За апошнія тры гады Еўропа перажыла найгоршы з 1970-х гадоў эканамічны шок. Вось што чакаецца далей
Пандэмія кавіду стала такім узрушэннем для эканомікі, якое здараецца раз за некалькі пакаленняў. А да яе наступстваў дадаўся шокавы рост цэнаў на энерганосьбіты ў выніку нападу Расіі на Украіну. Тым не менш з 2015 года, за 8 гадоў, цэны ў зоне еўра выраслі ўсяго на 24% — на столькі ў Беларусі яны ў той самы час вырасталі за два-тры гады. А падзенне рэальных заробкаў кампенсавалася ростам сацыяльных выплат. У выніку ўзровень даходаў людзей упаў на 1 — 4% толькі ў асобных краінах. Вось што паказвае статыстыка.
Як піша Le Monde, інфляцыя ў еўразоне паменшала да 2,4% у лістападзе. Гэта далёка ад піку ў 10,6%, які быў зафіксаваны годам раней.
Як адзначае выданне, у шэрагу краін рост цэн у апошні месяц быў нязначны — ад 0,7% у Італіі да 6,9% у Славакіі. А ў Бельгіі ўвогуле назіралася падзенне на 0,7%.
Гэта азначае, што Еўропа адолела энергетычны шок. Гэтая зіма абяцае быць больш камфортнай. Германія паставіла тэрмінал для імпарту звадкаванага газу. Італія падпісала пагадненне аб пастаўках з Алжырам.
Яшчэ адзін фактар паляпшэння — ланцужкі паставак. Поўнасцю заблакаваныя на пачатку пандэміі, яны практычна вярнуліся да свайго нармальнага стану. Аптымізм выклікае і той факт, што ўнутраную інфляцыю таксама ўдалося ўзяць пад кантроль.
Эксперты сцвярджаюць, што ў апошнія тры гады Еўропа перажыла найгоршы з 1970-х гадоў шок. Найбольш адчувальна падскочылі цэны на газ, якія летам 2022 года ўзраслі ў 15 разоў. Паступова гэта аказала ўплыў на ўсю эканоміку. За год рэальная зарплата знізілася на 7,5%, у той час як у крызісны 2011 гэтае зніжэнне было толькі на 1,2%.
Адчуванне збяднення шырока распаўсюджана па ўсёй Еўропе і пацвярджаецца статыстыкай. У канцы 2022 года, у разгар інфляцыйнага піку, рэальная заработная плата знізілася на 13% у Іспаніі, на 11% у Італіі, на 9% у Германіі.
Аднак, сутыкнуўшыся з крызісам, урады масава сталі прадпрымаць меры. Францыя ўстанавіла «тарыфны шчыт» для камунальных плацяжоў, і пераважная большасць краін так ці інакш падтрымалі энергетыку. Такім чынам, наяўны даход хатніх гаспадарак (які таксама ўключае ў сябе падаткі, сацыяльную дапамогу і г. д.) упаў менш рэзка, чым заработная плата. Па статыстычных даных, у еўразоне ў цэлым узровень даходаў за вылікам інфляцыі нават вырас на 2% у параўнанні з 2019 годам (у Францыі — на 2,5%). Але, прыкладам, у Германіі і Італіі ён упаў адпаведна на 2,3% і 3,9%.
Шок росту цэн прывёў да таго, што еўрапейцы сталі купляць менш, перайшлі ад вядомых брэндаў да мясцовых гандлёвых марак і ўсё больш сталі закупляюцца ў дыскаўнтарах.
У Германіі шмат каментароў выклікала інфармацыя аб зніжэнні спажывання каўбас. У 2022 годзе продаж свініны на душу насельніцтва склаў 52,2 кг, што з'яўляецца гістарычным мінімумам з 1989 года. Найбольш абваліліся (-18%) продажы бія-прадуктаў. А вось у дыскаўнтарах, дзе прадаецца больш таннае мяса, назіраўся рост на 3,2%.
У Францыі спецыялісты гавораць аб «беспрэцэдэнтным зніжэнні попыту на прадукты» — на 3% у параўнанні з 2019 годам. Без пандэміі і іншых адмоўных фактараў замест падзення ў Еўропе назіраўся б рост на 6% (з улікам тэмпаў, якія былі ў 2010-я гады). Гэта азначае, што людзі сталі больш берагчы прадукты, менш выкідваць у адкіды.
Выйгралі дыскаўнтары — Aldi, Lidl і інш. Іх доля на рынку вырасла з 17,6% у 2019 годзе да 19,1% у 2023-м. У Італіі — з 18,9 да 23%. І эксперты запэўніваюць, што вяртання да мінулага стану не адбудзецца — пандэмія прывяла да развіцця сэрвісаў дастаўкі, тыпу беларускай «Е-дастаўкі», а інфляцыя прымусіла пераключыцца на мясцовыя брэнды.
Як адзначае выданне, эканамічны шок, выкліканы інфляцыяй, не падобны да крызісаў апошніх дзесяцігоддзяў. На гэты раз, у адрозненне ад фінансавага крызісу 2008 года або крызісу еўразоны 2010—2015 гадоў, не назіралася рэзкага росту беспрацоўя.
Другім станоўчым момантам стала павышэнне заработнай платы. У кастрычніку яе рост здагнаў узровень інфляцыі. Эксперты выказваюць асцярожныя спадзяванні на тое, што ў 2024 годзе страты рэальнай заработнай платы ў перыяд 2020—2022 года будуць кампенсаваныя.
У той жа час яны папярэджваюць, што вяртанне да дакрызіснага трэнду, гэта значыць да тых узроўняў заробкаў, якіх можна было б чакаць без пандэміі і без энергетычнага крызісу, пакуль застаецца далёкай перспектывай.
Чытайце яшчэ:
Метамарфозы еўрапейскага грамадства — на якія высновы навялі даследчыка мігранты і вінаграднікі
Новая норма ў ЕС дазволіць карыстальнікам сацыяльных сетак спакойна выйсці з матрыцы рэкамендацый ШІ
Каментары