За савецкім часам існаваў амаль дакладны аналаг Вольгі Бондаравай. Калі ёй паўсюль мрояцца фаласы і бчб-сэрцайкі, то яе папярэднік паўсюль бачыў зоркі Давіда. Даносчыцу чытае ўсяго трохі больш за тысячу падпісчыкаў, а Бегуна выдавалі шматтысячнымі тыражамі. Змагар з «сіянізмам», як сцвярджаюць ягоныя прыхільнікі, быў забіты сваімі ідэалагічнымі апанентамі.
Уладзімір Бягун нарадзіўся 1 студзеня 1929 года ў вёсцы Сакі Маладзечанскага раёна ў сялянскай сям'і. Маці і дзве яго сястры былі расстраляныя нацыстамі ў часе вайны. Сам Бягун далучыўся да партызанскага руху супраць акупантаў.
Пасля вайны скончыў Мінскую вышэйшую партыйную школу, якая, як можна зразумець з назвы, рыхтавала будучых партыйных працаўнікоў. Працаваў у рэдакцыях раённых і абласных газет, «Советской Белоруссии», «Голасе Радзімы», а таксама на Беларускім радыё.
Уладзімір Бягун актыўна ўключыўся ў працу па выкрыцці ў друку і ў навуковых працах «пятай калоны» і «агентаў уплыву» з ліку сіяністаў і клерыкалаў. Першае выданне Бегуна «Сионизм и иудаизм: (материал в помощь лектору)» выйшла ў 1972 годзе адносна невялікім тыражом — прапагандысцкае таварыства «Веды» выдала ўсяго 1000 асобнікаў. У кнізе ён атаясамліваў яўрэйскую рэлігію з варожым сіянізмам.
Антысемітызм у савецкай дзяржаве разгарэўся задоўга да Бегуна, у адзін час са сталінскімі рэпрэсіямі ў канцы 1930-х гадоў. У антысеміцкую ператварылася і кампанія па «змаганні з касмапалітызмам», распачатая адразу пасля вайны, у якой загінулі мільёны яўрэяў. Актывісты шэрагу нацыянальных устаноў былі пакараныя смерцю. «Справа лекараў», распачатая ў студзені 1953 года, па чутках, павінна была стаць прэлюдыяй да масавай дэпартацыі яўрэяў у лагеры, але была спынена пасля смерці Сталіна.
Ізноў хваля антысемітызму паднялася ў 1967 годзе пасля араба-ізраільскай шасцідзённай вайны, з якой яўрэйская дзяржава выйшла пераможцам. Пасля разрыву дыпламатычных адносін з Ізраілем у СССР набрала моц магутная кампанія па ідэалагічнай барацьбе з так званым «сіянізмам». На практыцы яна часта пераходзіла ў слаба прыхаваны антысемітызм.
У 1974 годзе Бягун асядлаў гэтую хвалю дзяржаўнага антысемітызму. Тады ў выдавецтве «Беларусь» была выдадзена кніга «Ползучая контрреволюция» тыражом ажно 25 000 асобнікаў! Прадмову да яе напісаў партыйны гісторык Аляксей Малашка. У кнізе Бягун працягвае свае тэзісы пра заганнасць і расісцкую сутнасць яўрэйскай рэлігіі і пра сувязь сіянізму з іўдаізмам, падае іўдаізм як амаральную і перакручаную рэлігію.
Для параўнання, у тым жа 1974 годзе накладам 30 000 асобнікаў выйшаў раман Караткевіча «Каласы пад сярпом тваім» па-руску, то-бок з разлікам на аўдыторыю ўсяго Савецкага Саюза.
Кажуць, што дзейнасць прапагандыста не засталася незаўважанай і за мяжой. Ягоную кнігу ў наступным годзе практычна цалкам перадрукаваў у сваім афіцыйным выданні лонданскі інстытут яўрэйскіх праблемаў Сусветнага яўрэйскага кангрэсу. Відаць, гэткая «папулярнасць» стала шчаслівым білетам для аўтара.
Бягун ператварыўся ледзь не ў галоўнага савецкага «антысіяніста». Тыражы раслі, ягонымі кнігамі былі літаральна завалены кнігарні. Так ужо ў 1977 годзе тыраж ягонай прапагандысцкай кнігі «Вторжение без оружия» дасягнуў 150 000 асобнікаў. Гэта больш за наклады тагачасных рускамоўных выданняў Івана Шамякіна і Міхаіла Герчыка, чые творы ў сярэднім выдаваліся па 100 000 асобнікаў. А ў наступныя гады творы Бегуна перавыдаваліся.
Калі раней савецкая прапаганда супрацьпастаўляла «сіянісцкую» і «клерыкальную» культуру яўрэяў на Захадзе народнай сацыялістычнай культуры савецкіх яўрэяў, то Бягун пайшоў далей — у сваёй новай кнізе ён заявіў, што «ідэя «яўрэйскай культуры» зыходзіць не ад савецкіх яўрэяў, а ад замежных падрыўных антыкамуністычных цэнтраў», то-бок цалкам адмаўляў існаванне якой-небудзь яўрэйскай культуры.
У 1977 годзе Уладзімір Бягун абараніў сваю кандыдацкую работу па ўлюбёнай тэме «Міжнародны сіянізм — ідэйна-палітычная зброя антыкамунізму: крытыка ідэалогіі і метадаў падрыўной дзейнасці».
З 1979 года ён працаваў у Інстытуце філасофіі і права АН БССР. Варта адзначыць, што ў 1970-1980-я гады інстытут быў галоўным генератарам антысеміцкіх настрояў не толькі ў БССР, але і ў СССР у цэлым. Тут працавала цэлая плеяда дзеячаў-«антысіяністаў», якія на праверку аказваліся звычайнымі «жыдаедамі».
У 1980-я творы Бегуна працягвалі выдавацца і перавыдавацца, хоць маштабу «бестселера» 1977 года яны не дасягалі, але ўсё роўна выходзілі ўражальнымі тыражамі. «Рассказы о «детях вдовы»: [критический анализ франкомасонства]» выйшаў тыражом 30 000 асобнікаў, а апошняе выданне Бегуна, маралісцкая кніга для моладзі «Свое и чужое: Очерки» — 45 000 асобнікаў.
Змест быў адпаведным. Як і пустыя тэксты сённяшняй лукашэнкаўскай прапаганды, кнігі былі аб’ёмным наборам клішэ пра варожы заходні свет, часткай якога заставаліся яўрэі, то-бок «сіяністы». Гэтыя клішэ проста з выдання ў выданне перастаўляліся месцамі, фарміруючы з тэксту новы «ўзор», але не дадаючы тэксту ніякага сэнсу і тым больш навуковай абгрунтаванасці.
Але Бягун быў наватарам. Ён першым з савецкіх аўтараў выступіў з апраўданнем яўрэйскіх пагромаў. Напрыклад, ён сцвярджаў, што масавая разня, учыненая Багданам Хмяльніцкім супраць яўрэйскага насельніцтва, была праявай класавай барацьбы ўкраінскага сялянства супраць засілля яўрэяў-арандатараў. На ягоную думку пагромы — законная рэакцыя на эксплуатацыю, і асуджэнне іх — рэакцыйнае і з'яўляецца праявай сіянізму.
Хваравіта захоплены сваім змаганнем з сіянізмам, Бягун пісаў дакладныя запіскі ў ЦК КПБ. У іх, апрача іншага, ён звяртаў увагу на яшчэ дарэвалюцыйныя краты мінскіх балконаў, дзе яму бачыліся знакі зоркі Давіда. Дарэчы, гэтыя знакі мроіліся яму і на некаторых скульптурных выявах савецкага часу.
Уладзімір Бягун уваходзіў у самыя высокія кабінеты, яго залагоджвалі чыноўнікі. Усё амаль як з Бондаравай, чые пажаданні выконваюцца па адным допісе на ўласным канале. Хадзілі чуткі, што Бегуна падтрымлівае сам Машэраў, падобныя ж чуткі ходзяць і пра інфаказачку, тлумачачы яе непатапляльнасць.
Але гэта ўжо быў час, калі апаненты не сядзелі моўчкі. На Бегуна пісалі лісты ў ЦК, выкрывалі ягоную хлусню ў заходніх выданнях, але ён заставаўся на плыву. Як пішуць прыхільнікі Бегуна, ягоныя «апаненты не маглі пры гэтым абвергнуць факталагічны і тэксталагічны матэрыял кніг».
Шкодзілі і больш творча: Якаў Басін прыгадвае выпадак, калі ноччу моладзь размалявала свастыкамі ўсю дарогу ад ягонай кватэры да найбліжэйшага трамвайнага прыпынку.
Новая яркая старонка ў біяграфіі Бегуна з’явілася, калі ЮНЕСКА прыняла рашэнне абвясціць 1987 годам Марка Шагала, прымеркаваўшы яго да стагоддзя з дня нараджэння знакамітага віцебскага мастака.
У Беларусі пачалі абмяркоўваць стварэнне музея мастаку-яўрэю.
Гэтае абмеркаванне выклікала рэзананс у грамадстве, што не спадабалася партыйным дзеячам. У Камуністычнай партыі Беларусі рэзка раскрытыкавалі «шагаламанію». У партыйныя і выканаўчыя органы сталі паступаць «лісты працоўных», нязгодных з увекавечаннем памяці і стварэннем музея Шагала.
Калега Бегуна па інстытуце Віктар Боўш асудзіў «крыклівую кампанію ў сувязі са 100-годдзем мастака-мадэрніста Шагала» і выступіў супраць «навязвання савецкім людзям фальшывых аўтарытэтаў».
Самога ж Бегуна выправілі ў Віцебск. Па выніках сваёй паездкі ён напісаў артыкул пад назвай «Выкрадзены ліхтар галоснасці», апублікаваны ў першым нумары часопіса ЦК Кампартыі Беларусі «Политический собеседник». У артыкуле з вялікім партыйным пафасам ён асуджаў «шагаламанію», выяўленую ў асяроддзі віцебскай інтэлігенцыі, дзе «святлафоры маральнасці патухлі зусім».
«Мала сказаць, што Шагал жыў у Віцебску, важней тое, ШТО ён там рабіў! А між тым ісціна такая, што Віцебскі мастацка-практычны інстытут, які ён стварыў і кіраваў ім, меў, паводле даклада рабоча-сялянскай інспекцыі, выключна адмоўныя бакі… У інстытуце знайшлі прыстанішча дэзерціры, спекулянты і іншыя цёмныя асобы, якія атрымлівалі шчодрыя харчовыя пайкі…»
Да сонму «антысіяністаў»-барацьбітоў з «шагаламаніяй» прымкнулі мастак Міхаіл Савіцкі, тэатразнавец Уладзімір Няфёд, а таксама ўжо згаданы партыйны гісторык Аляксей Малашка. Стварэнне музея Шагала стала магчымым толькі ў 1991 годзе, пасля знішчэння партыйнай сістэмы.
Алесь Адамовіч тады назваў Бегуна ў пераліку людзей, якія ўзводзілі «бар'ер супраць перабудовы». Пад канец савецкага рэжыму дзейнасць «антысіяністаў» стала магчымым адкрыта выкрываць і крытыкаваць.
Так, у 1987 годзе ва ўсесаюзнай газеце «Савецкая культура» з'явіўся артыкул «Пра сапраўдныя каштоўнасці і ўяўных ворагаў» журналіста Андрэя Чаркізава (сапраўднае прозвішча Сямёнаў), у якім былі названы стваральнікі версіі аб існаванні «сіянісцка-масонскай змовы ў краіне». Сярод іх быў і Уладзімір Бягун.
Артыкулы і кнігі гэтых аўтараў Чаркізаў ахарактарызаваў як «антынавуковыя і якія па сутнасці дэзарыентуюць чытача». Таксама журналіст паказаў на сувязь гэтых аўтараў з антысеміцкім таварыствам «Памяць», чыімі галоўнымі лектарамі яны былі.
У адказ Бягун і яго абражаныя сатаварышы падалі ў суд на газету і Чаркізава. 5 кастрычніка 1987 г. на судовым слуханні справы было зачытанае экспертнае заключэнне Інстытута ЗША і Канады АН СССР.
У заключэнні акрамя іншых довадаў адзначалася, што ў сямі выпадках Бягун запазычыў тэкст з «Mein Kampf» Адольфа Гітлера, замяніўшы слова «яўрэйскі» на слова «сіянісцкі». Чаркізаў выйшаў з суда пераможцам.
Відаць, гэтыя падзеі «перабудовы» канчаткова пахіснулі здароўе змагара з сіянізмам. Уладзімір Бягун памёр 19 чэрвеня 1989 года ад інфаркту міякарда на 61-м годзе жыцця. Нешматлікія прыхільнікі аўтара лічаць гэтую смерць «раптоўнай і таямнічай».
Ягоны паплечнік Аляксандр Раманенка ўвогуле заявіў, што Бягун «быў забіты небяспечнай сіянісцкай зброяй … зброяй палітычнага тэрору, разлічанага менавіта на забойства інфарктам міякарда. Гэта — асаблівая зброя забойства. Забойцы фармальна — бюракратычна — юрыдычна спрытна ўхіляюцца ад адказнасці за забойства і менавіта ў гэтым — асаблівая небяспека жахлівага злачынства».
Як кажуць злыя языкі, перад смерцю Бягун трапіў у лякарню, дзе даведаўся, што па суботах працэдур не робяць: «Нічога сабе, і тут шабат!»
У новай Беларусі пісаніна Бегуна засталася запатрабаванай толькі ў вузкіх маргінальных колах. Яго імя ператварылася ў персанажа анекдотаў, а сам ён забыты. Можна меркаваць, што той жа лёс чакае і Бондараву, якая аднойчы пагарыць на ўласным змаганні з усім беларускім, а пасле знікне са старонак друку, хоць сёння яе асоба выглядае непахіснай і недатыкальнай.
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ«Цябе б бацька пракляў»: маці фігуранта «малочнай справы» прабілася на спатканне з ім, каб слёзна папрасіць не супрацоўнічаць са следствам3
Каментары
Горда рэе змагар пархаты...
- Армяне - умные люди. Ведь там нет ни одного еврея.