Vučonyja papiaredžvajuć, što naš rozum nie pavinien pračynacca ŭnačy
Navukoŭcy tłumačać, čamu ŭnačy čaściej uźnikajuć niehatyŭnyja dumki i niebiaśpiečnyja idei, što pavialičvaje schilnaść da impulsiŭnych i ryzykoŭnych dziejańniaŭ.
Unačy navakolny śviet moža zdavacca značna bolš zmročnym i niehatyŭnyja dumki lohka pranikajuć u śviadomaść. Časta ŭ hety čas ludzi adčuvajuć ciahu da škodnych zvyčak, takich, jak kureńnie abo pierajadańnie. Isnuje šerah daśledavańniaŭ, jakija paćviardžajuć, što ŭnačy mozh pracuje inakš. Paśla poŭnačy niehatyŭnyja emocyi pryciahvajuć bolš uvahi, ryzykoŭnyja idei stanoviacca bolš pryvabnymi, a zdolnaść strymlivać impulsy asłablajecca.
Jak piša Science Alert, niekatoryja navukoŭcy źviazvajuć hetyja źmieny z cyrkadnymi rytmami — naturalnym 24-hadzinnym cykłam aktyŭnaści arhanizma. Hrupa daśledčykaŭ na čale ź nieŭrołaham Elizabet Klerman z Harvardskaha ŭniviersiteta prapanavała hipotezu pad nazvaj «Rozum paśla paŭnočy» (Mind After Midnight), jakaja tłumačyć, jak mozh i cieła čałavieka padparadkoŭvajucca peŭnym cykłam pavodzin i emocyj u zaležnaści ad času sutak. Udzień mozh i cieła aktyŭnyja, a ŭnačy — naładžanyja na son.
Aŭtary hipotezy tłumačać hetyja źmieny evalucyjnymi pryčynami. U staražytnyja časy ludziam patrabavałasia pavyšanaja ŭvaha da patencyjnych pahroz unačy, kali jany byli bolš uraźlivymi. Hetaja hatoŭnaść da niebiaśpieki zachavałasia i ŭ sučasnym śviecie, chacia ciapier jana źviazana chutčej ź psichałahičnym stanam, jaki moža pryvieści da niehatyŭnych nastupstvaŭ dla zdaroŭja. U sučasnaha čałavieka ŭnačy ŭzmacniajecca ŭvaha da niehatyŭnych dumak i niebiaśpiečnych idej, što pavialičvaje schilnaść da impulsiŭnych i ryzykoŭnych dziejańniaŭ.
Aŭtary hipotezy «Rozum paśla paŭnočy» pryvodziać dva prykłady dla ilustracyi svaich vysnoŭ. Pieršy — narkazaležny, jaki dniom paśpiachova zmahajecca ź ciahaj da hierainu, ale ŭnačy paddajecca spakusie. Druhi — student, jaki pakutuje na biassońnicu. Unačy jaho niehatyŭnyja emocyi ŭzmacniajucca, što pryvodzić da adčaju i adčuvańnia adzinoty, pavialičvajučy ryzyku suicydalnych dumak.
Abodva prykłady pakazvajuć, jak noč upłyvaje na ludziej, źnižajučy ich zdolnaść supraćstajać niehatyŭnym dumkam i dziejańniam, što robić ich uraźlivymi dla pryniaćcia niebiaśpiečnych rašeńniaŭ.
Heta paćviardžajecca vynikami navukovych daśledavańniaŭ. Naprykład, daśledavańnie 2020 hoda pakazała suviaź pamiž načnoj biassońnicaj i pavyšanaj ryzykaj suicydu, što źviazana z parušeńniem cyrkadnych rytmaŭ. Aŭtary inšaha daśledavańnia śćviardžajuć, što ryzyka suicydu pamiž poŭnačču i šostaj hadzinaj ranicy ŭtraja vyšejšaja, čym u inšy čas sutak. Heta padkreślivaje, što noč moža być asabliva niebiaśpiečnaj dla ludziej z depresijaj abo psichičnymi rasstrojstvami.
Bolš za toje, daśledavańni pakazvajuć, što ŭžyvańnie niebiaśpiečnych rečyvaŭ taksama čaściej adbyvajecca ŭnačy. U daśledavańni, praviedzienym u Brazilii, było vyjaŭlena, što ryzyka pieradaziroŭki apioidami ŭnačy pavialičvajecca ŭ 4,7 razu ŭ paraŭnańni ź dzionnym časam.
Pa słovach aŭtaraŭ hipotezy, niekatoryja z hetych madelaŭ pavodzin možna źviazać ź niedachopam snu, jaki źnižaje kahnityŭnyja funkcyi, pavialičvaje impulsiŭnaść i asłablaje samakantrol.
Adnak daśledčyki miarkujuć, što sprava nie tolki ŭ źniešnich faktarach. Značnuju rolu adyhryvajuć źmieny ŭ funkcyjanavańni mozhu, jakija adbyvajucca ŭnačy. Hetyja nieŭrałahičnyja źmieny ŭklučajuć uzmacnieńnie reakcyj na niehatyŭnyja stymuły i źnižeńnie tarmažeńnia, što robić čałavieka bolš schilnym da niebiaśpiečnych dziejańniaŭ i niehatyŭnych dumak u načny čas.
Pa słovach aŭtaraŭ hipotezy, pakul što niama daśledavańniaŭ, pryśviečanych vyvučeńniu taho, jak parušeńnie snu i cyrkadnych rytmaŭ upłyvaje na zdolnaść prymać rašeńni i matyvacyju čałavieka. Asablivuju ŭvahu varta nadać tym, chto pracuje pa niestandartnym hrafiku, naprykład, piłotam i daktaram.
Kamientary