Як трапіць з Мінска ў Варшаву па вадзе? Нялёгка, але тэарэтычна магчыма
У пачатку вясны выданне Blizko.by расказала пра парачку ўнікальных беларускіх рэк. Цікавасць чытачоў да гэтай тэмы паказала, што водны свет Беларусі — выдатная тэма, каб пазнаваць нешта новае. Таму выданне падабрала яшчэ некалькі ўнікальных рэк краіны, пра асаблівасці якіх вы, магчыма, не ведалі.
Што вы ўжо ведаеце пра беларускія рэкі
Раней ужо расказвалася, што па Беларусі праходзіць водападзел, з-за чаго ўсе беларускія рэкі ў выніку аказваюцца ці ў Чорным моры, альбо ў Балтыйскім, прычым трапляюць яны туды ў асноўным пры дапамозе Нёмана, Віліі, Буга, Дзвіны і Дняпра.
Хоць з гэтай залежнасці ёсць і выключэнні.
Напрыклад, рэчка Ловаць. Яе даўжыня ў межах Беларусі ўсяго 45 кіламетраў, а шырыня ледзьве перавышае некалькі метраў або некалькі дзясяткаў метраў. Дык вось, пакінуўшы Беларусь, Ловаць цячэ далей на поўнач па Пскоўскай і затым Наўгародскай абласцях Расіі. Прайшоўшы па расійскай тэрыторыі амаль 500 кіламетраў, яна ўпадае ў велізарнае возера Ільмень. З Ільмені, у сваю чаргу, выцякае рака Волхаў, на якой стаіць Вялікі Ноўгарад. Гэтая рака цячэ далей на поўнач і ўпадае ў Ладажскае возера. З якога выцякае невялікая (наша Свіслач роўна ў 3 разы даўжэйшая), але неверагодна магутная рака пад назвай Нява. Так-так, тая самая. І заканчваецца, як мы ведаем, на беразе Фінскага заліва ў Санкт-Пецярбургу.
Іншая рака з падобным лёсам — Сінюха, якая цячэ з балота побач з Асвейскім возерам. Праз дзясятак кіламетраў яна перасякае мяжу і аказваецца ў Латвіі, дзе мяняе назву на Зілупе (што па-латышску азначае «сіні»). Папятляўшы па мяжы з Расіяй, затым аказваецца цалкам на расійскай тэрыторыі, мяняе назву на Сіняя і недалёка ад горада Востраў уліваецца ў раку Вялікая, на якой стаіць Пскоў. Рака Вялікая, у сваю чаргу, упадае ў Пскоўскае возера, адкуль ідзе пратока да Чудскага возера на мяжы Расіі і Эстоніі. З Чудскага возера выцякае рака Нарва, якая ўсю дарогу ідзе па мяжы дзвюх дзяржаў і ўпадае ў Фінскі заліў недалёка ад гарадоў Нарва і Івангорад.
Усяго на Балтыйскім моры ёсць пяць месцаў, куды можна трапіць, калі — тэарэтычна — проста сесці ў Беларусі ў лодку і ўвесь час плыць уніз па плыні.
А цяпер пяройдзем да апісання яшчэ некалькіх найцікавейшых рэк.
Склалі рэкі — склалі і назвы
Усім вядома, што Брэст стаіць адразу на дзвюх рэках: Буг (ён жа Заходні Буг, каб не блытаць яго з украінскім Паўднёвым Бугам) і Мухавец. Прычым у межах горада менавіта Мухавец, бягучы амаль строга з усходу на захад, з'яўляецца самай шырокай і працяглай ракой, з пляжамі, караблікамі, вяслярным каналам і даўжэзнымі мастамі.
Мухавец цячэ праз некалькі гарадоў Брэсцкай вобласці: акрамя самога абласнога цэнтра, гэта яшчэ Жабінка, Кобрын і Пружаны. Даўжыня ракі да ўпадзення ў Буг — 113 кіламетраў. А вось дзе яна пачынаецца?
Зробім невялікае адступленне. Ёсць такое сакрэтнае правіла ў рэках. Калі рэчка меншага памеру зліваецца з рэчкай большага — то далей гэтая сумесная рака нясе назву больш буйной з іх дваіх. Скажам, мінская Свіслач упадае ў Бярэзіну, і паколькі ў месцы зліцця Бярэзіна відавочна большая (даўжэйшая, паўнаводнейшая), — то далей цячэ ўжо аб'яднаная Бярэзіна. Якая, у сваю чаргу, упадае ў нашмат больш паўнаводны і працяглы Дняпро, з-за чаго далей на поўдзень цячэ менавіта Дняпро.
Але з гэтага правіла бываюць выключэнні. Напэўна, можна адшукаць прыклады таго, як больш дробная рачулка ўпадае ў больш буйную і далей цячэ ўсё адно пад сваім імем.
Але ў выпадку з Мухаўцам усё інакш. Тут усё падзялілі (а дакладней, склалі) пароўну. На паўночны захад ад Пружанаў, у вёсцы Новыя Засімавічы, пачынаецца невялікая рачулка Муха. Яе поўная даўжыня — 5,7 км, і на ўсім сваім працягу яна пераўтвораная ў канал: рэчышча спрамленае, усе павароты як пад транспарцір намаляваныя. Аднак гэта рака, хай і каналізаваная.
А яшчэ крыху на поўнач ад Новых Засімавічаў ляжыць вёска Ляжайка, у ваколіцах якой пачынаецца яшчэ адзін з многіх каналаў. Тут, у вярхоўях Ясельды, каналаў сотні, калі не тысячы — ніякая Венецыя і побач не стаяла. Дык вось, канал каля вёскі Ляжайка, які калісьці таксама быў звычайнай ракой, але потым трапіў пад каналізацыю, называецца Вец. Ягоная даўжыня 14 кіламетраў.
Рака Вец і рака Муха зліваюцца ў Пружанах, і паколькі Вец утрая даўжэйшы, то далей на поўдзень павінна была б цячы менавіта рака Вец. Але тут проста ўзялі і склалі і рэкі-каналы, і іх назвы: Муха+Вец = Мухавец!
Рака, якая ўпадае, а потым выпадае
У Беларусі ёсць дзве ракі, якія зліваюцца двойчы. Прычым мяняюцца іх ролі: спачатку першая ўліваецца ў другую, потым яны разыходзяцца, а потым ужо другая ўліваецца ў трэцюю, а трэцяя ў першую. Усё складана!
Прычым гэта не якія-небудзь дробныя рачулкі ў нетрах Палесся. Зусім не: гэта буйныя рэкі Піна і Прыпяць, і адбываецца гэта ўсё ў Пінску. Такім чынам, уздоўж далёка выцягнутага Пінска цячэ рака Піна — менавіта так горад і атрымаў сваё імя, па назве ракі. А прыкладна насупраць самога цэнтра горада — там, дзе цяпер парк Дняпроўскай флатыліі — пад вуглом у 45 градусаў у Піну ўліваецца Прыпяць. Але ўсяго праз дзвесце метраў, зрабіўшы 90-градусны паварот, Прыпяць выцякае з Піны назад. Змешваць, але не боўтаць!
А Піна толькі праз 12 кіламетраў упадзе ў Ясельду, якая, у сваю чаргу, яшчэ праз 22 кіламетры ўпадзе ў Прыпяць. Вось такі вось крук у 34 кіламетры праходзяць воды Піны для таго, каб паўторна сустрэцца з водамі Прыпяці.
Падобную карціну можна назіраць недалёка ад Пінска, на тэрыторыі Украіны: там амаль гэтак жа сама зліваюцца, а потым разліваюцца рэкі Прыпяць і Стаход.
Рака, якая цячэ па Беларусі двойчы
У Беларусі ёсць некалькі рэк, якія цякуць па тэрыторыі нашай краіны двойчы. Яны на нейкі час выцякаюць у суседнюю краіну, а потым вяртаюцца. І тут мы нават не будзем разглядаць рэкі, якія сваім рэчышчам утвараюць мяжу дзвюх дзяржаў (як, напрыклад, Дзвіна на мяжы з Латвіяй ці Буг на мяжы з Польшчай).
У Клімавіцкім раёне Магілёўскай вобласці пачынаецца рака Іпуць. Праз 25 кіламетраў руху на паўночны ўсход яна перасякае мяжу Расіі, дзе працягне сваё вельмі вялікае падарожжа па Смаленскай і Бранскай абласцях. Сумарна па Расіі Іпуць накручвае яшчэ 418 кіламетраў, прымаючы ў сябе воды дзясяткаў рэк, пасля чаго вяртаецца ў Беларусь, прарабляе тут апошнія 70 кіламетраў і ўпадае ў Сож проста ў Гомелі. Гэта значыць, чвэрць усёй сваёй працягласці Іпуць праходзіць у Беларусі, прычым у два этапы, а тры чвэрці прыпадаюць на Расію.
Ёсць яшчэ некалькі рэк, якія выцякаюць з Беларусі ў Расію, а потым вяртаюцца — але ўжо пад іншымі назвамі. Так, рака Сухая Паленніца пачынаецца ў Лёзненскім раёне Віцебскай вобласці і неўзабаве перасякае мяжу. Там яна ўпадае ў Рутавеч, Рутавеч упадае ў Касплю, а Каспля цячэ назад у Беларусь і ў горадзе Сураж уліваецца ў Дзвіну.
Ці, скажам, рака Гародня пачынаецца дзесьці на ўскраіне Горацкага раёна Магілёўшчыны, потым заходзіць на Смаленшчыну і там упадае ў Віхру, якая прыходзіць у Беларусь і за Мсціславам упадае ў Сож.
З Мінска ў Варшаву
Дзіўна, але ў тэорыі з Мінска можна прыплысці не толькі ў Санкт-Пецярбург, пра што мы ўжо расказвалі, але нават і ў Варшаву! Хоць Свіслач, як мы памятаем, належыць не да Балтыйскага, а да Чарнаморскага басейна.
Як гэта магчыма? Дзякуючы Днепра-Бугскаму каналу, які праходзіць па Брэсцкай вобласці. Адразу агаворымся: гэтая магчымасць чыста тэарэтычная. Наўрад ці ў вас атрымаецца сапраўды паўтарыць гэты маршрут, бо на рэках няма памежных пунктаў пропуску.
Нават у рыб наўрад ці атрымаецца, бо ў некаторых месцах шлюзы і плаціны перакрываюць рэкі і каналы. Зрэшты, для некаторых відаў земнаводных, верагодна, гэта не стала б перашкодай. Але чалавеку гэты маршрут можна пераадолець толькі абстрактна.
Сядаем на нашу ўмоўна-тэарэтычную лодку ў Мінску на Свіслачы і плывём уніз па цячэнні. Лічым кіламетраж ад праспекта Незалежнасці. Праз 224 кіламетры, у вёсцы Свіслач Асіповіцкага раёна, мы трапляем на раку Бярэзіна.
Яшчэ праз 224 кіламетры — вось дзе супадзенне! — мы апынаемся на Дняпры ў ландшафтным заказніку Смычок. Працягваем рух па Дняпры, і праз 118 кіламетраў прыплываем у Лоеў.
Пачынаючы адгэтуль, Дняпр з'яўляецца мяжой паміж Беларуссю і Украінай. Плывем яшчэ 117 кіламетраў і нарэшце апынаемся ў суседняй краіне. А праз 16 кіламетраў нас чакае лёсавызначальны паварот. Тут, у вярхоўях Кіеўскага вадасховішча, у Дняпро ўпадае Прыпяць. Нам трэба павярнуць на Прыпяць, прычым з гэтага часу прыйдзецца плыць уверх па цячэнні.
Праз 68 кіламетраў вяртаемся назад у Беларусь, працягваем рух. Яшчэ праз 445 кіламетраў, праплыўшы міма Нароўлі, Мазыра, Петрыкава, Турава, мы прыплываем у Пінск — у тое самае месца, дзе Прыпяць сыходзіцца і разыходзіцца з Пінай, пра што мы гаварылі вышэй. Працягваем плыць па Піне — зноў супраць цячэння — і праз 40 кіламетраў трымаемся правей, каб павярнуць на Днепра-Бугскі канал.
Цячэння ў канале няма, далей плыць павінна быць (тэарэтычна) лягчэй. Праз 93 кіламетры прыплываем у Кобрын, дзе канал упадае ў Мухавец, той самы Мухавец, пра які мы таксама ўжо расказвалі. І цяпер стане лягчэй: зноў плывем уніз па цячэнні. Праз 61 кіламетр Мухавец упадае ў Буг.
Зусім хутка мы апынаемся ў Польшчы і працягваем плыць уніз па цячэнні, пакуль праз 284 кіламетры Буг не прывядзе нас у раку Нараў. Яшчэ 37 кіламетраў — і вось мы ўжо проста пасярод Віслы. Цяпер трэба зноў узяцца за вёслы і веславаць уверх па плыні, і праз нейкіх 40 кіламетраў мы апынаемся ў самым цэнтры Варшавы, каля Лазенкаўскага моста. Разам — усяго 1768 кіламетраў ад цэнтра Мінска да цэнтра Варшавы і ўвесь час па рацэ.
Ці можна ўправіцца хутчэй?
Ёсць і альтэрнатыўны маршрут. Для гэтага давядзецца стартаваць не ў цэнтры Мінска, а за некалькі кіламетраў ад МКАД. Выязджаем па Брэсцкай трасе і сядаем у лодку на рацэ Пціч. Праз 469 кіламетраў яна нас выводзіць проста ў Прыпяць, без вялізнага крука па Дняпры праз Украіну.
Далей зноў уверх па цячэнні Прыпяці — але ўжо не да Пінска, а крыху бліжэй, да ўпадзення ў яе Ясельды. Гэта 264 кіламетры. А цяпер уверх па Ясельдзе да самых яе вярхоўяў — гэта яшчэ 233 кіламетры. Якраз у гэтым месцы, як мы казалі, сетка каналаў неймаверна густая, і адзін з іх, даўжынёй літаральна ў 500 метраў, выведзе нас да ракі… Нараў. Так-так, той самай ракі Нараў, якая цячэ праз Польшчу да Віслы. Праўда, апошні дзясятак-другі метраў ад Ясельды да Нарава прыйдзецца працягнуць нашу лодку волакам.
А цяпер увесь час уніз па Нараве да ўпадзення ў Віслу — гэта 508 кіламетраў. І апошнія 40 кіламетраў уверх па Вісле да цэнтра Варшавы. Разам — 1515 кіламетраў.
Які варыянт абіраеце?
У Беларусі ёсць дзве ракі, па плыні якіх можна даплысці ў Санкт-Пецярбург і Эстонію. Што за яны?
У Беларусі ажыятажны попыт на сплавы на байдарках
Беларус прайшоў пешшу 300 км з Партугаліі ў Іспанію. Вось навошта ён гэта зрабіў
Топ маляўнічых месцаў для летніх вандровак па Беларусі, далей ад гарадской задухі
Каментары