Nu što, nazad u SSSR? Kalekcyja savieckich fota
«Usio čaściej čuju ŭ ruskamoŭnym internecie stohny pra toje, jak ža dobra žyłosia ŭ SSSR, asabliva jany ŭzmacnilisia paśla ŭviadzieńnia Rasijaj zabarony na ŭvoz «sankcyjnych» praduktaŭ i pamianšeńnia asartymientu ŭ kramach. Maŭlaŭ, «u SSSR usio było», «usie pradukty byli zroblenyja pavodle HOSTa», «ach, jakoje tady było maroziva» i hetak dalej, — piša ŭ svaim «Žyvym Žurnale» błohier Maksim Mirovič.
— Što samaje cikavaje, čaściej za ŭsio takoje možna pačuć ad zusim maładych ludziej 1990+ hoda naradžeńnia, jakija SSSR nie zastali ni ŭ jakim vyhladzie, a prosta nasłuchalisia haradskich varjataŭ nakštałt Duhina, Starykava, Vasiermana abo Kurhiniana.
U SSSR žyłosia drenna i biedna, pryčym heta tyčycca ŭsich jaho pieryjadaŭ historyi, a nie tolki pierabudovy. Navat u krychu bolš zamožnyja časy, kali ŭ kramach bujnych haradoŭ chuda-biedna možna było atavaryccy kansiervami ź piečani traski i syravendžanaj kaŭbasoj — u kramach bolš drobnych nasielenych punktaŭ i viosak było pusta i biedna. Pa radyjo rapartavali pra rekordnyja nadoi i stachanaŭskija rekordy ŭ spravie ptuškahadoŭli, a ŭ kramach była vadkaja (trojčy raźviedzienaja) śmiatana ź vielizarnych aluminijevych bitonaŭ, horki sieladziec (zahortvaŭsia ŭ hazietu), chudyja siniušnyja kury z kiškami i hałavoj, kisły chleb-«cahlina» i smutnyja šerahi trochlitrovych słoikaŭ z padsałodžanaj vadoj i cetlikam «biarozavy sok».
Maroziva, darečy, było ani smačniejšym, čym ciapier — prosta na fonie voś hetaha asartymientu i tatalnaha deficytu astatnich prysmakaŭ jano vyhladała čymści nieziamnym.
1. Vializnaja čarha pa niejkaje kiepskaje miasa nakštałt druhahatunkovych śvinych rebraŭ.
Miasa i miasnyja pradukty byli ŭ vialikim deficycie ŭ SSSR i na bolšaj častcy hetaj «vialikaj krainy» ŭžo ŭ 1970-ja jaho pradavali pa tałonach. Vyrazka prostym śmiarotnym była dastupnaja tolki na kałhasnych rynkach. U kramach ža pradavali zamarožanaje, z kostkami, ale i za im stajali čerhi.
2. Vuličny handal miasam.
Upeŭnieny, ciapier bolšaść z vas pastaralisia b jak najchutčej praskočyć mima takoha «miasa», starajučysia nie dychać praz nos, a ŭ tyja časy navat pa takuju nizkajakasnuju pradukcyju vystrojvalisia daŭžeznyja čerhi.
3. Čarha pa partviejn na raźliŭ.
Voś da čaho pryviała pastanova, jakuju pryniaŭ 7 maja 1985 hoda Saviet ministraŭ SSSR «Ab mierach pa pieraadoleńni pjanstva i ałkahalizmu, vykaranieńni samahonavareńnia» — navat pa taki kiepski partviejn, pryviezieny nieviadoma adkul, vystrojvalisia vializnyja čerhi.
4. Voś heta čarha ŭ punkt pryjomu škłatary — što cikava, usie butelki z-pad harełki. U takich miescach zaŭsiody byŭ śpiecyfičny pach piŭnych droždžaŭ i pieraharu.
5. Akramia deficytu i biednaha asartymientu, savieckamu handlu vydatna ŭdavałasia arhanizavać čerhi na pustym miescy, vielmi nieefiektyŭna arhanizujučy praces prodažu.
Samaabsłuhoŭvańnie było tolki ŭ adnosna bujnych kramach, a ŭ zvyčajnych «hastranomach» pakupnik, kab kupić, skažam, 100 hram syru, pavinien byŭ adstajać try čarhi — spačatku ŭłasna pa syr, kab uzvažyć patrebny kavałak (na hetym etapie, darečy, vielmi časta razyhryvalisia słaviesnyja batalii — «nie, heta drenny kavałak, zavietrany, i ź ličbami płastmasavymi ŭnutry» - «biarycie, pakul dajuć, a to i hetaha nie budzie!»). Druhaja čarha była ŭ kasu dla apłaty, pryčym pakupnik pavinien byŭ trymać u hałavie vahu ŭzvažanaha syru i adździeł, u jakim jon jaho ŭzvažyŭ. A treciaja čarha była ŭžo z čekam — kab zabrać uzvažany pradukt.
6. Čarha pa harełku.
U 80-ja jaje adpuskali «nie bolš za dźvie butelki ŭ adny ruki», dla čaho ŭ čarhu z saboj časta brali svajakoŭ.
7. Jašče čarhu ŭ vina-harełačny.
Chutčej za ŭsio, albo pa harełku, albo pa kiepskaje «macavanaje» vino, jakoje źjaŭlajecca pa sutnaści tym, što ŭ Biełarusi ciapier nazyvajuć trapnym słovam «čarniła».
8. Handal prosta na vulicy sinimi zdochłymi kurami.
Nohi z kipciurami navat nie abrazalisia pastaŭščykom, kab kuryca zaviesiła bolš. Jašče jany byli vielmi drenna askubanyja, u vyniku čaho takich kurej pierad hatavańniem davodziłasia abpalvać nad hazam. Ciapier takuju dreń ja b nie kupiŭ navat sabaku.
Darečy, źviarnicie ŭvahu na savieckija spružynnyja šali — vielmi časta jany stanavilisia pradmietam śpiekulacyj i abviesaŭ: pradaŭcy raściahvali ŭ ich spružyny, padkładali płoskija mahnitnyja hirki i hetak dalej — u vyniku čaho pakupnika možna było abvažyć na 5—30%, pakłaŭšy roźnicu sabie ŭ kišeniu. U hetaj sistemie ŭsie vyžyvali, jak umieli…
9. Asartymient abutkovaj kramy.
Navat kiepski saviecki abutak (u jakim było žudasna horača letam, choładna zimoj i mokra ŭ demisiezon) dastać było ciažka. U kancy vaśmidziesiatych, kab kupić bolš-mienš prystojnyja skuranyja tufli marki «Biełviest», moj baćka i brat napieramienku adstojvali daŭžeznuju načnuju čarhu z zadniaha dvara kramy.
10. Čarha pa marožany mintaj — inšaja ryba pradavałasia redka kali.
Jašče źviarnicie ŭvahu na šeruju abhortačnuju papieru — u jaje zavaročvali ŭsio, ad karamielek da śvinych rebraŭ. Kali pradukt byŭ vilhotny (naprykład, sieladziec «ivasi»), to kavałački takoj papiery vydatna da jaho prylipali.
11. Savieckaja krama kanca vaśmidziasiatych.
Vielmi časta biez čarhi nielha było kupić ničoha, akramia abutkovaha tłustaha kremu, płastmasavych mylnic i skrynačak dla zubnych ščotak «dla kamandzirovačnych», a taksama zubnoha parašku.
12. Stełažy praduktovaj kramy.
Banki ź niejkim sokam, chutčej za ŭsio jabłyčna-ślivavym. Pa sutnaści, heta byŭ nie sok, a toje, što ciapier nazyvajuć «niektaram» — fruktovaje piure, źmiašanaje z cukram, vadoj i limonnaj kisłatoj.
13. Čarha pa niešta, niavažna pa što.
Ubačyŭšy na vulicy takuju karcinu, šarahovy saviecki čałaviek ličyŭ svaim abaviazkam padyści i spytać — «chto krajni? Ja budu za vami», i tolki zatym — «a što dajuć?».
Miarkujučy pa fota, «vykinuli» torty z tłustymi motašlivymi ružačkami źvierchu, ružovaha i žoŭtaha koleru, «nie bolš za dva ŭ adny ruki».
Navošta vam treba dva torty? Adzin ź ich, naprykład, možna było «zanieści» «svajmu» znajomamu cyrulniku, kab jon pastryh ciabie «dobra i biez čarhi».
14. Asartymient spartyŭnaha adździeła ŭ CUMie.
15. Čarha babulek pa ciahučy i śmiardziučy nierafinavany słaniečnikavy alej.
16. Čerhi, čerhi…
Saviecki handal i ŭ cełym savieckaja sistema — vydatnaja ilustracyja taho, jakim prynižanym, vartym žalu i drobiaznym moža stać čałaviek, źmieščany ŭ peŭnyja akaličnaści. Źmiani abstaviny — i čałaviek budzie inšym.
I jašče ja dobra pamiataju pieršuju vopratku, prysmaki i cacki, pryviezienyja baćkami ŭ 1990-m hodzie z-za miažy — usio heta vyhladała i pachła jak rečy ź inšaj hałaktyki.
A vy chacieli b nazad u SSSR? Što b vy tam rabili?»
«Bolš za ŭsio paskudstvaŭ pryčyniaje jaŭrejonyš». Dziciačaja doktarka ź Minska šakavała antysiemickimi vykazvańniami35
Kamientary