Hiefiłte fiš, «ryba fiš». Zachaplalnaja historyja stravy, jakaja ź jaŭrejskaj kuchni pierajšła ŭ biełaruskuju

«Hiefiłte fiš» tradycyjna ŭpryhožvali markoŭnymi «manietkami» — simvałam dabrabytu. Fota: Wikimedia Commons

Faršyravanaja ryba, abo hiefiłte fiš — strava, zdaŭna viadomaja ŭsim jaŭrejam-aškienazam. Ale ŭ roznych krainach jana hatujecca trochi inačaj i pa-roznamu ŭzajemadziejničaje z kulinarnaj spadčynaj narodaŭ-susiedziaŭ.

Historyk jaŭrejskaj kuchni Džyl Marks, aŭtar knihi Encyclopedia of Jewish Food (2010), śćviardžaje, što pieršasny recept faršyravanaj ryby pachodzić z paŭdniovahiermanskaj kuchni. Upieršyniu jon zafiksavany ŭ pieršaj niamieckaj rukapisnaj knizie Daz Buoch von Guoter Spise («Kniha pra dobruju ježu»), samy stary śpis jakoj stvorany kala 1350 hoda ŭ Viurcburhu — heta horad miž Niurnbierham i Frankfurtam-na-Majnie. Na toj čas heta byŭ recept katalickaj posnaj stravy, pryznačanaj dla stała zamožnych spažyŭcoŭ. Tamtejšyja jaŭrei padchapili jaho i panieśli dalej u svaim pastupovym raśsialeńni na ŭschod.

Uvohule, kanon aškienazskaj kuchni, jak i mova idyš, sfarmavaŭsia prykładna ŭ CHIV st. u paŭdniovaj Hiermanii, jakaja lažała ŭ centry handlovych šlachoŭ tahačasnaj Jeŭropy.

U aryhinalnym recepcie faršyravaŭsia ščupak (gefuelten hechden). I ŭłasna ŭ niamieckich jaŭrejaŭ na praciahu nastupnych stahodździaŭ mienavita hetaja ryba i zastavałasia etałonnaj dla takoha sposabu pryhatavańnia. Paźniej na ziemlach Rečy Paspalitaj ščupaka ŭ značnaj stupieni (chacia i nie da kanca) vycieśniŭ karp. Pryčym adbyłosia heta davoli pozna. Niedzie, mabyć, na rubiažy XIX—XX st.

U judejskaj hastranamičnaj tradycyi rybie zdaŭna nadajecca sakralnaje, mistyčnaje značeńnie. U svajoj simvaličnaj značnaści jana sastupaje tolki chlebu. Nievypadkova słavuty cud pamnažeńnia ježy Isus ździejśniŭ nad chlebam i rybaj — dla svajoj aŭdytoryi, jakaja była, niesumnienna, na 100% judejskaj. Ryba stała i pieršym simvałam staražytnaha chryścijanstva, spačatku jašče vielmi judejskaha pa svajoj sutnaści, da taho, jak jaje vycieśniŭ kryž. Ryba — heta simvał dabrabytu, dabrasłavieńnia, płodnaści. Ličyłasia, što navat pach ryby — svojeasablivy afradyzijak, jaki stymuluje siamiejnyja pary vykonvać zahad pładzicca i razmnažacca.

Pravodziačy žyćcio ŭ vadzie, ryba, pavodle staražytnych vieravańniaŭ, nadziejna abaronienaja ad surokaŭ («złoha voka»).

Tałmud pradkazvaje, što prychod Miesii budzie adśviatkavany vialikaj suśvietnaj uračystaj biasiedaj, na jakoj hałoŭnaj stravaj budzie asablivym čynam pryhatavanaja hihanckaja ryba — leviafan. Tamu jeści rybu chacia b raz na tydzień, na Šabat, dla pravaviernaha judeja zdaŭna było raŭnavartasnym saŭdziełu ŭ hetaj budučaj vialikaj uračystaści. A zakony kašrutu asabliva detalova apisvajuć, jakuju rybu možna, a jakuju nielha spažyvać u ježu.

Strava dla šabatu 

Adnoj z pryčyn, čamu mienavita faršyravanaja ryba zaniała takoje pačesnaje miesca na šabatnim i śviatočnym stale, była zabarona na lubuju pracu ŭ siomy dzień, dzień adpačynku. Jaŭrei Rečy Paspalitaj da pracy adnosili taksama i adździaleńnie kaściej ad rybinaj miakaci («borar»).

Chacia nie ŭsiudy ŭ jaŭrejskim śviecie abmiežavańni Šabatu traktujucca tak stroha. A pryhatavańnie faršu i doŭhaja varka hiefiłte fiš dazvalaje pieramałoć, a potym i razvaryć bolšaść drobnych kostak ryby da takoha stanu, kali jany ŭžo nie zaŭvažajucca, nie ŭsprymajucca jazykom i padniabieńniem jak čužarodnaja frakcyja. Nu i, narešcie, sama ryba bolš smačnaja chałodnaj. Što vyzvalaje i ad pracy pa jaje razahrevie. Aproč Šabatu, faršyravanuju rybu hatavali i na asnoŭnyja śviaty jaŭrejskaha kalendara. Amal u abaviazkovym paradku — na Piesach, trochi radziej na Roš cha-Šana (Novy hod). Zrešty, niama nijakich zabaronaŭ abo prymchaŭ i nakont pryhatavańnia jaje ŭ budnija dni, prosta heta zabiraje šmat času.

Ale ŭ časy, kali praca chatniaj haspadyni ničoha nie kaštavała, faršyravańnie ryby davała jašče i adčuvalnuju ekanomiju. Bo ŭ farš, aproč adnosna darahoj rybnaj miakaci, idzie taksama i razmočanaja bułka (abo, padčas Piesachu, maca) i drobna narezanaja cybula — syraja ci pasieravanaja. Pryncyp taki ž samy, što i ŭ faršmaku.

A daŭniej samyja biednyja siemji ŭ staraśvieckich štetłach staralisia kupić u rybnaj kramie tolki skuru z chrybtom. Chrybiet davaŭ navar, rybny prysmak, a skura — formu. A načynkaj słužyła mołataja maca z dadatkam harodniny.

Samym pačesnym kavałkam ryby dla ŭdzielnikaŭ siamiejnaha zastolla zdaŭna ličyłasia hałava. I nie tak dziela smaku, jak praź simvalizm. Pavodle tradycyjnaha jaŭrejskaha pažadańnia «być u hałavie, a nie ŭ chvaście». Tamu zvyčajna jana dastavałasia baćku abo starejšamu ŭ siamji.

Karp «pa-žydoŭsku»

U polskaj i biełaruska-litoŭskaj kuchni faršyravanaja ryba taksama zdaŭna nie była čužoj, chacia jeli jaje nie tak časta, jak u jaŭrejskich siemjach. Pa-polsku hetaja strava nazyvałasia ryba (szczupak, karp) po żydowsku, i jana źjaŭlałasia na stałach pieradusim na Vihiliju Božaha Naradžeńnia, na ŭračystaj viačery 24 śniežnia. Ale nie zaŭždy pad hetaj nazvaj razumiełasia mienavita faršyravanaja ryba. Nie mienš, a moža być, i bolš časta

pryhatavać rybu «pa-jaŭrejsku» aznačała zvaryć jaje ŭ sousie z cybulaj i śpiecyjami, časam z dadatkam cedry limona, razynak i piva. A faršyravańnie ŭsprymałasia jak adna z opcyj.

Niaredka faršyravali tolki samuju bujnuju rybu z nabytaj partyi, a drabniejšuju hatavali bolš prostym i chutkim sposabam.

Na vihilijnym stale ŭ siamji Adama Mickieviča ŭ Paryžy ŭ 1830—40-ch hadach nie byvała nivodnaj «čužoj stravy», tolki tradycyjnyja — polska-litoŭskija i jaŭrejskija, «tyja ž, što i ŭ Navahrudku». Dačka paeta Marynia paźniej uspaminała: «U apošnija hady da vialikaha zadavalnieńnia majho baćki była navat adna polskaja jaŭrejka, jakaja prychodziła (napiaredadni Kaladaŭ — zaŭv. aŭt.) hatavać szczupaka po żydowsku, a na Vialikdzień prynosiła macu, bo baćka znachodziŭ jaje taksama smačnaj.

I ja časta čuła, jak jon kazaŭ, što niama ŭ śviecie piečyva smačniejšaha za navahrudskija jaŭrejskija abaranki».

Recept ryby po żydowsku trapiŭ i ŭ «Litoŭskuju Kucharku» Vincenty Zavadskaj. U vydańni 1860 hoda najbolš prydatnaj dla faršyravańnia rybaj nazyvajecca ščupak, a ŭ jakaści mahčymaj alternatyvy vystupaje sudak. Ale pry tym «faršyravanaść» u hetym recepcie nie ličyłasia abaviazkovaj. Abaviazkovyja ŭ kancepcyi stravy — doŭhaja varka z harodninaj (cybula zvyčajnaja i parej, kareńnie piatruški i sieldereju) i śpiecyjami — hałoŭnym čynam piercam čornym i «anhlijskim» (duchmianym).

Tak hatavać (ale nieabaviazkova faršyravać), pavodle Zavadskaj, možna było i akunia, lašča.

Ryba fiš pa-litvacku i pa-halicku

A jašče dadać u stravu razynak i šafranu — u hetaj apcyjanalnaści jakraz i palahaje padzieł pamiž kłasičnymi litvackim i «halickim» (chasidskim) varyjantami pryhatavańnia.

Maryja Marcišeŭskaja, «litvinka, jakaja žyvie va Ukrainie», u svajoj kulinarnaj knizie 1878 hoda ŭ cełym paŭtaraje recepturu z knihi Zavadskaj, ale ničoha nie kaža pra mahčymaść faršyravańnia. U vyniku ŭ kanon polskaj kuchni ŭvajšli i faršyravanaja, i celnaja ryba. Pryčym sučasnyja recepty ryby po żydowsku majuć na ŭvazie čaściej celnuju, a faršyravanuju niaredka nazyvajuć čysta vyrazam na idyš gefilte fisz.

Niedzie pryblizna na miažy XVIII i XIX stst. u jaŭrejaŭ Litvy i Biełarusi skłaŭsia svoj kanon pryhatavańnia faršyravanaj ryby, cimvalična adrozny ad jaŭrejaŭ byłoj «Karony» — Polščy i Ukrainy. Jaŭrei-litvaki, jakija składali bolšuju častku jaŭrejskaha nasielnictva Biełarusi, i ich viečnyja apanienty — chasidy (asabliva z byłoj aŭstryjskaj Halicyi i z sumiežnaha ŭkrainskaha Padolla), mieli istotnyja adroźnieńni ŭ relihijnym žyćci, u tempieramiencie i, u rešcie rešt, u hastranamičnych tradycyjach. Mnohija stravy, jakija «haličanie» hatavali vielmi sałodkimi — z cukram, miodam, razynkami, sušanymi ślivami, abrykosami — litvaki amal zusim nie saładzili.

A ŭžyvali pry hatavańni tolki sol i pierac.

U niečym padobnaja roźnica była ŭłaścivaja i adpaviednym relihijnym śvietapohladam. Dla chasidaŭ, jakija ŭ Halicyi i na Padolli absalutna daminavali, Tora najlepš paznavałasia praz muzyku, śpievy, tancy i radasnaje, pazityŭnaje staŭleńnie da žyćcia. A litvaki ličylisia ludźmi zanadta racyjanalnymi, chałodnymi, strymanymi, navat biessardečnymi, paznajučy Božaje słova tolki praz čytańnie i rozdum, praz analiz.

Prajekcyju roźnicy ŭ sposabach pryhatavańnia faršyravanaj ryby na hieahrafičnuju kartu zaŭvažyŭ i sfarmulavaŭ daśledčyk idyš Marvin Chiercah (Marvin Herzog).

U doktarskaj dysiertacyi 1965 hoda Chiercah pravioŭ hetak zvanuju «liniju hiefiłte fiš» — gefilte fish line. Hety vyraz chutka padchapili daśledčyki i papularyzatary aškienazskaj kuchni. I siońnia tak pryniata nazyvać kolišniuju liniju raźmiežavańnia pamiž litvakami, z adnaho boku, i polskimi dy ŭkrainskimi jaŭrejami, pavodle panujučaha sposabu pryhatavańnia faršyravanaj ryby. U litvakoŭ jaje smak salona-vostry, a ŭ haličanaŭ — sałodki i «karaniovy», pa-ŭschodniamu vostry. Zrešty, taja samaja roźnica pamiž tradycyjnymi sposabami pryhatavańnia ŭłaścivaja i inšym stravam. U pryvatnaści, faršmaku i kuhielu, tak što ŭ pryncypie hetuju liniju možna było b nazvać i pavodle hetych straŭ. 

Pavodle Chiercaha, miaža pieravahi litvackaha (abo, naadvarot, chasidskaha) kirunku ŭ relihijnym śvietapohladzie jaŭrejaŭ i miaža raspaŭsiudu litvackaha dyjalektu idyš — dosyć dobra supadajuć z gefilte fish line.

Linija Chiercaha ŭ šmat jakich sučasnych vydańniach prakładziena niedakładna, abo, moža być, jaho paśladoŭniki nie zusim dakładna jaje zrazumieli. Niedaśviedčanyja ŭ realijach byłoj Rečy Paspalitaj aŭtary pravodziać hetuju liniju prykładna pa vosi Biełastok — Lvoŭ, jak byccam na paŭnočny ŭschod ad jaje — hiefiłte fiš hatavali pa-litvacku, a na paŭdniovy zachad — pa-halicku. Ale nasamreč nie tolki na Haliččynie, ale i na Vałyni, Kijeŭščynie, u Adesie — receptura faršyravanaj ryby taksama maje schilnaść da słodyčy i bahaćcia dekoru — całkam zhodna ź pieravahaj tut chasidaŭ. Pa sutnaści, hetaja linija bolš-mienš supadaje z daŭnimi miežami VKŁ i Polskaha Karaleŭstva.

Pik relihijna-śvietapohladnaha kanfliktu pamiž litvakami-mitnahiedami («niazhodnymi» na iŭrycie) i chasidami pryjšoŭsia jakraz na pačatak XIX st., kali vynajšli technałohiju vytvorčaści cukru z burakoŭ, i jon pačaŭ imkliva tańnieć. Da taho ž siarod pijanieraŭ hetaj industryi ŭ Polščy i va Ukrainie było niamała jaŭrejaŭ. Heta technałahičny i ekanamičny «bekhraŭnd» padziełu, uvasoblenaha ŭ gefilte fish line. Ale pieršasnym tut usio ž padajecca sam kanflikt kaštoŭnaściaŭ, śvietapohladaŭ, jaki šukaŭ vyražeńnia roznymi sposabami i srodkami, u tym liku i ŭ śfiery hastranamii.

Dla nas, kaniečnie, samy cikavy — litvacki sposab pryhatavańnia. Jak jon vyhladaje ŭ ahulnych rysach? Rybu režuć upopierak chrybta na kavałki, miakać vymajuć. (U ideale razam z usimi kostkami i chrastkami, pakidajučy niekranutaj tolki kołca-skurku, ale jość i trochi «hultajavaty» varyjant, dzie bujnyja chrastki nie vydalajuć). Zdrabniajuć file biez kostak, dadajuć razmočanuju (u vadzie abo małace) bułku abo macu, pasieravanuju abo prosta prapuščanuju praź miasasiečku cybulu, sol i pierac. Nabivajuć načynku ŭ skuranyja kolcy, układvajuć na dno kastruli chrastki (dla želiravańnia), markoŭnyja «manietki», šałupińnie cybuli dla koleru, časam łaŭrovy list, źvierchu — faršyravanyja kołcy ryby, zalivajuć vadoj i staviać na słaby ahoń na paru hadzin.

Siervirujuć stravu davoli prosta: kavałački ryby vykładvajuć u žele na paŭmisak, na kožny abaviazkova kładuć kružok morkvy, asobna padajuć chren.

Chren — heta samy raspaŭsiudžany ŭ litvakoŭ varyjant maror — abaviazkovaha elemienta paschalnaha siederu. Maror — heta horkija travy, jakija ŭ tradycyi simvalizujuć horyč jehipieckaha rabstva. Chren tak «pasiabravaŭ» z faršyravanaj rybaj, što daŭno padajecca razam ź joj na stoł i pa-za Piesacham.

Typovy chasidski recept našmat saładziejšy, bo ščodra prypraŭleny cukram. U im taksama vykarystoŭvajucca razynki, mindal, cedra limona i karyca. Aproč dylemy «sałodkaja-salonaja», isnuje i inšaja — najaŭnaść abo adsutnaść u receptury stravy burakoŭ. Buraki — abaviazkovy inhredyjent dla receptaŭ z chasidskaj Ukrainy i z paŭdniovaj dy ŭschodniaj Biełarusi, dzie taksama pieravažaŭ upłyŭ chasidaŭ. U histaryčnaj Litvie buraki ŭ receptury taksama sustrakajucca, ale značna radziej. Mahčyma, ich źjaŭleńnie źviazana jakraz z praniknieńniem chasidaŭ na poŭnač, až da Vilni, u poźnija časy.

Paralelna z gefilte, isnavała tak zvanaja gehakte fish — «siečanaja ryba». Heta nievialikija kruhłyja hałki, abo płoskija bitočki z faršu, jaki nie źmiaščaŭsia ŭ faršyravanyja kavałki rybinaj skury. Abodva varyjanty stravy zvyčajna hatavalisia dy padavalisia na stoł razam.

Časam farš admysłova i rabili z takim raźlikam, kab zastałosia i na hałki, bo dzieci lubili ich bolš, čym ułasna rybu.

Mahčyma, što rybnyja hałki, viadomyja i ŭ biełaruskaj kuchni, u tym liku ŭ jaje aficyjnym savieckim kanonie, pachodziać mienavita ź jaŭrejskaj tradycyi. 

Pavialičyć

Hiefiłte fiš u vyhladzie kansiervavanych rybnych hałak u adnoj z kramaŭ sučasnaha Izraila. Fota: Wikimedia Commons

Hiefiłte fiš kročyć pa śviecie

U jaŭrejskaj dyjaspary ŭ ZŠA hiefiłte fiš paćvierdziła i navat uzmacniła svaju reputacyju adnoj z samych znakavych tradycyjnych straŭ. Praŭda, tam pastupova amal zusim admovilisia ad idei ŭłasna faršyravać rybu i pierajšli da rybnych hałak z faršu pad takoj nazvaj, tym bolš, što jany masava vypuskajucca pramysłovaściu ŭ słoikach, zalityja bulonam, abo ŭ vyhladzie doŭhich «kaŭbasak» abo «palencaŭ», zahornutych u pierhamientnuju papieru i zvaranych u rybnym bulonie. Zastajecca tolki parezać ich i razahreć abo zapiačy.

U pieršych pakaleńniaŭ imihrantaŭ jašče byli siły i žadańnie na pracajomistaje faršyravańnie. Ale sa źmienaj rytmu žyćcia i sistemy pryjarytetaŭ pieramahli industryjalizacyja i spraščeńnie. U pieršaj pałovie XX st. rybnyja hałki abo «kaŭbaski» jašče saromielisia nazyvać gefilte fish z pavahi da sapraŭdnaj ryby. Ale ŭ adnoj kulinarnaj knizie 1965 hoda takoje atajasamleńnie zdaryłasia ŭpieršyniu i chutka stała ahulnapryniatym. Zvyčajny amierykaniec siońnia i nie viedaje, što nazva pačatkova adnosiłasia da sapraŭdnaj faršyravanaj ryby. 

Z raśsialeńniem jaŭrejaŭ pa śviecie skłałasia proćma rehijanalnych receptaŭ. U Izraili pačali faršyravać vielmi papularnaha tut łasosia, a ŭ Zachodniaj Jeŭropie — stronhu. U Bukavinie zdaŭna faršyrujuć rybu hrečkaj. Mieksikanskija jaŭrei čaściej za ŭsio hatujuć rybnyja hałki ź miascovaj papularnaj ryby łucyjan, tušanyja ŭ vielmi vostrym tamatnym sousie.

A ŭ Paŭdniovaj Afrycy, dzie jaŭrejskaja dyjaspara bolš jak na 90% składajecca z naščadkaŭ litvakoŭ, narezanyja skrylkami «kaŭbaski» z faršu zapiakajuć pad kisła-sałodkim sousam z abrykosaŭ, razynak, cybuli, vocatu i śpiecyj.

Tradycyja faršyravańnia ryby — i karpa, i ščupaka — dosyć daŭno šyroka pranikła ŭ biełaruskuju narodnuju kuchniu.

Mahčyma, i niepasredna ad samich jaŭrejaŭ, i pry pasiarednictvie drobnaj šlachty. Niekalki receptaŭ, što trapili na ahraturystyčny sajt gastinia.by, dazvalajuć zaŭvažyć niekatoryja ahulnyja asablivaści receptury.

Faršyravanaja ryba z sałam

I ŭ Vierchniadźvinskim, i ŭ Miorskim, i ŭ Pietrykaŭskim rajonach u farš abaviazkova dadajuć sała, što, kaniečnie, adrazu robić stravu niekašernaj, jak i vykarystańnie śvinoha žełacinu ŭ zaliŭnym varyjancie. I pa-biełarusku rybu čaściej zapiakajuć u piečy, čym varać.

Simvaličnaj stalicaj faršyravanaj ryby ŭ sučasnaj Biełarusi, z peŭnaj naciažkaj, ličać Babrujsk.

Jak mnie raspaviadali i jaho žychary ŭ asabistych razmovach, i publikacyi haradskoj presy ŭ mnohich tutejšych siemjach, navat paśla adjezdu absalutnaj bolšaści jaŭrejaŭ u emihracyju, staranna zachoŭvajucca «sakretnyja» tradycyi pryhatavańnia faršyravanaj ryby. Razam ź siamiejnymi historyjami, ci, mabyć, «majsami», jak niejkaja susiedka Fania pierad adjezdam hetym sakretam padzialiłasia. Babrujsk i ŭvohule trochi hulajecca ŭ «jaŭrejskuju stalicu Biełarusi», i pieradusim u hastranamičnaj śfiery. I niekatoryja hatunki ziefiru ad «Krasnoho piŝievika» afarmlajuć u jaŭrejskim styli, až da iŭryta na ŭpakoŭcy, i alej tut vypuskajuć pad markaj «Šałom», i sietka firmovych kramaŭ miasakambinata nazyvajecca «Cymus». Praŭda, nijakaha farmalnaha statusu babrujski «fiš» nie maje. Mianie pierakonvali padčas admysłovaj vandroŭki ŭ pošukach miascovaj kulinarnaj identyčnaści, što faršyravanaha karpa pradajuć u mnohich miascovych kulinarnych adździełach, ale paćviardžeńnia hetamu ja nie znajšoŭ. Aŭtar «Kulinarnaha ramana», były krasnapolec Marat Baskin i niekatoryja inšyja aŭtary śćviardžajuć, što isnuje navat niejki asablivy, typova babrujski recept, ale škada, što nichto pakul što nie sfarmulavaŭ jaho kankretnyja asablivaści.

Recepty — z knihi Tamara Raŭtovič, Uładzimir Raŭtovič. Žydoŭskaja kuchnia

Ryba faršyravanaja kavałkami, recept

2 kh ryby (ščupak, karp, traska i inš. ), 4—5 cybulin, 1 burak, 2 morkvy, 70 h biełaj bułki, 2 jajki, cukar, sol, pierac.

Ačyščanuju ad łuski rybu parezać na vialikija kavałki. Z kožnaha vyniać vantroby, vostrym nažom vyrazać miakać, prapuścić jaje praź miasarubku razam z zamočanaj u vadzie abo małace bułkaj, cybulaj (adnu cybulinu pakinuć). Dadać jajki, sol, pierac, cukar, pieramiašać, navat uźbić. Hetym faršam zapoŭnić kavałki ryby.

Na dno kastruli pakłaści narezanyja kružkami burak, morkvu, cybulu, źvierchu — padrychtavanyja kavałki ryby, pasypać sollu, piercam, ulić chałodnuju vadu, kab jana tolki pakryvała rybu, davieści da kipieńnia i varyć na słabym ahni 2,5—3 hadziny. Možna adzin-dva razy dalić nievialikuju kolkaść chałodnaj vady, kab pasłabić kipieńnie i nie dać rybie razvarycca, ale nie paźniej, čym za hadzinu da kanca varki.

Hatovuju rybu aściarožna vykłaści na płoski paŭmisak, zalić pracedžanym sousam, upryhožyć kružkami morkvy, achaładzić.

Hałki rybnyja varanyja, recept

1,5 kh ryby (ščupak, karp i inš.), 4 cybuliny, 2 morkvy, 3 jajki, 0,5 šklanki biełych chlebnych krošak abo muki z macy, sol, pierac.

Rybu ačyścić, vypatrašyć, pamyć, zrezać miakać (sa skuraj), prapuścić jaje praź miasarubku razam z 2 cybulinami. Dadać jajki, chlebnyja kroški, muku z macy, sol, pierac, ulić troški vady i dobra vymiešać.

Z łuski (źmieščanaj u marlevy miašečak), kostak, hałoŭ (biez vačej i žabraŭ), cybuli i morkvy zvaryć bulon, pasalić jaho i papierčyć. Z rybnaha faršu sfarmavać kruhłyja abo avalnyja katlety, apuścić ich u bulon, jaki kipić (apuskać porcyjami tolki paśla taho, jak vada znoŭ zakipić), varyć na nievialikim ahni kala 1,5 hadziny.

• 20
• 0
• 7
• 1
• 11
• 6
• 13
• 0