Культура22

Музей Аўшвіца пачаў эмацыйную працу па захаванні 8 тысяч чаравікаў забітых дзяцей

У Музеі Аўшвіца распачалі двухгадовую праграму па захаванні дзіцячага абутку ў былым канцэнтрацыйным лагеры смерці, дзе нямецкія войскі забілі 1,1 мільёна чалавек падчас Другой сусветнай вайны, паведамляе AP. Кошт праекта ў памеры 450 тысяч еўра фінансуецца Фондам Аўшвіц-Біркенау, ключавым донарам якога з'яўляецца Германія, і міжнароднай праграмай «Марш жывых».

Elzbieta Cajzer shows a collection of shoes in the camp Auschwitz-Birkenau
Эльжбета Кайзер, загадчыца аддзела калекцый музея, паказвае калекцыю абутку, якая належала дзецям — ахвярам былога нацысцкага нямецкага лагера смерці Аўшвіц-Біркенау, у кансервацыйнай лабараторыі на тэрыторыі лагера ў Асвенціме, Польшча, 10 мая 2023 года. Фота: Міхал Дзюк / AP Photo

У кансервацыйнай лабараторыі на тэрыторыі былога лагера Аўшвіц мужчына ў сініх гумовых пальчатках скальпелем саскрабае іржу з люверсаў маленькіх карычневых чаравікаў, якія дзеці насілі перад тым, як іх забілі ў газавых камерах. Калегі на іншым канцы доўгага працоўнага стала асцярожнымі кругавымі рухамі сціраюць з чаравікаў пыл і бруд, выкарыстоўваючы мяккія анучы. Потым туфлі скануюць і фатаграфуюць у суседнім пакоі і ўносяць у каталог у базе даных.

Сёння Аўшвіц — гэта мемарыял і музей, кіраваны польскай дзяржавай, на якую легла ўрачыстая адказнасць за захаванне сведчанняў таго месца, дзе палякі таксама былі сярод ахвяр. Немцы знішчылі доказы сваіх злачынстваў у Траблінцы і іншых лагерах, але не змаглі зрабіць гэтага цалкам на велізарнай плошчы Аўшвіца.

Сведчанні злачынстваў знікаюць

Праз восем дзесяцігоддзяў пасля катастрафічных падзей некаторыя сведчанні знікаюць пад ціскам часу і масавага турызму.

Так, валасы, састрыжаныя з ахвяр для вырабу адзення, лічацца часткай чалавечых парэшткаў, таму іх нельга фатаграфаваць і падвяргаць намаганням па захаванні. Яны проста ператвараюцца ў пыл.

Але засталося больш за 100 тысяч чаравікаў ахвяр. Каля 80 тысяч з іх у велізарных кучах выстаўленыя ў зале, куды штодня прыходзяць наведвальнікі. Шмат абутку дэфармавана, яго першапачатковы колер выцвіў, а шнуркі рассыпаліся, але ён працягвае існаваць як сведчанне жорстка абарваных жыццяў. Рэдка калі абутак парны, у асноўным боты захаваліся па адным.

Бачыць малюсенькія туфлі і тапцікі — асабліва жахліва.

«Дзіцячы абутак — гэта самы кранальны аб'ект для мяне, таму што няма большай трагедыі, чым трагедыя дзяцей», — кажа Міраслаў Мацяшчык, спецыяліст па кансервацыі з лабараторыі музея.

«Абутак — гэта прадмет, цесна звязаны з чалавекам, з дзіцем. Гэта след, часам гэта адзіны след, які застаўся ад дзіцяці».

People visit one of the barracks displaying shoes in Oswiecim, Poland
Людзі наведваюць адзін з баракаў, дзе выстаўлены абутак, сабраны ў вязняў былога нацысцкага нямецкага лагера смерці Аўшвіц-Біркенау, Польшча, 10 мая 2023 года. Вялізныя кучы ацалелага абутку даюць некаторае ўяўленне пра велізарны маштаб злачынстваў — хоць ад таго, што было, засталася толькі малая частка. Фота: Міхал Дзюк / AP Photo

Праца з чалавечай трагедыяй

Перш чым адправіць людзей у газавыя камеры, эсэсаўцы загадвалі ім распрануцца і казалі, што трэба пайсці ў душ для дэзынфекцыі. Можна ўявіць, колькі людзей думалі, што яны змогуць зноў надзець гэты абутак пасля душа. Але ён так і не вярнуўся да сваіх уладальнікаў.

Міраслаў Мацяшчык кажа, што ён і іншыя рэстаўратары ніколі не выпускаюць з-пад увагі чалавечую трагедыю, якая стаіць за чаравікамі, нават калі яны засяроджваюцца на тэхнічных аспектах сваёй кансервацыйнай працы. Часам іх адольваюць эмоцыі, і ім патрэбныя перапынкі.

A worker rubs away dust on a shoe that belonged to a child victim of the death camp Auschwitz-Birkenau
Супрацоўніца аддзела кансервацыі сцірае пыл з абутку, які належаў дзіцяці, пацярпеламу ў былым нацысцкім нямецкім лагеры смерці Аўшвіц-Біркенау, Польшча, 10 мая 2023 года. Фота: Міхал Дзюк / AP Photo

Абутак распавядае гісторыі

Праца па кансервацыі заўсёды раскрывае некаторыя дэталі пра забітых у лагеры — валізкі, напрыклад, часта даюць звесткі, бо на іх захаваліся імёны і адрасы.

Летась супрацоўнікі, якія кансервуюць абутак для дарослых, знайшлі банкноту ў 100 італьянскіх лір у жаночай туфлі на высокім абцасе, на якой таксама было надрукавана імя Ranzini — вытворцы абутку ў Трыесце. Уладальніца, верагодна, была італьянкай, але больш пра яе нічога не вядома.

Яны таксама знайшлі імя Вера Вагрызкава на дзіцячым боціку. Так супала, што супрацоўнік музея заўважыў гэтае ж прозвішча на чамадане, і ў выніку музею ўдалося сабраць звесткі пра сям'ю дзяўчынкі, якая нарадзілася ў Чэхіі і была яўрэйкай.

Музей можа кансерваваць каля 100 чаравікаў на тыдзень, і з пачатку праекта ў мінулым месяцы ўжо апрацаваў 400. Мэта кансервацыі не ў тым, каб вярнуць абутак у зыходны стан, а ў тым, каб максімальна наблізіць яго да таго стану, у якім ён быў знойдзены ў канцы вайны.

Па словах супрацоўнікаў музея, сённяшняя кансервацыя запавольвае працэсы распаду, але як надоўга — сказаць цяжка.

Чытайце яшчэ:

У Польшчы хочуць, каб лагеры смерці ніхто не называў «польскімі». І ўводзяць пакаранне за «адмаўленне гістарычных фактаў»

«Хтосьці павінен». У 18 гадоў ён трапіў у Асвенцім. У 24 гады — у камуністычную турму. Выжыў і стаў міністрам

«Выбар»: як гісторыя яўрэйкі, што перажыла Халакост, можа нам дапамагчы

Каментары2

  • Таццяна
    18.05.2023
    Божа-Божа, бедныя людзі!
  • Олег
    19.05.2023
    [Рэд. выдалена]

«Ачагоў, як мы бачым, некалькі». Страшна гарэў гандлёвы цэнтр у Віцебску ВІДЭА1

«Ачагоў, як мы бачым, некалькі». Страшна гарэў гандлёвы цэнтр у Віцебску ВІДЭА

Усе навіны →
Усе навіны

У Іране 27-гадовая спявачка выступіла з непакрытай галавой на канцэрце, што забаронена правіламі краіны ВІДЭА

Хтосьці стварыў фальшывы сайт КДБ і цішком збіраў даносы8

Напярэдадні святаў квіткі на аўтобус з Мінска ў Вільню адчувальна даражэюць6

У Казахстане судзяць беларуса за ДТЗ, у якім загінулі восем чалавек, у тым ліку пяцёра дзяцей

Сі Цзіньпін, здаецца, адхіліў запрашэнне на інаўгурацыю Трампа

Кавалеўскі: Інтарэсы Беларусі ў мірных перамовах па Украіне нельга ігнараваць6

20-гадовая дзяўчына станцавала ў міліцэйскай форме. Да яе прыйшлі сілавікі7

Мелказёраў расказаў, як аформіў медыцынскую страхоўку для сабакі і чаму гэта выгадна8

Беларуска і беларус здзівілі ўсіх на турніры па покеры на Багамах2

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Ачагоў, як мы бачым, некалькі». Страшна гарэў гандлёвы цэнтр у Віцебску ВІДЭА1

«Ачагоў, як мы бачым, некалькі». Страшна гарэў гандлёвы цэнтр у Віцебску ВІДЭА

Галоўнае
Усе навіны →