Платон Станкевіч — запомніце гэтае імя. Магчыма, нарадзіўся новы пісьменнік

Увосень 2024 года выйшаў першы нумар альманаха «Апостраф», які стаў пераемнікам «Дзеяслова». Апошні спыніў сваё існаванне пры канцы 2023 года — унутры Беларусі недзяржаўных літаратурных часопісаў, такім чынам, больш не засталося. 

«Апостраф», нараджэнне якога заняло, такім чынам, год — крэўны брат «Дзеяслова». Усё там тое самае — нават дызайн. Па-ранейшаму ёсць нават анкета пісьменніка напрыканцы і рубрыка «Дэбют». 

І з тэкстаў, што ўвайшлі ў першы нумар, найбольш уразілі дэбютныя творы Платона Станкевіча, якія ўпэўнена пачуваюцца сярод мэтраў. 

Станкевіч — зусім малады, 2006 года нараджэння, аўтар, які стаў пераможцам конкурсу да 100-годдзя Быкава.

Узнагародай было выданне кнігі — зборніка апавяданняў «Незваротнае», у якім разам з іншымі змешчаныя і тыя тры апавяданні, што трапілі і ў «Апостраф».

Гэтыя тэксты розняцца тэмай, але аб’ядноўвае іх атмасфера — трывожна-таямнічая, а часам і вусцішная. Фіналы — хутчэй драматычныя з прысмакам недасказанасці, — заахвочваюць дапамагчы аўтару і дадумаць дэталі. Першае апавяданне — замалёўка з жыцця двух маладых людзей, паміж якімі адчуваецца штосьці ці то непачатае, ці то незавершанае. Два іншыя тэксты — больш складаныя, бо і героі старэйшыя, і сюжэты больш пакручастыя. Асабліва апавяданне «Рыбалоў», якое пачынаецца інтрыгай, набывае фантастычныя рысы, а напрыканцы ўжо выглядае плодам уяўлення героя, моракам у ягонай галаве.

Месцамі яшчэ адчуваецца юнацкая схематычнасць, але агулам у Платона Станкевіча атрымліваюцца і сюжэты, і саспэнс.

«Мая прафесія даволі спецыфічная. З-за яе некаторыя называюць мяне вар’ятам. Родныя жонка і сын пакінулі мяне, бо думалі гэтаксама. Можа… можа яно і праўда, але я лічу, што мая прафесія карысная для грамадства. Ужо больш за тры гады я займаюся гэтай справай: за ўвесь час у мяне сабралася васямнаццаць трафеяў, вы можаце іх убачыць на сцяне ў маёй гасцёўні. Яны — сапраўднае ўпрыгожванне для цёмнай, змрочнай халупы, цяпер ужо халасцяцкай…»

Але «Апостраф» такі «Дзеяслоў»: проза Станкевіча свежая, новая, але на вокладцы яго няма: не па чыне пакуль, салабон! Там Быкаў, Кудасава, Дранько-Майсюк. Класікі, мэтры. Але ж які фармалізм!

Нашы словы пра Платона Станкевіча ў загалоўку, што «нарадзіўся новы пісьменнік» — гэта пакуль аванс, вядома. Пісьменнік народзіцца, калі народзіць раман ці кінасцэнар — карціну жыцця. Але што адкрыўся новы талент — то адназначна. 

У нумары «Апострафа» ўвогуле ёсць над чым завіснуць.

Падборка кароткіх тэкстаў Уладзіміра Сцяпана пад неамбітнай назвай «Успамін…» — універсальныя замалёўкі, якія чытаюцца з прыемнасцю і салодкай тугой. Пра бабулю, што жыве адна ў вясковай хаце і эканоміць дровы, з запасам насечаныя ўнукам. Пра вясковую кабету, якая несла пеўня да суседа, каб галаву адсек, але сусед раптоўна трапіў у бальніцу, дзе і памёр, а певень застаўся жывы і дагэтуль хадзіў па двары. Пра аднавяскоўку Вальку, што просіць гарэлкі за сабраныя ягады і абяцае, як памрэ, перакінуцца ў зязюлю і доўга-доўга налічваць добрым людзям гады… Далікатна-пранізлівыя, але не слязлівыя, прыгожыя, але не штучна ўпрыгожаныя, зацемкі. 

Мінск, заснежаная вуліца Камсамольская, настаўніца-пенсіянерка ідзе па калядныя паштоўкі. Каля школы, у якой яна вучылася і пасля 50 гадоў працавала (і калі вы з Мінска, то дакладна хадзілі паўз гэтую школу не раз) у левае плячо ёй прылятае снежка. За вечаровай гарбатай з дачкой Вольга Андрэеўна прыгадвае сваю падлеткавую закаханасць і тое, як хлопец кінуў у яе снежку акурат на тым жа месцы:

«— Закіпеў… Табе ў белы кубак?

— У белы… Снегу тады было, як сёння… І сонца такое ж, і снег мяккі…

— Мёд будзеш, мама?

— Я нос задрала, прайшла побач з ім, гмыкнула, а ён нахіліўся і снег хапае… Я засмяялася і пабегла… Азірнулася, а снежка ляціць…

— І што?

— Сёння прыляцела.

— Ох, мама-мама».

І апавяданні Валера Гапеева. Першае, «Дзень пахавання», — гэта падманлівая завязка, сапраўдная інтрыга, крыху фарсу. І ўсё гэта на фоне дэкарацый беларускага райцэнтра. Тое, што спачатку выглядае як тыповая беларуская правінцыйная фантасмагорыя, у выніку акажацца не зусім тым, чаго чакаеш. 

«Я вырашыў з’ездзіць у блізкі адсюль райцэнтр, каб купіць прадуктаў яшчэ на астатнія дні, пра што і паведаміў гаспадыні.

— А давайце заўтра! Сёння ж ёсць што паесці. Ды і пасля абеду там няма чаго рабіць. А заўтра кіраўніка гарадской адміністрацыі хаваем, кірмаш будзе — усё самае свежае фермеры прывязуць!

Я крыху здзівіўся сувязі пахавання і кірмашу, але кіўнуў згодна. 

— Вось і добра! — узрадавалася гаспадыня, і няхітра папрасіла: — Можа, вы мяне з сяброўкамі возьмеце? Нам на конкурсе прыпевак выступаць, трое нас, а аўтобус упрытык прыходзіць, баімся спазніцца…»

Другое апавяданне «Святло ў вакне» мае падназву, якой цалкам адпавядае: плынь. У ім святло ў акне дома насупраць, якое аўтар назірае позна ўначы, нараджае ланцужок успамінаў. Дакладна так, як і адбываецца ў нашых галовах. Адно чапляецца за другое, і ўспамін пра маленькую дачку праз адну дэталь перацякае ва ўспаміны пра ўласнае дзяцінства, школу, настаўніцу, у якую былі закаханыя ўсе хлопцы, а потым ўзнікае школьны сябар, яго няпросты лёс і выпадковая сустрэча, а за ім — не менш пакручасты лёс яшчэ адной знаёмай. Пры канцы апавядання становіцца зразумелай гэтая паслядоўнасць, але насамрэч ужо не так істотна, чаму і ў чыім акне гарыць святло. Бо вакол кожнага з нас тое самае: жыццё чапляецца за жыццё, эпізод за эпізод, дэталь за дэталь. Плынь. І мы ў ёй. 

І адзначу падборку апавяданняў Алега Дашкевіча, названую па апошнім з іх — «Пякельнае лета». Але першае — «Руды гаманец» — кранае мацней. 

Выпадковае знаёмства праз амаль згублены кашалёк падчас вяртання з Польшчы ў Беларусь і толькі лёгкі дотык да чужой жыццёвай драмы. Драму можна дадумаць самім, гэта проста. Але дотык да яе выйшаў такі далікатны, што ўнутры застаецца нейкае цёплае воблака, якое і грэе, і цісне ў грудзях. Пасля яго хочацца абняць таго выпадковага, хто трапіўся побач. Бо заўсёды знойдзецца, аб чым паплакаць і чаму паспачуваць.

«Твар яе спачатку заставаўся такі ж сцяты й бледны, але паступова трошкі паружавеў і таргануўся, вочы пашырыліся.

— Бо-ожа мой, — прамовіла яна, расцягваючы словы. — Бо-ожа мой… — Пасля была паўза, далей яна працягнула: але гэта не я. Вы памыліліся. Не я знайшла ваш кашалёк і не я вам яго вяртала. Вы памыліліся. З абдымкамі таксама, але… Бо-ожа мой, божа мой…»

Выдавецтва анасавала выхад другога нумара «Апострафа».

• 14
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1