Kim byŭ barec Alaksandr Miadźviedź? Zhadvajem bieźlič miedaloŭ, padtrymku Łukašenki i niaŭdały sieryjał
Pamior Alaksandr Miadźviedź — 86-hadovaja lehienda baraćby, adzin z topavych spartsmienaŭ u biełaruskaj historyi. Zhadvajem jarkija momanty z žyćcia trochrazovaha alimpijskaha čempijona.
Dla razumieńnia asoby Miadźviedzia i jaho pazicyi varta ŭśviedamlać: choć jon i zastaniecca ŭ historyi jak lehiendarny biełaruski spartsmien — i badaj adzin z samych paznavalnych pradstaŭnikoŭ Biełarusi ŭ śviecie, — biełarusam jon nie byŭ, ni etnična, ni palityčna. Saviecki Sajuz daŭ Miadźviedziu ŭsio, i heta zakanamierna pradvyznačyła jaho razumieńnie, što takoje dobra, a što takoje drenna. Jon ličyŭ siabie savieckim čałaviekam. I zaŭsiody padtrymlivaŭ uładu, jakoj by jana ni była.
Alaksandr Miadźviedź farmalna rodam z Ukrainy, jon naradziŭsia 16 vieraśnia 1937-ha ŭ horadzie Biełaja Carkva pad Kijevam. Ale pa nacyjanalnaści jon usio ž ruski — jaho dzied i babula pryjechali va Ukrainu z Rasii, a baćka byŭ laśničym.
U dziacinstvie Alaksandr pasprabavaŭ siabie ŭ roznych vidach sportu, ale padletkam pajšoŭ pracavać na zavod, dzie zapisaŭsia ŭ siekcyju pa baraćbie — tak usio i pačałosia.
Darečy, paźniej Miadźviedź raskazvaŭ, što paśla vajny sprabavaŭ siabie ŭ dvaravych bojkach: «My chłopcami chadzili vulica na vulicu. Takija tady byli zabavy».
U kancy 50-ch chłopiec z Kijeŭskaj vobłaści trapiŭ u Minsk na terminovuju słužbu, dy tak i zastaŭsia ŭ Biełarusi. U 1961-m pryvioz pieršy miedal z čempijanatu śvietu — bronzu, jakuju ŭziaŭ u japonskaj Jakahamie. Dalej byli jašče vosiem miedaloŭ z suśvietnych pieršynstvaŭ (ź ich siem załatych), trojčy Miadźviedź stanaviŭsia čempijonam Jeŭropy i trojčy — alimpijskim čempijonam. Było bahata i čempijonstvaŭ na savieckim uzroŭni.
Pra Miadźviedzia raskazvajuć niamała historyj i bajek, i bolšaja častka ź ich datyčyć jaho spartovych pośpiechaŭ. Naprykład, u finale barcoŭskaha turniru Alimpijady-1968 jon sustreŭsia ź niemcam Dytrycham, jakomu sastupiŭ za siem hadoŭ da taho na čempijanacie śvietu. Padčas baraćby Dytrych vybiŭ Miadźviedziu palec na ruce, ale toj sam sabie ŭpraviŭ vyvich, kab nie davać supierniku čas adnavić siły. Paśla niekalkich atak Miadźviedzia Dytrych spyniŭ baraćbu.
Nastupnaja Alimpijada, u Miunchienie, była dla Miadźviedzia bolš skandalnaj. U paŭfinale jon sustrakaŭsia z amierykancam Krysam Tejłaram — z vahoj 187 kh Tejłar da 2008 hoda ŭvohule ličyŭsia najciažejšym alimpijcam u historyi.
Los boju vyrašyŭsia praz adzin bał — refiery pakaraŭ Tejłara byccam by za pasiŭnaść u sutyčcy i praz heta padaryŭ bał Miadźviedziu. Paźniej refiery pryznaŭsia, što vyrašyŭ padsudzić Alaksandru, tamu što paškadavaŭ jaho z-za fizičnaj masiŭnaści Tejłara. Miadźviedź uziaŭ zołata turniru, Tejłar — bronzu. Amierykaniec pamior praź siem hadoŭ paśla toj historyi, miunchienskaja bronza była jaho adzinym alimpijskim miedalom.
Paśla Miunchienskaj alimpijady, u 1972-m, barec skončyŭ karjeru. Adnak zastaŭsia ŭ sporcie — jon vykładaŭ baraćbu ŭ BDUIRy, a taksama staŭ trenieram biełaruskaj alimpijskaj zbornaj pa baraćbie. Jašče ŭ 1970-m u Biełarusi stali pravodzić mižnarodny turnir pa baraćbie ŭ honar Miadźviedzia.
Darečy, pra trenierstva Miadźviedzia raskazvajuć jašče adnu bajku. Maŭlaŭ, u 1972-m amierykancy prapanoŭvali jamu try miljony dalaraŭ za pierachod u prafiesijny reślinh. Ale, jak raskazvaŭ sam barec za hod da śmierci, Mašeraŭ daručyŭ jamu pracavać ź biełaruskaj zbornaj, i Miadźviedź jaje pryniaŭ.
Ź ciaham času były alimpijec pieratvaryŭsia ŭ spartovaha funkcyjaniera: jon uznačalvaŭ Biełaruskuju fiederacyju baraćby, taksama ŭ svoj čas byŭ vice-prezidentam NAK. I jak šmatlikija inšyja funkcyjaniery, Alaksandr u 2020-m padpisaŭ adkryty list biełaruskich spartoŭcaŭ, jakija paśla pačatku represij vystupili za aficyjnuju ŭładu ŭ krainie.
Toj podpis — nie adziny vypadak, kali Miadźviedź padtrymaŭ Łukašenku. Naprykład, u 2017-m barec kazaŭ, što Łukašenka ŭ śfiery sportu «dapamahaje nam urehulavać šmatlikija arhanizacyjnyja pytańni ŭ maštabie krainy». A ŭ žniŭni 2020-ha, paśla pačatku pratestaŭ, Miadźviedź vykazvaŭsia tak:
«Mnie vielmi kryŭdna, što padbuchtorvajuć našu moładź, kab jana biehała pa vulicach. Mnie b chaciełasia, kab našy ŭnuki, dzieci zajmalisia sportam, źbirali ŭradžaj».
Niekalki hadoŭ tamu pra Miadźviedzia vyrašyli źniać sieryjał — maŭlaŭ, pieratvaryć historyju jaho žyćcia ŭ kampjutarnuju hulniu i pradać heta rasijskim kinapłatformam. Ale ž u prajekta atrymaŭsia niaprosty los, i havorka nie tolki pra tendar Minkultu, dzie sieryjału daviałosia pieramahać dvojčy. Jašče na etapie vytvorčaści pradziusara Viktara Łabkoviča, top-mieniedžara «Moduma», zatrymali, jon vyjšaŭ z-pad varty praz hod – i sieryjał šmat u čym daviałosia rabić bieź jaho.
U 2022-m prajekt «Dziesiać žyćciaŭ Miadźviedzia» loh na palicu, dzie i znachodzicca dahetul — vierahodna, heta źviazana z tym, što ŭ im zdymaŭsia akcior z byłych kupałaŭcaŭ, jaki paźniej trapiŭ u čornyja śpisy. Zrešty, kažuć, što sieryjalny śviet nie šmat straciŭ: kinakrytyk Taras Tarnalicki, jaki zdoleŭ pahladzieć prajekt, charaktaryzuje jaho jak «niajakasna zrobleny dziciačy sieryjał, dzie prablemy va ŭsim».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary