Тэатральная хваля салідарнасці. Якія спектаклі пра рэпрэсіі ў Беларусі з'явіліся ў свеце і дзе іх можна паглядзець?
Падзеі, што адбыліся ў Беларусі пасля выбараў-2020 года адразу назвалі вартымі сюжэтаў кніг і кіно. І першая порцыя іх ужо створаная. У тым ліку і першыя спектаклі. Расказваем пра частку з іх: на якіх тэатральных пляцоўках прагучалі (ці хутка пачнуць гучаць) гісторыі пра беларусаў.
200 паказаў у 30 краінах свету
Адным з самых пладавітых аўтараў у плане рэакцый на паслявыбарчыя падзеі апынуўся драматург, сцэнарыст Андрэй Курэйчык. Над першай п’есай «Пакрыўджаныя. Беларусь(сія)» ён пачаў працаваць амаль адразу пасля выбараў-2020. Тэкст апісвае першы месяц пратэстаў.
Сярод галоўных герояў — Аляксандр Лукашэнка і яго сын Мікалай, Святлана Ціханоўская, Марыя Калеснікава, Аляксандр Тарайкоўскі і іншыя. Ужо 25 снежня 2020 года п’есу паставілі ў Кіеве. Пасля гэтага праект быў паказаны больш 200 разоў у 30 краінах свету — атрымалася маштабная тэатральная салідарнасць.
У новай п’есе «Галасы новай Беларусі» Курэйчык сканцэнтраваўся на гісторыях палітвязняў. Асноўнымі героямі сталі Марыя Калеснікава, Мікалай Статкевіч, Ігар Лосік, асуджаныя і затрыманыя па гучных справах «студэнтаў», «Прэс-клуба», «Тутбая», айцішнікі, бізнесоўцы, пенсіянеры, паэты і шмат хто іншы — усяго больш за 20 гісторый пра людзей, што трапілі пад каток рэпрэсій.
«Гэтыя дваццаць гісторый давялося адбіраць больш чым з 700. Але і гэта кропля ў моры. Мы ведаем, што іх дзясяткі тысяч. Як і з «Пакрыўджанымі.Беларусь» мы спадзяёмся падняць хвалю салідарнасці з палітвязнямі у тэатрах розных краін», — кажа аўтар.
Прэм’ера спектакля па п’есе ўжо прайшла у польскім Тэатры імя Маджэеўскай у Легніцы.
Міжнародны праект пад кіраўніцтвам Івана Вырыпаева
Яшчэ адзін праект наўпрост цяпер рыхтуецца ў Варшаве ў Новым тэатры. І ўзначальвае яго Іван Вырыпаеў — вядомы драматург, сцэнарыст і рэжысёр родам з Расіі.
«Для нас гэта магчымасць даць голас тым, хто зараз знаходзіцца ў жудасных умовах», — каментуе рэжысёр.
У спектаклі задзейнічаныя беларускія акцёры: напрыклад, Паліна Дабравольская (нядаўна яна таксама выпусціла свой дэбютны музычны альбом пад брэндам CHORNABROVA), Павел Гарадніцкі (удзельнік Свабоднага тэатра, музыка гурта «Разбітае сэрца пацана»), Ігар Шугалееў.
Яшчэ адзін зорны ўдзельнік праекта — акцёр з Беласточчыны Барташ Бяленя, вядомы па ролі крымінальніка Даніэля ў фільме «Цела Божае».
Выніковы спектакль каманды будзе грунтавацца на тэкстах з беларускіх судоў, на лістах палітвязняў, інтэрв'ю пацярпелых. Як распавяла «Нашай Ніве» прадзюсерка Марына Дашук, плануецца, што прэм’ера адбудзецца ў канцы снежня бягучага года.
Літва і Расія
У снежні мінулага года спектакль «Дыхаем разам» пра беларускія паслявыбарчыя падзеі паказалі ў Рускім драматычным тэатры Літвы. Асновай для яго сталі перажыванні і ўспаміны беларускіх акцёраў і рэжысёраў (Анастасіі Шпакоўскай, Аляксандра Малчанава і іншых), прыехаўшых у Літву. Іх досвед і транслюецца ў драме, што атрымалася ў выніку.
У Расіі ж падняць беларускую тэму ўзяліся ў Тэатры.doc. Праўда, першы вербацімны паказ «Суседзі» з гісторыямі пацярпелых ад сілавікоў у Маскве быў сарваны. Падчас чытанняў на сцэне з'явіўся паліцыянт і папрасіў гледачоў выйсці на вуліцу з-за паведамлення пра мінаванне.
«Gloomy sunday» Свабоднага тэатра
Свой спектакль пра падзеі 9 жніўня пад назвай «Gloomy sunday» стварае Свабодны тэатр. Трупа была вымушаная пакінуць Беларусь і рэпетуе, як і многія незалежныя акцёры і рэжысёры за межамі краіны. Аснова для будучага спектакля шмат у чым заснаваная на ўласным досведзе акцёраў. Рэжысёрам выступае Мікалай Халезін.
«Пакуль усё на этапе эскізаў, і мы ў фазе перамоваў з рознымі структурамі — разглядаем варыянты капрадукцыі з нейкім з буйных сусветных тэатраў. Мы ў складанай фінансавай сітуацыі праз патрэбу рэлакацыі трупы», — падзяліўся з «Нашай Нівай» Мікалай Халезін.
Акрамя вышэйпералічанага, было напісана вельмі шмат п’ес, якія ўжо былі ўзятыя ў распрацоўку ці чакаюць сваёго часу. Напрыклад, пісьменнік Аляксандр Філіпенка напісаў п’есу «Ціхары» пра суд над лекарам, які ў 2020 годзе адмаўляецца лячыць амапаўца. На жаль, у Беларусі пакуль усе гэтыя актуальныя творы афлайн паглядзець немагчыма.
Каментары