Здароўе33

Што трэба ведаць пра цюльпаны, каб імі не нашкодзіць сабе

Сімвалам 8 Сакавіка даўно стаў цюльпан. 8 Сакавіка гэтыя кветкі — скрозь. Простая з выгляду расліна між тым, засцерагае навуковец Сяргей Бесараб, не бяскрыўдная. Яна ўтрымлівае рэчывы, якія раздражняюць горла і могуць апячы скуру.

Што такое цюльпанавыя пальцы

Хімік Сяргей Бесараб адзначыў у фэйсбуку: у цюльпанах людзі бачаць свята, а ён — «цюльпанавыя пальцы».

«Убачыў навіну пра мужчыну, які ў Ціктоку пахваліўся вырашчанымі ў кватэры цюльпанамі, — піша навуковец. — Пабачыў, і адзінае пытанне, якое ў мяне ўзнікла «а як у яго са скурай рук?»

Паводле тлумачальных слоўнікаў, «цюльпанавыя пальцы» — гэта дэрматалагічны сіндром, які выяўляецца сухасцю, экзематызацыяй скуры на кончыках пальцаў, апроч таго, дыстрафіяй пазногцевых пласцін і нагнаеннем. Гэта вынік выдзялення цыбульнымі раслінамі соку з біялагічна актыўнымі рэчывамі.

Што не так з цюльпанамі

Сяргей Бесараб кажа, што некаторыя часткі цюльпана ўтрымліваюць спецыфічныя рэчывы для абароны ад грыбковых захворванняў —«цюльпанавай шэрай гнілі».

«Гэтыя злучэнні ўпершыню былі ідэнтыфікаваныя ў 1967 годзе ў Нідэрландах і названыя туліпалінамі (ад лацінскай назвы цюльпана — Tulipa), — даводзіць навуковец. — Дзякуючы гэтаму адкрыццю, стала зразумела, чаму ў тых, хто працаваў на нідэрландскіх кветкавых прадпрыемствах, часта ўзнікала моцнае раздражненне горла, якое нават магло прывесці да апёку і смерці чалавека».

«цюльпанавы дэрматыт», «цюльпанавы палец» tulip finger
«Цюльпанавыя пальцы». Фота: patreon.com

Паводле Бесараба, трываласць негатыўнага ўздзеяння «цюльпанавай прыгажосці» залежыць, ад таго, ці былі расліны падчас вырошчвання пашкоджаныя грыбковымі захворваннямі і ці паспелі назапасіць дастатковую колькасць моцных фунгіцыдных туліпалінаў.

«Уздзеянне залежыць ад таго, як доўга чалавек кантактуе з такімі «зараджанымі» раслінамі і, з якімі менавіта часткамі. Больш за ўсе назапашвае актыўныя рэчывы каранёвая сістэма, цыбуліна і песцікі кветкі, а таксама ніжняя частка ствала, але рэчывы ёсць усюды)», — расказвае Сяргей Бесараб.

Калі ўсе, згаданыя навукоўцам фактары супадаюць, то чалавек можа, напрыклад, атрымаць наймацнейшую алергічную рэакцыю з ацёкам горла.

Такія выпадкі фіксаваліся, калі людзі ўдыхалі пыл здробненых цыбулін цюльпанаў, іх шалупіння ці проста высушаных раслін. А ў людзей з адчувальнай скурай могуць узнікаць моцныя скураныя алергічныя рэакцыі, так званыя фітадэрматыты.

Найлепшы сродак абароны — пальчаткі з нітрыльнай гумы

Найбольш рызыкуюць сутыкнуцца з праблемамі тыя хто прафесійна працуе з цюльпанамі — зборшчыкі кветак, сарціроўшчыкі, упакоўшчыкі. Яны найчасцей маюць прафесійнае захворванне, «цюльпанавы дэрматыт» (tulip finger «цюльпанавы палец»).

Па словах Бесараба, сімптомы немачы ад цюльпанавых таксінаў падобныя да грыбковых захворванняў скуры і пазногцяў. Пры кантакце з сокам кветак ці цыбулінамі спачатку ўзнікае эрытэма (пачырваненне) скуры рук, потым арагавенне, трэшчыны і разлушчванне.

«На пачатку хваробы часта ўзнікае сверб, растрэскваюцца ці адслойваюцца пазногці, — засцерагае навуковец. — У рэдкіх выпадках дэрматыт можа распаўсюджвацца далей па руках, аж да локця. Падобныя дэрматыты могуць атрымаць фларысты і садаводы, якія голымі рукамі зрываюць шмат кветак. У некаторых выпадках дэрматыт можа ўзнікнуць не адразу пасля кантакту з сокам кветак, а праз некалькі дзён. Хутчэй за ўсё, гэта залежыць ад асаблівасцей арганізма, таўшчыні скуры і іншых фактараў».

Сяргей Бесараб заўважае: наступствы ад уздзеяння кветак найчасцей заканчваюцца дэрматытамі. Але могуць стаць і фатальнымі для арганізму, калі ў чалавека высокая адчувальнасць ці адбылася моцная алергічная рэакцыя, якая прывяла да ацёку горла і задухі. У такім выпадку пацярпеламу патрэбная экстранная дапамога.

Найлепшы сродак абароны ад фітатаксінаў цюльпана — гэта пальчаткі з нітрыльнай гумы. Сінтэтычныя пальчаткі з латэксу і ПВХ (полівінілхларыду) для туліпалінаў цюльпана пранікальныя і не бароняць. Калі цюльпанавы дэрматыт узнік — то лечаць яго мазямі з кортыкастэроідамі, але абавязкова па ўзгадненні з доктарам.

«Не чуў, каб у Беларусі хтосьці займаўся фітатаксікалогіяй»

Навука, якая вывучае атрутныя рэчывы расліннага паходжання або атручэнні імі жывёл, называецца фітатаксікалогіяй. Сяргей Бесараб прызнаецца, што не чуў, каб у Беларусі хтосьці ёю займаўся.

«Калі у пошуку Google упісаць нешта кшталту фітахімія расліны, то акрамя маіх артыкулаў пяцігадовай даўніны наўрад ці штосьці знойдзецца, — заўважае навуковец. — Гэта цікава толькі невялікаму колу спецыялістаў. Шчыра кажучы, нават параіцца наконт нейкіх фітахімічных асаблівасцей той ці іншай расліны няма з кім. Найчасцей даводзіцца ў працы над артыкуламі праз Linkedin камунікаваць з амерыканцамі, ці з нават з індусамі».

Паходзяць цюльпаны з Бліжняга Усходу, Малой і Сярэдняй Азіі. Еўрапейцы пазнаёміліся з імі ў Візантыі. У Турцыі, якая захапіла яе, дагэтуль цюльпан лічыцца нацыянальнай кветкай краіны. Меркавана, у Еўропу цюльпаны трапілі ў сярэдзіне 16 стагоддзя.

Беларусь мае свае цюльпаны. У дзікай прыродзе расце цюльпан лясны, які занесены ў Чырвоную кнігу краіны.

Чытайце таксама: Карысныя матэрыялы па расліннай небяспецы:

Артыкул, прысвечаны дэкаратыўным раслінам, якія з нацяжкай можна назваць пакаёвымі.

Тут гаворыцца пра пагрозы кантактнага дэрматыту.

У гэтым артыкуле пішуць пра адзін туліпалін А, які фітатаксічны.

Тут гаворка пра раслінныя таксіны.

«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны

ПАДТРЫМАЦЬ
Чытайце таксама:
Што рабіць, каб цюльпаны даўжэй стаялі ў вазе
«90% выбіраюць бюджэтныя букеты і плацяць картай растэрміноўкі». Колькі ў Мінску цяпер каштуюць кветкі і які на іх попыт

Каментары3

  • цюль пана
    11.03.2023
    дык чалавек усё ж цар прыроды ці не цар?
    а тое вунь ужо вірусы прывучае, а з цюльпанамі справіцца не можа?
  • я понял это намек я все ловлю на лету
    11.03.2023
    Рэд., что - даже тюльпанов не б....?
    а я же когда-то так люб...
    эт
    цв

  • Імбір
    11.03.2023
    Лухта.

Трамп пажартаваў, што гатовы балатавацца на трэці прэзідэнцкі тэрмін, калі амерыканцы скажуць «Нада!»7

Трамп пажартаваў, што гатовы балатавацца на трэці прэзідэнцкі тэрмін, калі амерыканцы скажуць «Нада!»

Усе навіны →
Усе навіны

Алексіевіч пра маршы пратэсту: Цяпер было б больш жорстка, была б кроў. А тады мы думалі, што гэта свята24

Трамп абвясціў імя свайго дарадцы па нацбяспецы11

Атрад беларускіх добраахвотнікаў «Тэрор» заявіў пра самароспуск9

У Абхазіі пасля пратэстаў і перакрыцця мастоў адпусцілі з-пад варты апазіцыянераў

Слюнькін: Адным толькі вызваленнем палітвязняў Лукашэнка Трампа не зацікавіць3

Сын Трампа многае вырашае. Вось як тлумачаць нявыбар Пампеа21

«Мы — надзейны тыл». Кандыдат-спойлер Чамаданава знялася з выбараў30

Прастуда без тэмпературы — добра ці дрэнна?2

Прэс-сакратарка партыі Трампа мае беларускія карані ФОТЫ21

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Трамп пажартаваў, што гатовы балатавацца на трэці прэзідэнцкі тэрмін, калі амерыканцы скажуць «Нада!»7

Трамп пажартаваў, што гатовы балатавацца на трэці прэзідэнцкі тэрмін, калі амерыканцы скажуць «Нада!»

Галоўнае
Усе навіны →