Нязломная Літва. Як Вільня трымае жорсткі курс у адносінах да Масквы і атрымае самы сучасны завод паўправаднікоў у Еўропе

Атмасфера паміж Літвой і Расеяй напружаная. Прыводзячы ў выкананне санкцыі ЕС у дачыненні да Расеі, Вільня заблакавала транзіт расейскіх тавараў у Калінінградскую вобласць. Гэты крок быў успрыняты Масквой як удар па яе жыццёва важных інтарэсах, і яна абвясціла аб кроках у адказ.

За апошнія некалькі дзён мы сталі сведкамі расейскіх кібератакаў на Літву, расійскіх пагроз і пагаршэння ўзаемных дыпламатычных адносін. Але літоўскія ўлады застаюцца непахіснымі. Прэм'ер-міністр Літвы Інгрыда Шыманіце заявіла ў панядзелак:

— Наша пазіцыя простая: санкцыі павінны быць уведзеныя.

У той жа дзень, Кестуціс Будрыс, галоўны дарадца прэзідэнта Літвы, дадае: «Было аднагалосна заяўлена, што Літва паслядоўна прымяняла, прымяняе і будзе прымяняць санкцыі супраць Расіі і будзе паслядоўна прымяняць іх у кансультацыі з Еўрапейскай камісіяй, калі ўзнікнуць пытанні пра спосабы і формы прымянення санкцыяў».

— Прынцыповую пазіцыю Вільні ў дачыненні да Масквы мы бачым як мінімум з 2014 года, то бок з моманту анексіі Крыма і падзей на ўсходзе Украіны, а таксама пачатку другога прэзідэнцкага тэрміну Далі Грыбаўскайце. Словы былога прэзідэнта, які назваў Расію тэрарыстычнай дзяржавай, былі сімвалічнымі, — кажа Барташ Хмялеўскі з Цэнтра ўсходніх даследаванняў.

Крыніца літоўскай пазіцыі

— Пазіцыя літоўцаў у тым, што існуючыя абавязацельствы, якія краіны ЕС ўзялі на сябе ў межах розных пакетаў санкцый, павінны быць захаваныя. Гэта звязана перш за ўсё з тым, што Літва, як і іншыя краіны Балтыі, рэальна ўсведамляе пагрозы, якія зыходзяць ад расійскай палітыкі, і ў той жа час абавязвае ЕС праводзіць эфектыўную санкцыйную палітыку, — кажа Кінга Дудзінская з Польскага інстытута міжнародных адносін.

Хмялеўскі падкрэслівае, што цвёрдая пазіцыя літоўскіх уладаў з'яўляецца часткай «міжпартыйнага кансенсусу па знешняй палітыцы Літвы, які захоўваецца незалежна ад змены ўрада».

— Безумоўна, такая пазіцыя Вільні робіць агульнаеўрапейскімі некаторыя праблемы, звязаныя са стаўленнем Кітая ці Расіі да Цэнтральнай і Усходняй Еўропы. Але пры цяперашнім узроўні эскалацыі, напрыклад, у літоўска-расейскіх стасунках, не падобна, што нейкая рэакцыя Расіі выкліча неспакой літоўцаў.

Па словах Дудзінскай, Вільня заклікае ЕС быць паслядоўным у сваёй палітыцы ў дачыненні да Расіі, бо «любыя саступкі змяншаюць гэты давер».

Павялічыць

— Мала таго — у доўгатэрміновай перспектыве гэта стане свайго роду адступленнем, якое можа быць вытлумачана як слабасць ЕС і магчымая падстава для «перамоваў». Расійская прапаганда, вядома, вельмі эфектыўна выкарыстала б гэта, — чуем мы.

«Восем год ідзе пераарыентацыя літоўскага бізнэсу»

Больш за тое, Літва, як і іншыя краіны Балтыі, а таксама Польшча выступаюць за пераўзбраенне Украіны.

— Пазіцыя Вільні зыходзіць з ацэнкі бяспекі і клопату пра інтарэсы ўласнай краіны. Больш за восем гадоў ідзе свядомая пераарыентацыя літоўскага бізнэсу і паглыбленне дыверсіфікацыі гандлёвых кантактаў і крыніц даходаў, якая мае вельмі шырокае вымярэнне — ад палітыкі бяспекі да энергетыкі, якая ўспрымаецца краінамі Балтыі перш за ўсё з пункту гледжання бяспекі, — распавядае Дудзінская.

Як падкрэслівае экспэрт, краіны Балтыі не з'яўляюцца краінамі, чый бізнэс перад тварам расейскай агрэсіі супраць Украіны будзе звяртаць увагу на міжнародную кан'юнктуру.

— У значнай ступені гэта вынік таго, што яны праводзяць паслядоўную палітыку ў дачыненні да Расіі і ўлічваюць эканамічныя выдаткі. Балтыя цяпер падае прыклад палітыкі на міжнароднай арэне ў параўнанні з тым, які патэнцыял у астатняга Захаду. Абгрунтаваннем такога падыходу з'яўляецца расійская прапаганда, накіраваная супраць краін Балтыі, падсумоўвае яна.

Літва нацэлілася на Тайвань. Кітай у лютасці

Нягледзячы на пярэчанні Кітая, прадстаўніцтва Тайваня ў Літве было афіцыйна адкрытае ў Вільні ў лістападзе 2021 года. Пекін быў абураны не толькі гэтым, але і тым, што афіцыйная назва — Тайвань, а не Тайбэй, сталіца выспы. Гэта першы дыпламатычны пост такога роду ў Еўропе.

Пекін, які прызнае выспу не як асобную дзяржаву, а як сваю «мяцежную» правінцыю, спрабаваў папярэдзіць Літву. Некалькімі месяцамі раней, у жніўні, кітайскія ўлады адклікалі свайго амбасадара ў Вільні і запатрабавалі, каб Літва адклікала свайго амбасадара ў Пекіне.

Павялічыць

— Кітайскае пытанне ў літоўскай палітыцы мела больш складаны характар. Тут мы не назіралі такога адзінства, як у дачыненні да Расіі. Іншую пазіцыю прадстаўляў прэзідэнт Гітанас Наўседа, іншую — Міністэрства замежных справаў. Цвёрды кірунак палітыкі ў дачыненні да Кітая быў хутчэй прэрагатывай кіраўніка Міністэрства замежных спраў Габрыэліуса Ландсбергіса, у той час як прэзідэнт пазіцыянаваў сябе як памяркоўнага праціўніка канфлікту з Кітаем, які адбыўся ў пачатку года. Цяпер адгалоскі гэтай спрэчкі з Кітаем заціхлі з-за вайны ва Украіне, — тлумачыць Хмялеўскі.

— Адрозненні паміж прэзідэнцкім лагерам і кіраўніком дыпламатыі звязаныя з пэўнымі канстытуцыйнымі ўмовамі ў Літве. Там час ад часу разгараюцца спрэчкі пра тое, хто на самой справе адказвае за знешнюю палітыку дзяржавы — прэзідэнт або ўрад, гэта значыць міністр замежных справаў. З іншага боку, апазіцыя ўжо выразна і негатыўна паказала, што гэта выкліча даволі сур'ёзны крызіс у літоўска-кітайскіх адносінах і паўплывае на эканоміку, — каментуе Дудзінская.

Прэцэдэнт і ЗША ў гульні

Наш суразмоўца назваў стаўку на Тайвань «прэцэдэнтам міжнароднага маштабу».

— Рызыкі былі пралічаныя. У рэшце рэшт, літоўцы прыйшлі да высновы, што супрацоўніцтва з Кітаем не прыносіць такой ужо вялікай выгады. Значна важнейшым у эканамічным плане, асабліва пасля пандэміі, быў Тайвань. Улады гэтай краіны ўзялі на сябе абавязацельства адкрыць у Літве завод па вытворчасці паўправаднікоў. Вільня бачыць у гэтым вялікія магчымасці, — кажа Дудзінская.

Як падкрэслівае Дудзінская, мадэль кітайскіх інвестыцый абсалютна не ўпісвалася ў палітыку бяспекі літоўскай дзяржавы. Яна згадвае, што кітайцы, напрыклад, хацелі інвеставаць у літоўскія парты як частку «новага Шаўковага шляху», «якія разглядаюцца літоўцамі як крытычна важная інфраструктура. І таму яны вырашылі рызыкнуць».

— З пункту гледжання бяспекі, ЗША з'яўляюцца стратэгічным партнёрам для краін Балтыі, і цяпер усе тры краіны змагаюцца за павелічэнне і пастаянную ваенную прысутнасць ЗША. Праз некалькі дзён пасля адкрыцця тайванскага офіса ў Вільні ў лістападзе 2021 года міністр замежных спраў Літвы вылецеў у Вашынгтон, каб абмеркаваць шэраг мер па падтрымцы Літвы пасля адкрыцця офіса пад гэтай, а не іншай назвай, — падсумоўвае Дудзінская.

• 95
• 0
• 8
• 11
• 8
• 7
• 33
• 0