U Biarozaŭskim rajvykankamie raskazali, čamu źniščyli manumientalnuju mazaiku kanca 1980-ch
U Biarozie byli źniščanyja dźvie mazaiki «Pryhažość vyratuje śviet», stvoranyja ŭ 1989-1990 hadach mastakom Ryhoram Kirdziejem. Pano raźmiaščałasia na budynku, u jakim znachodzicca trenažornaja zała, a pobač — stadyjon. Jak ułady heta tłumačać?
Zahadčyk siektara sportu i turyzmu Biarozaŭskaha rajvykankama Viktar Makoŭčyk na pytańnie miascovaj žycharki, čamu prybrali mazaiku, adkazaŭ, što «jana razvalvajecca».
«Pryniata było rašeńnie demantavać. Advalvajecca razam z tynkoŭkaj. Vyrašyli prybrać dziela biaśpieki, kab dzieci nie paciarpieli.
Rekanstrukcyju nie zrobiš, bo tam užo da cehły stała razvalvacca, adychodzić ad cehły. Mabyć, vilhać traplała.
Tam na stadyjonie chodziać dzieci, kali kamuści ŭpadzie na hałavu kavałak hetaha elemienta, budzie drenna», — skazaŭ jon.
Padrabiaźniej raskazvać, chto daŭ dazvoł (ci zahad) na demantaž, Viktar Makoŭčyk nie staŭ.
Ale mazaiku možna było zachavać, miarkuje historyk mastactva Kaciaryna Ruskievič. U Biełarusi Kaciaryna doŭhi čas zajmałasia dakumientavańniem savieckaj spadčyny manumientalnaha mastactva — mazaik i vitražoŭ.
«Pierš čym prybirać takuju ŭnikalnuju pracu, pavinny byli źviarnucca da restaŭrataraŭ, jakija b zrabili analiz taho, u jakim stanie znachodzicca mazaika, — tłumačyć jana. — Kaniečnie, lahčej prybrać, čym niešta adramantavać. Čamu tady nie źviarnuli ŭvahu raniej, kali kažuć, što mazaika pačała razburacca?
Try hady tamu jana była ŭ davoli dobrym stanie. Ja pryjazdžała, bačyła».
Kaciaryna kaža, što mazaika «Pryhažość uratuje śviet» vielmi adroźnivajecca ŭvohule ad usich tych, jakija rabili ŭ 1980-ja.
«Heta byŭ novy krok u mastactvie. Takaja mazaika adzinaja ŭ Biełarusi, bolš prykładaŭ niama.
Takaja ž historyja adbyłasia z mazaikaj u Minsku, jakaja była na himnazii №15 na vulicy Maksima Bahdanoviča, 84. Na joj byli kasmanaŭty. Tam taksama skazali, što advalvajecca, dla dziaciej niebiaśpiečna.
Varta pryvieści prykład, jak restaŭravali mazaiku «Biełaruś partyzanskaja» na haścinicy «Turyst», aŭtaram jakoj byŭ narodny mastak BSSR Alaksandr Kiščanka.
Drennaja jakaść mantažnych rabot pryviała da taho, što pano, uniesienaje ŭ śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściej krainy, stała razburacca, byli pakinutyja ščyliny, kudy pranikała vilhać i pavietra. Ale jaje paśpiachova adrestaŭravali. Chacia tady spračalisia, kazali, što vyratavać nie atrymajecca», — raskazvaje Kaciaryna Ruskievič.
Historyk mastactva ličyć, što ŭ vypadku z mazaikaj u Biarozie joj prosta nikto nie zachacieŭ zajmacca.
«Prymusili b, moža być, zajmacca, kali b mazaika była ŭniesiena ŭ śpis historyka-kulturnych kaštoŭnaściej. Bo tady demantavać jaje było b užo vidavočnym złačynstvam.
Kab zrazumieć, zachavali jaje ci nie paśla taho, jak źniali, treba viedać, jakim čynam mazaiku demantavali.
Kankretna hetaja była zroblena sucelnym płastom. Časta mazaiki rabili błokami, jakija možna źniać i zachavać. Tut nieviadoma. Kali jany jaje prosta źbili, to ŭsio, ničoha zachavać nielha.
Mahu dakładna skazać, što byli prykłady, kali mazaika adkołvałasia, restaŭratary rabili bolš «mocnaj» samu ścianu, padkładali bieton. Tamu tut, na moj pohlad, adnaznačna možna było jaje zachavać», — ličyć historyk mastactva.
Jak nahadvaŭ telehram-kanał «Spadčyna», zhodna z pastanovaj Savieta Ministraŭ Respubliki Biełaruś № 1374 ad 19 vieraśnia 2008 hoda «Ab niekatorych pytańniach stvareńnia (rekanstrukcyi) i pryjomki tvoraŭ manumientalnaha i manumientalna-dekaratyŭnaha mastactva», rekanstrukcyja tvoraŭ dekaratyŭna-manumientalnaha mastactva (kudy adnosiacca i ŭsie tvory ŭ technicy mazaiki) moža pravodzicca tolki na padstavie ekśpiertnaha zaklučeńnia Bresckaha abłasnoha mastacka-ekśpiertnaha savieta. Ci było heta praviła vykanana ŭ hetym vypadku, nieviadoma.
Možna mierkavać, što tvory mastactva paciarpieli tamu, što na ich byli siarod inšaha elemienty bieł-čyrvona-biełych koleraŭ, a taksama staražytny biełaruski hierb «Pahonia».
Kamientary