Культура1414

Новы «Знахар», рымейк суперхіта 1980-х. Што ў ім?

27 верасня адбылася прэм’ера польскага фільма «Знахар» — экранізацыі аднайменнага твора Тадэвуша Далэнгі-Мастовіча, ураджэнца Глыбоччыны. Дзеянне рамана адбываецца на беларускіх землях. Пранізлівая экранізацыя 1981 года ў рэжысуры Ежы Гофмана доўга ішла ў беларускіх кінатэатрах і дагэтуль не сыходзіць з тэлеэкранаў. А што ў новым фільме? Ці варты ён? Яго паглядзела «Наша Ніва».

«Знахар» Антоній Касіба — былы хірург Рафал Вільчур. Кадр з фільма

Гісторыя сентыментальная і меладраматычная, на «Знахару» 1980-х людзі плакалі ўсімі заламі. На сёння сама фабула здаецца моцна заезджанай: страчаныя дзеці, шматгадовыя амнезіі герояў і папялушкі, якія раптам зрабіліся прынцэсамі, з года ў года эксплуатуюцца тымі ж расійскімі серыяламі, якія цяжка адрозніць адзін ад аднаго (дарэчы, сюжэт аднаго з іх, «Знахара», відавочна, натхнёны польскім раманам). На нейкія адкрыцці фільм не прэтэндуе, але тым не менш глядзіцца з асалодай.

Фільм даступны ў тым ліку на Netflix. Рэжысёр фільма Міхал Газда дагэтуль здымаў амаль выключна серыялы. Адчуванне, што праглядаеш за раз цэлы сезон невялікага серыяла, не пакідае і пры праглядзе ягонага «Знахара».

Сюжэт будуецца вакол гісторыі аднаго з найлепшых хірургаў Варшавы Рафала Вільчура, які да таго ж застаецца чуллівым да чужых бед чалавекам. Ён у адзін момант страчвае ўсё: і жонку з дзіцем, і памяць. Пасля шматгадовых бадзянняў пад іменем Антонія Касібы ён трапляе парабкам на млын у мястэчку на Браслаўшчыне, дзе нечакана выяўляе ў сябе невытлумачальную здольнасць лячыць людзей.

Варшаўскі хірург Рафал Вільчур з калегам. Кадр з фільма

Адначасова з гэтым багаты мясцовы паніч Лешак Чыньскі закахаўся ў бедную Марысю, якая зарабляла грошы на вучобу, граючы на піяніна і абслугоўваючы кліентаў у жыдоўскай карчме. Пагардлівае стаўленне дзяўчыны, якая адпрэчвае ўсе знакі ўвагі паніча, для якога гэта ў навіну, яшчэ больш распальвае ягоную цікаўнасць да яе. Шэраг трагічных здарэнняў, баявы характар Марысі і жаданне маладога Чыньскага дагадзіць дзяўчыне, у якую ўжо закахаўся, усё ж зводзяць іх разам. Але лёс падкідае ўсё больш страшэнныя выпрабаванні, якія ўрэшце развязваюць той сюжэтны вузел, які быў завязаны ў першай частцы фільма. 

Сюжэт сённяшняга фільма ў дэталях усё ж адрозніваецца і ад папярэдніх экранізацый, і ад арыгінальнага рамана. 

Марыся, каханая паніча і дачка Вільчура. Кадр з фільма

Дзеянне рамана адбываецца вакол выдуманага пісьменнікам мястэчка Радалішкі, якое месціцца недзе паміж Браславам і Ашмянамі. Некаторыя мяркуюць, што правобразам Радалішак былі Відзы, а правобразам Касібы — глыбоцкі лекар Міхал Алехна-Гушча.

Але цяперашні фільм пайшоў па шляху «паланізацыі». За ўсе амаль дзве з паловай гадзіны мы не чуем ніводнай знаёмай нам назвы. Жыхары з Радалішак, якія могуць існаваць толькі на Віленшчыне, дзе назвы населеных пунктаў засталіся балцкімі (параўнайце з Гайцюнішкі, Пяткунішкі, Жвірблішкі), выпраўляюцца па лекара ў Варшаву і менш чым за дзень вяртаюцца назад. З вуснаў мясцовых жыхароў не чуваць ужо пра Вільню, але чуваць пра Радам, бо дзеянне перанеслі ў Мазовію.

У гэтым плане фільм беларускага гледача не можа задаволіць, бо ён цалкам вычышчаны ад «беларускага следу», які можна адшукаць у літаратурным творы.

Граф Лешак і Марыся пасля прагляду кінастужкі, якую прывезлі ў мястэчка. Кадр з фільма

Хіба што візуальна вёска, яўрэйскае мястэчка, леснічоўка ды панскі маёнтак, паказаныя ў фільме, будуць да болю пазнавальныя, хоць многія сцэны здымаліся ў ваколіцах Варшавы, а Радалішкі — у скансэне пад Люблінам. Дарэчы, Гофман здымаў свайго «Знахара» ў падляшскім Бельску.

Да стварэння праўдападобнай атмасферы былі запрошаны кансультанты літаральна з усіх сфер жыцця: гісторыкі медыцыны, аўтамабільныя эксперты, заолагі, знаўцы ідыша і да т.п.

І варта адзначыць, што гэты факт зрабіў натурныя здымкі ў «Знахары» надзвычай удалымі, бо яны пакідаюць уражанне сапраўднасці і аўтэнтычнасці кожнай мясціны. У той час як, напрыклад, галоўная беларуская стужка «Купала», якая так і не выйшла ў пракат праз сваю ідэалагічную неадпаведнасць, у кожным натурным кадры сарамліва хавае за буйнымі планамі і шчыльнымі натоўпамі масоўкі ўбоства «гістарычнага» цэнтра Мінска з пластыкавымі вывескамі, металічнымі дзвярыма і іншымі чужароднымі элементамі, якія разбураюць атмасферу.

Гэтак жа інтэр’еры (гарадскія, сялянскія ды палацавыя) у «Знахары», багатыя на дэталі, пакідаюць уражанне, што тут людзі сапраўды жывуць, што гэта не бедненькі музей, са сцен якога на час здымак прыбралі этыкетаж.

Антоній Касіба на млыне. Кадр з фільма

У адрозненне ад беларускага кінематографа сяляне тут, пры ўсёй вострай сацыяльнасці твора, які ў тым ліку выкрывае няроўнасць, не паказваюцца забітым быдлам пад панскім прыгнётам. Яны сапраўды церпяць нястачу грошай, што асабліва востра выяўляецца ў час трагічных выпадкаў, і абыякавае стаўленне з боку паноў, але іхняе звычайнае жыццё не пазбаўленае гумару і радасных момантаў.

Паны, дакладней сямейства Чыньскіх, выглядаюць ад пачатку малачалавечнымі эксплуататарамі, але пасля выяўляецца і іншы бок кожнага з іх. У старога графа знаходзіцца воля пайсці супраць прынцыпаў свайго атачэння, а сярод «станоўчых» сялян знаходзяцца тыя, хто з уласнай крыўды гатовыя загубіць жыцці іншых — і такіх кантрастаў у «Знахары» даволі шмат.

Кадр з фільма

Гэта не першая кінаадаптацыя твора Тадэвуша Далэнгі-Мастовіча. Твор з самага пачатку ствараўся як кінасцэнар, але не зацікавіў кінастудыю, таму Мастовіч перарабіў яго ў раман. Але як толькі раман выйшаў у 1937 годзе, то адразу ж быў экранізаваны.

У 1981 годзе рэжысёр Ежы Гофман зняў пранізлівую меладраму «Знахар». Фільм выклікаў такі нечуваны рэзананс у СССР, што яго ў савецкіх кінатэатрах прагледзела больш за чатыры мільёны гледачоў.

Тадэвуш Далэнга-Мастовіч. Фота: Wikimedia Commons

Тадэвуш Далэнга-Мастовіч сцвярджаў, што нарадзіўся ў фальварку Акунёва на Глыбоччыне. Яго бацька арандаваў зямлю і вёў узорную гаспадарку, якая лічылася адной з найлепшых у акрузе. Але даследчыкі кажуць, што нарадзіўся ён у самім Глыбокім, а маёнтак сабе ў біяграфію прыпісаў для саліднасці.

Пасля савецка-польскай вайны Мастовіч з 1922 года жыў у Варшаве, дзе зарабляў палітычнымі фельетонамі. За іх яго ў 1927 годзе нават выкралі і збілі. Пасля гэтага выпадку ён засяродзіўся на літаратуры. Гэтая дзейнасць зрабіла яго фантастычна багатым чалавекам.

Загінуў Далэнга-Мастовіч у самым пачатку Другой сусветнай вайны паблізу румынскай мяжы ў мястэчку Куты, дзе кіраваў патрулём, які забяспечваў ахову парадку. Праз Куты ў Румынію ў верасні 1939 годзе эвакуяваліся рэшткі войска і вышэйшыя службовыя асобы Польшчы, у тым ліку прэзідэнт Ігнацы Масціцкі і галоўнакамандуючы Эдвард Рыдз-Сміглы. Імаверна, што мог бы выратавацца і Мастовіч, падарыўшы свету яшчэ больш выдатных твораў, але лёс распарадзіўся інакш.

Беларускі пераклад рамана «Знахар». Фота: фэйсбук выдавецтва

Першы пераклад бестселера ўраджэнца Беларусі на беларускую мову быў выдадзены толькі ў 2016 годзе, але сёння набыць «Знахара» ўжо даволі складана. Магчыма, што выхад фільма актывізуе цікавасць людзей да літаратурнай першаасновы.

«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны

ПАДТРЫМАЦЬ

Чытайце таксама: 

Паглядзелі фільм «На іншым беразе». Расказваем сюжэт і тое, што пабачылі ў кінатэатры

У Мінску праходзяць здымкі серыяла пра расійскіх прапагандыстаў, куды шукалі двайнікоў Ціханоўскай і Лукашэнкі 

Помста кіношнага бога ў новым рамане Андрэя Федарэнкі

Каментары14

  • Žvir
    03.10.2023
    Некаторыя мяркуюць, што правобразам Радалішак былі Відзы. RADAŠKOVIČY...? Pačytaŭ by, a film - luchta, u liubym vypadku. Tut zhodny z aŭtaram, kali ź jaho vyciskajuć sapraŭdnuju heahrafiju, dyk tam i ŭvieś sens nia budzie pieršakom, z usim tym naturalnym i admietnym vodaram... Pierahnany dy padfarbavany "pad kanjak" surahat.
  • ром
    03.10.2023
    Вы шо… паляки ж глядеть не будуть кали там пра нейких беларусау гаворка буде😁
    Для их зараз усе вораги - руския беларусы немцы и украинцы грузины… у кальцэ урагоу)))) нешта мне гэта напаминае…
  • Максим Дизайнер
    03.10.2023
    Что это за бомж на первом фото?У нас под магазом такие на бутылку стреляют.

Андрэй Дзмітрыеў з'ездзіў у Бундэстаг, каб давесці неабходнасць удзелу Лукашэнкі ў мірных перамовах11

Андрэй Дзмітрыеў з'ездзіў у Бундэстаг, каб давесці неабходнасць удзелу Лукашэнкі ў мірных перамовах

Усе навіны →
Усе навіны

У Оршы хлопец фоткаўся з беларускімі зоркамі і падтрымліваў «СВА». А яго асудзілі за экстрэмізм3

Беларус пра ўмовы ў лагерах для ўцекачоў: Калі маеш досвед, то разумееш, што ўсё можа быць і кепска, і сумна9

Колькі можна з'есці мандарынак, каб не было наступстваў2

Блогерка выдавала сваю здаровую дачку за смяротна хворую, каб атрымаць данаты і лайкі. А магчыма, і труціла яе

Ракетная атака на Украіну: Расія б'е «калібрамі» і балістычнымі ракетамі9

Краіны Балтыі і Скандынавіі выступілі за павелічэнне дапамогі Украіне ў адказ на агрэсію РФ1

Чарга з легкавых машын вярнулася на польскую мяжу

ЗША рэкамендуюць Украіне знізіць прызыўны ўзрост да 18 гадоў6

Ці стала прасцей запісацца на польскую візу пасля ўвядзення фотаверыфікацыі? Досвед чытачоў11

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Андрэй Дзмітрыеў з'ездзіў у Бундэстаг, каб давесці неабходнасць удзелу Лукашэнкі ў мірных перамовах11

Андрэй Дзмітрыеў з'ездзіў у Бундэстаг, каб давесці неабходнасць удзелу Лукашэнкі ў мірных перамовах

Галоўнае
Усе навіны →