Jak trapić ź Minska ŭ Varšavu pa vadzie? Nialohka, ale tearetyčna mahčyma
U pačatku viasny vydańnie Blizko.by raskazała pra paračku ŭnikalnych biełaruskich rek. Cikavaść čytačoŭ da hetaj temy pakazała, što vodny śviet Biełarusi — vydatnaja tema, kab paznavać niešta novaje. Tamu vydańnie padabrała jašče niekalki ŭnikalnych rek krainy, pra asablivaści jakich vy, mahčyma, nie viedali.
Što vy ŭžo viedajecie pra biełaruskija reki
Raniej užo raskazvałasia, što pa Biełarusi prachodzić vodapadzieł, z-za čaho ŭsie biełaruskija reki ŭ vyniku akazvajucca ci ŭ Čornym mory, albo ŭ Bałtyjskim, pryčym traplajuć jany tudy ŭ asnoŭnym pry dapamozie Niomana, Vilii, Buha, Dźviny i Dniapra.
Choć z hetaj zaležnaści jość i vyklučeńni.
Naprykład, rečka Łovać. Jaje daŭžynia ŭ miežach Biełarusi ŭsiaho 45 kiłamietraŭ, a šyrynia ledźvie pieravyšaje niekalki mietraŭ abo niekalki dziasiatkaŭ mietraŭ. Dyk voś, pakinuŭšy Biełaruś, Łovać ciače dalej na poŭnač pa Pskoŭskaj i zatym Naŭharodskaj abłaściach Rasii. Prajšoŭšy pa rasijskaj terytoryi amal 500 kiłamietraŭ, jana ŭpadaje ŭ vielizarnaje voziera Ilmień. Ź Ilmieni, u svaju čarhu, vyciakaje raka Vołchaŭ, na jakoj staić Vialiki Noŭharad. Hetaja raka ciače dalej na poŭnač i ŭpadaje ŭ Ładažskaje voziera. Ź jakoha vyciakaje nievialikaja (naša Śvisłač roŭna ŭ 3 razy daŭžejšaja), ale nievierahodna mahutnaja raka pad nazvaj Niava. Tak-tak, taja samaja. I zakančvajecca, jak my viedajem, na bierazie Finskaha zaliva ŭ Sankt-Pieciarburhu.
Inšaja raka z padobnym losam — Siniucha, jakaja ciače z bałota pobač z Aśviejskim vozieram. Praź dziasiatak kiłamietraŭ jana pierasiakaje miažu i akazvajecca ŭ Łatvii, dzie mianiaje nazvu na Ziłupie (što pa-łatyšsku aznačaje «sini»). Papiatlaŭšy pa miažy z Rasijaj, zatym akazvajecca całkam na rasijskaj terytoryi, mianiaje nazvu na Siniaja i niedaloka ad horada Vostraŭ ulivajecca ŭ raku Vialikaja, na jakoj staić Pskoŭ. Raka Vialikaja, u svaju čarhu, upadaje ŭ Pskoŭskaje voziera, adkul idzie pratoka da Čudskaha voziera na miažy Rasii i Estonii. Z Čudskaha voziera vyciakaje raka Narva, jakaja ŭsiu darohu idzie pa miažy dźviuch dziaržaŭ i ŭpadaje ŭ Finski zaliŭ niedaloka ad haradoŭ Narva i Ivanhorad.
Usiaho na Bałtyjskim mory jość piać miescaŭ, kudy možna trapić, kali — tearetyčna — prosta sieści ŭ Biełarusi ŭ łodku i ŭvieś čas płyć uniz pa płyni.
A ciapier piarojdziem da apisańnia jašče niekalkich najcikaviejšych rek.
Skłali reki — skłali i nazvy
Usim viadoma, što Brest staić adrazu na dźviuch rekach: Buh (jon ža Zachodni Buh, kab nie błytać jaho z ukrainskim Paŭdniovym Buham) i Muchaviec. Pryčym u miežach horada mienavita Muchaviec, biahučy amal stroha z uschodu na zachad, źjaŭlajecca samaj šyrokaj i praciahłaj rakoj, ź plažami, karablikami, viaślarnym kanałam i daŭžeznymi mastami.
Muchaviec ciače praź niekalki haradoŭ Bresckaj vobłaści: akramia samoha abłasnoha centra, heta jašče Žabinka, Kobryn i Pružany. Daŭžynia raki da ŭpadzieńnia ŭ Buh — 113 kiłamietraŭ. A voś dzie jana pačynajecca?
Zrobim nievialikaje adstupleńnie. Jość takoje sakretnaje praviła ŭ rekach. Kali rečka mienšaha pamieru źlivajecca z rečkaj bolšaha — to dalej hetaja sumiesnaja raka niasie nazvu bolš bujnoj ź ich dvaich. Skažam, minskaja Śvisłač upadaje ŭ Biarezinu, i pakolki ŭ miescy źlićcia Biarezina vidavočna bolšaja (daŭžejšaja, paŭnavodniejšaja), — to dalej ciače ŭžo abjadnanaja Biarezina. Jakaja, u svaju čarhu, upadaje ŭ našmat bolš paŭnavodny i praciahły Dniapro, z-za čaho dalej na poŭdzień ciače mienavita Dniapro.
Ale z hetaha praviła byvajuć vyklučeńni. Napeŭna, možna adšukać prykłady taho, jak bolš drobnaja račułka ŭpadaje ŭ bolš bujnuju i dalej ciače ŭsio adno pad svaim imiem.
Ale ŭ vypadku z Muchaŭcam usio inakš. Tut usio padzialili (a dakładniej, skłali) paroŭnu. Na paŭnočny zachad ad Pružanaŭ, u vioscy Novyja Zasimavičy, pačynajecca nievialikaja račułka Mucha. Jaje poŭnaja daŭžynia — 5,7 km, i na ŭsim svaim praciahu jana pieraŭtvoranaja ŭ kanał: rečyšča spramlenaje, usie pavaroty jak pad transparcir namalavanyja. Adnak heta raka, chaj i kanalizavanaja.
A jašče krychu na poŭnač ad Novych Zasimavičaŭ lažyć vioska Lažajka, u vakolicach jakoj pačynajecca jašče adzin z mnohich kanałaŭ. Tut, u viarchoŭjach Jasieldy, kanałaŭ sotni, kali nie tysiačy — nijakaja Vieniecyja i pobač nie stajała. Dyk voś, kanał kala vioski Lažajka, jaki kaliści taksama byŭ zvyčajnaj rakoj, ale potym trapiŭ pad kanalizacyju, nazyvajecca Viec. Jahonaja daŭžynia 14 kiłamietraŭ.
Raka Viec i raka Mucha źlivajucca ŭ Pružanach, i pakolki Viec utraja daŭžejšy, to dalej na poŭdzień pavinna była b ciačy mienavita raka Viec. Ale tut prosta ŭziali i skłali i reki-kanały, i ich nazvy: Mucha+Viec = Muchaviec!
Raka, jakaja ŭpadaje, a potym vypadaje
U Biełarusi jość dźvie raki, jakija źlivajucca dvojčy. Pryčym mianiajucca ich roli: spačatku pieršaja ŭlivajecca ŭ druhuju, potym jany razychodziacca, a potym užo druhaja ŭlivajecca ŭ treciuju, a treciaja ŭ pieršuju. Usio składana!
Pryčym heta nie jakija-niebudź drobnyja račułki ŭ nietrach Paleśsia. Zusim nie: heta bujnyja reki Pina i Prypiać, i adbyvajecca heta ŭsio ŭ Pinsku. Takim čynam, uzdoŭž daloka vyciahnutaha Pinska ciače raka Pina — mienavita tak horad i atrymaŭ svajo imia, pa naźvie raki. A prykładna nasuprać samoha centra horada — tam, dzie ciapier park Dniaproŭskaj fłatylii — pad vuhłom u 45 hradusaŭ u Pinu ŭlivajecca Prypiać. Ale ŭsiaho praź dźvieście mietraŭ, zrabiŭšy 90-hradusny pavarot, Prypiać vyciakaje ź Piny nazad. Źmiešvać, ale nie boŭtać!
A Pina tolki praz 12 kiłamietraŭ upadzie ŭ Jasieldu, jakaja, u svaju čarhu, jašče praz 22 kiłamietry ŭpadzie ŭ Prypiać. Voś taki voś kruk u 34 kiłamietry prachodziać vody Piny dla taho, kab paŭtorna sustrecca z vodami Prypiaci.
Padobnuju karcinu možna nazirać niedaloka ad Pinska, na terytoryi Ukrainy: tam amal hetak ža sama źlivajucca, a potym raźlivajucca reki Prypiać i Stachod.
Raka, jakaja ciače pa Biełarusi dvojčy
U Biełarusi jość niekalki rek, jakija ciakuć pa terytoryi našaj krainy dvojčy. Jany na niejki čas vyciakajuć u susiedniuju krainu, a potym viartajucca. I tut my navat nie budziem razhladać reki, jakija svaim rečyščam utvarajuć miažu dźviuch dziaržaŭ (jak, naprykład, Dźvina na miažy z Łatvijaj ci Buh na miažy z Polščaj).
U Klimavickim rajonie Mahiloŭskaj vobłaści pačynajecca raka Ipuć. Praz 25 kiłamietraŭ ruchu na paŭnočny ŭschod jana pierasiakaje miažu Rasii, dzie praciahnie svajo vielmi vialikaje padarožža pa Smalenskaj i Branskaj abłaściach. Sumarna pa Rasii Ipuć nakručvaje jašče 418 kiłamietraŭ, prymajučy ŭ siabie vody dziasiatkaŭ rek, paśla čaho viartajecca ŭ Biełaruś, prarablaje tut apošnija 70 kiłamietraŭ i ŭpadaje ŭ Sož prosta ŭ Homieli. Heta značyć, čverć usioj svajoj praciahłaści Ipuć prachodzić u Biełarusi, pryčym u dva etapy, a try čverci prypadajuć na Rasiju.
Jość jašče niekalki rek, jakija vyciakajuć ź Biełarusi ŭ Rasiju, a potym viartajucca — ale ŭžo pad inšymi nazvami. Tak, raka Suchaja Paleńnica pačynajecca ŭ Loźnienskim rajonie Viciebskaj vobłaści i nieŭzabavie pierasiakaje miažu. Tam jana ŭpadaje ŭ Rutavieč, Rutavieč upadaje ŭ Kasplu, a Kaspla ciače nazad u Biełaruś i ŭ horadzie Suraž ulivajecca ŭ Dźvinu.
Ci, skažam, raka Harodnia pačynajecca dzieści na ŭskrainie Horackaha rajona Mahiloŭščyny, potym zachodzić na Smalenščynu i tam upadaje ŭ Vichru, jakaja prychodzić u Biełaruś i za Mścisłavam upadaje ŭ Sož.
Ź Minska ŭ Varšavu
Dziŭna, ale ŭ teoryi ź Minska možna prypłyści nie tolki ŭ Sankt-Pieciarburh, pra što my ŭžo raskazvali, ale navat i ŭ Varšavu! Choć Śvisłač, jak my pamiatajem, naležyć nie da Bałtyjskaha, a da Čarnamorskaha basiejna.
Jak heta mahčyma? Dziakujučy Dniepra-Buhskamu kanału, jaki prachodzić pa Bresckaj vobłaści. Adrazu ahavorymsia: hetaja mahčymaść čysta tearetyčnaja. Naŭrad ci ŭ vas atrymajecca sapraŭdy paŭtaryć hety maršrut, bo na rekach niama pamiežnych punktaŭ propusku.
Navat u ryb naŭrad ci atrymajecca, bo ŭ niekatorych miescach šluzy i płaciny pierakryvajuć reki i kanały. Zrešty, dla niekatorych vidaŭ ziemnavodnych, vierahodna, heta nie stała b pieraškodaj. Ale čałavieku hety maršrut možna pieraadoleć tolki abstraktna.
Siadajem na našu ŭmoŭna-tearetyčnuju łodku ŭ Minsku na Śvisłačy i płyviom uniz pa ciačeńni. Ličym kiłamietraž ad praśpiekta Niezaležnaści. Praz 224 kiłamietry, u vioscy Śvisłač Asipovickaha rajona, my traplajem na raku Biarezina.
Jašče praz 224 kiłamietry — voś dzie supadzieńnie! — my apynajemsia na Dniapry ŭ łandšaftnym zakaźniku Smyčok. Praciahvajem ruch pa Dniapry, i praz 118 kiłamietraŭ prypłyvajem u Łojeŭ.
Pačynajučy adhetul, Dniapr źjaŭlajecca miažoj pamiž Biełaruśsiu i Ukrainaj. Płyviem jašče 117 kiłamietraŭ i narešcie apynajemsia ŭ susiedniaj krainie. A praz 16 kiłamietraŭ nas čakaje losavyznačalny pavarot. Tut, u viarchoŭjach Kijeŭskaha vadaschovišča, u Dniapro ŭpadaje Prypiać. Nam treba paviarnuć na Prypiać, pryčym z hetaha času pryjdziecca płyć uvierch pa ciačeńni.
Praz 68 kiłamietraŭ viartajemsia nazad u Biełaruś, praciahvajem ruch. Jašče praz 445 kiłamietraŭ, prapłyŭšy mima Naroŭli, Mazyra, Pietrykava, Turava, my prypłyvajem u Pinsk — u toje samaje miesca, dzie Prypiać sychodzicca i razychodzicca ź Pinaj, pra što my havaryli vyšej. Praciahvajem płyć pa Pinie — znoŭ suprać ciačeńnia — i praz 40 kiłamietraŭ trymajemsia praviej, kab paviarnuć na Dniepra-Buhski kanał.
Ciačeńnia ŭ kanale niama, dalej płyć pavinna być (tearetyčna) lahčej. Praz 93 kiłamietry prypłyvajem u Kobryn, dzie kanał upadaje ŭ Muchaviec, toj samy Muchaviec, pra jaki my taksama ŭžo raskazvali. I ciapier stanie lahčej: znoŭ płyviem uniz pa ciačeńni. Praz 61 kiłamietr Muchaviec upadaje ŭ Buh.
Zusim chutka my apynajemsia ŭ Polščy i praciahvajem płyć uniz pa ciačeńni, pakul praz 284 kiłamietry Buh nie pryviadzie nas u raku Naraŭ. Jašče 37 kiłamietraŭ — i voś my ŭžo prosta pasiarod Visły. Ciapier treba znoŭ uziacca za viosły i viesłavać uvierch pa płyni, i praź niejkich 40 kiłamietraŭ my apynajemsia ŭ samym centry Varšavy, kala Łazienkaŭskaha mosta. Razam — usiaho 1768 kiłamietraŭ ad centra Minska da centra Varšavy i ŭvieś čas pa race.
Ci možna ŭpravicca chutčej?
Jość i alternatyŭny maršrut. Dla hetaha daviadziecca startavać nie ŭ centry Minska, a za niekalki kiłamietraŭ ad MKAD. Vyjazdžajem pa Bresckaj trasie i siadajem u łodku na race Pcič. Praz 469 kiłamietraŭ jana nas vyvodzić prosta ŭ Prypiać, bieź vializnaha kruka pa Dniapry praz Ukrainu.
Dalej znoŭ uvierch pa ciačeńni Prypiaci — ale ŭžo nie da Pinska, a krychu bližej, da ŭpadzieńnia ŭ jaje Jasieldy. Heta 264 kiłamietry. A ciapier uvierch pa Jasieldzie da samych jaje viarchoŭjaŭ — heta jašče 233 kiłamietry. Jakraz u hetym miescy, jak my kazali, sietka kanałaŭ niejmavierna hustaja, i adzin ź ich, daŭžynioj litaralna ŭ 500 mietraŭ, vyviedzie nas da raki… Naraŭ. Tak-tak, toj samaj raki Naraŭ, jakaja ciače praz Polšču da Visły. Praŭda, apošni dziasiatak-druhi mietraŭ ad Jasieldy da Narava pryjdziecca praciahnuć našu łodku vołakam.
A ciapier uvieś čas uniz pa Naravie da ŭpadzieńnia ŭ Visłu — heta 508 kiłamietraŭ. I apošnija 40 kiłamietraŭ uvierch pa Viśle da centra Varšavy. Razam — 1515 kiłamietraŭ.
Jaki varyjant abirajecie?
U Biełarusi jość dźvie raki, pa płyni jakich možna dapłyści ŭ Sankt-Pieciarburh i Estoniju. Što za jany?
U Biełarusi ažyjatažny popyt na spłavy na bajdarkach
Biełarus prajšoŭ pieššu 300 km z Partuhalii ŭ Ispaniju. Voś navošta jon heta zrabiŭ
Top malaŭničych miescaŭ dla letnich vandrovak pa Biełarusi, dalej ad haradskoj zaduchi
Kamientary