«Pieśni ad baby Mani i baby Vali». Jak vakalistka KRIWI zachoŭvaje pieśni biełaviežskaj vioski
Vakalistka hurtoŭ KRIWI i «Džambibum», etnaśpiavačka Nastaśsia Chmiel zachoŭvaje falkłor maleńkaj vioski Zaleśsie, atočanaj lasami i bałotami, i razvažaje, jak nie pierarvać tradycyju.
Adkryć «narodny hołas» možna praktyčna ŭ kožnaha
Nastaśsia Chmiel pierajechała ŭ polski Krakaŭ dva hady tamu. Pryčyny — tyja samyja, što ŭ mnohich biełarusaŭ, što musili pakinuć Radzimu. Ale i ŭ zamiežžy jana znajšła sabie zaniatak, jaki dazvalaje padtrymlivać poviaź ź Biełaruśsiu — u Krakavie supolna z arhanizacyjaj Fundacja Autonomia jana ładzić śpieŭnyja sustrečy, padčas jakich kožny achvotny moža navučycca śpiavać narodnyja pieśni.
Na zaniatkach naviedniki śpiavajuć razam z aŭdyjo— ci videazapisam, kali heta, prykładam, materyjał z falkłornaj ekśpiedycyi abo archiŭny materyjał. Dla hetaha absalutna nie abaviazkova vałodać notnaj hramataj — babulki ŭ vioskach jaje taksama nie viedali, a śpiavali dobra.
Darečy, ź liku dziaŭčat, jakija kaliści prosta ź cikaŭnaści pryjšli na śpieŭnyja sustrečy, užo ŭtvaryŭsia sapraŭdny mastacki kalektyŭ — hurt «Laleja». Jon užo maje ŭłasnuju kancertnuju prahramu i biare ŭdzieł praktyčna va ŭsich imprezach, jakija ładzić u Krakavie biełaruskaja dyjaspara.
Vioska Zaleśsie
«Vioska Zaleśsie — vielmi maleńkaja, kali my tudy pryjechali ŭ 2014 hodzie, tam było litaralna 7 chat. Letam pryjazdžali dačniki, a stała žyli tolki my i dźvie babulki, i jany abiedźvie śpiavali! Śpiavali i paasobku, i na dva hałasy. Ale dla ich stała dzivam, što hetymi pieśniami niechta cikavicca. Ja ich zapisvała, vučyła ad ich pieśni, i jany prosta pamaładzieli dušoj!
Babulki ŭžo syšli z žyćcia, ale ichnyja pieśni praciahvajuć žyćcio — u vykanańni Nastaśsi Chmiel. «Pieśni ź Biełaviežskaj viosački Zaleśsie» — tak nazyvajecca prahrama, jakuju śpiavačka niadaŭna prezientavała ŭ Vilni.
Voś baba Vala — taja lubiła takija falkłornyja «žorstkija ramansy». Jana była bolš «urbanizavanaj»: u čas vajny, padletkam, jaje zavieźli na pracu ŭ Niamieččynu. Tam było mulcikulturnaje asiarodździe, bo zhaniali na pracu ŭsich — i biełarusaŭ, i palakaŭ, i ruskich, i ŭkraincaŭ. Usio heta paŭpłyvała na jaje, tamu jana, musić, i lubiła śpiavać narodnyja pieśni paźniejšaha času — pra niaščasnaje kachańnie. A Baba Mania — taja ad tutejšych karanioŭ, lubiła bolš kłasičnyja narodnyja pieśni», — kaža Nastaśsia Chmiel.
Śpiavačcy padabajecca ŭsio, pačutaje ad babulek. Ale zadaču vyklučna retranślavać ichnyja śpievy jana nie ličyć hałoŭnaj.
Falkłor — heta žyvoje, i siońnia jon nie budzie takim, jak 200 hod tamu
«U staražytnaści śpievy byli častkaj rytuałaŭ, jakija dapamahali čałavieku strukturavać svajo bačańnie śvietu, źjavy jakoha jon nie da kanca razumieŭ. Jon žyŭ na vioscy, dzie plon haspadarki šmat u čym zaležaŭ ad pryrodnych źjavaŭ, i tamu imknuŭsia niejak na ich paŭpłyvać — hetamu pryśviečany ŭsie abrady, prykładam, kalandarnaha cykłu. My ž — dzieci inšaha času, dy i čysta praktyčna paŭtaryć toje, što było 200 hadoŭ tamu, prosta niemahčyma. Voś my ŭ Krakavie chacieli zładzić sapraŭdnaje Kupalle, i pieršaja prablema, ź jakoj sutyknulisia, — dzie znajści miesca dla vialikaha vohnišča…
«Ja žyła ŭ Minsku, i majo školnaje dziacinstva prypała na 1990-ja, heta byŭ čas biełaruskaha Adradžeńnia, šmat chto cikaviŭsia biełaruščynaj. A ja vielmi lubiła śpiavać, chadziła na roznyja hurtki, u tym liku i pa narodnych śpievach. Potym pastupiła na adździaleńnie narodna-charavych śpievaŭ u Minskaje muzyčnaje vučylišča imia Hlinki. Na pieršym kursie, pamiataju, kali nam stavili zapisy babulek, my siadzieli i chichikali — heta padavałasia niesučasnym i niecikavym.
Pieśnia jak spadarožnik žyćcia i hatunak terapii
«Kali ja była maładziejšaja, mnie było ŭsio adno, adkul maje babuli, dziaduli — aj, jak jość tak i jość. Z uzrostam pačynaješ cikavicca, pačynaješ karani svaje šukać, kab zrazumieć, kudy jany viaduć i adkul ty ŭ hetym śviecie. Na našych śpieŭnych sustrečach my taksama abmiarkoŭvajem, chto adkul pryjechaŭ, ź jakoha rehijonu prodki, sprabujem pieśni znajści z tych krajoŭ, kab bolej daviedacca, chto my i adkul naš rod»,— raspaviadaje Nasta.
Hurt narodna-etničnych śpievaŭ pad jaje kiraŭnictvam nie tolki vyvučaje biełaruski falkłor, ale i ładzić narodnyja śviaty. Tam falkłornyja pieśni hučać zusim inačaj, bo ŭ staražytnaści jany nie pryznačalisia dla kancertnaha vykanańnia. I pieraniasieńnie ich u situacyju «my artysty, vy hledačy» — nienaturalnaje, kaža śpiavačka:
I pieśni byli doŭhija, bo ŭ žyćcia byŭ zusim inšy temp. Baba Mania i baba Vala pryhadvali, što raniej śpiavali ŭvieś čas: išli ŭ jahady — śpiavali, pa karovy — śpiavali, jechali na vozie — śpiavali. Heta zaraz sieŭ u mašynu i pakaciŭ. A raniej što dapamahała, kab nie zanudzicca? Pieśni!»
«Ja charavik pavodle adukacyi, i ja vielmi lublu, kali šmat ludziej śpiavaje razam, — havoryć Nastaśsia Chmiel. — Hałoŭnaje, kab duša prasiła hetaha suhučča. Pieśnia złučaje ludziej, i zaraz, kali šmat biełarusaŭ u vyhnańni, dziakujučy narodnym pieśniam, u nas jość svaja maleńkaja Biełaruś. Tamu ja hetym zajmajusia. Heta jak hatunak terapii. Heta toje, što nas trymaje».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary