«Radykalnaje supraćstajańnie radziej pryvodzić da pośpiechu» — Rudkoŭski pra dźvie stratehii demsiłaŭ

— Apošnim časam z novaj siłaj razharajucca sprečki nakont stratehii demakratyčnych siłaŭ Biełarusi. Novyja arhumenty da hetaj dyskusii niadaŭna dadaŭ dopis sakratara Kaardynacyjnaj rady Ivana Kraŭcova, jaki vostra ŭźniaŭ pytańnie, ci pavinny demakratyčnyja siły rabić staŭku na eskalacyju sytuacyi ŭ Biełarusi, albo varta addać pieravahu deeskalacyi, navat z umovaj peŭnych sastupak Łukašenku. Nakolki takaja pastanoŭka pytańnia, takaja dylema adpaviadaje siońniašniaj sytuacyi? Ci nie zasłaniaje jana inšyja stratehii?

— Ja z peŭnaj pavahaj pastaviŭsia da toj pastanoŭki pytańnia, jakuju prapanavaŭ spadar Kraŭcoŭ. Da jahonaj sproby praanalizavać dźvie alternatyŭnyja stratehii z hledzišča teoryi hulniaŭ, teoryi imaviernaściaŭ. Asnoŭny pasył, jaki tam pračytvajecca, — što vybar staić pamiž vieraj i realnaściu, — mahčyma, zanadta sproščany, ale ŭ peŭnym sensie blizki mnie.

Bo sapraŭdy stratehija na eskalacyju z raźlikam na toje, što tak lahčej i chutčej u maksymalnaj stupieni damahčysia svaich metaŭ, — mienš imaviernaja dla realizacyi. U paraŭnańni ź inšaj, bolš pamiarkoŭnaj metaj — damahčysia vyzvaleńnia chacia b značnaj častki palitźniavolenych. Hety scenar bolš realistyčny, choć i mienš ambitny, mienš adpaviadaje tym pieršapačatkovym metam, jakija stavilisia ŭ 2020 hodzie.

— Pytańnie ž nia tolki ŭ realistyčnaści, a ŭ tym, jakija mety stavić pierad saboj. Stratehija, umoŭna jaje nazaviem, «eskalacyi» praduhledžvaje metu źmieny režymu Łukašenki. A jakuju metu staviać pierad saboj prychilniki druhoj stratehii, «deeskalacyi»?

— Pakul heta vyrazna nie sfarmulavana prychilnikami hetaj kancepcyi, ale peŭnyja vysnovy zrabić možna. Heta praca ŭ napramku taho, kab uzamien na niejkija sastupki (viadoma, jany nia buduć pachodzić niepasredna ad demakratyčnych siłaŭ, ale demakratyčnyja siły majuć peŭny hołas u toj samaj spravie sankcyjaŭ) i peŭnyja ekanamičnyja vyhady dla režymu ad pierazahruzki adnosinaŭ z Zachadam dabicca vyzvaleńnia značnaj častki ci ŭsich palitźniavolenych.

Možna ŭzhadać niekatoryja histaryčnyja prykłady. Naprykład, u Polščy šmathadovy kamunistyčny kiraŭnik Jaruzelski jašče zastavaŭsia na pasadzie prezydenta ŭ 1989 hodzie, a praces demakratyzacyi ŭžo išoŭ. Viadoma, heta dastatkova tearetyčny scenar.

Asnoŭnaja meta — demakratyzacyja Biełarusi — nie stanovicca bolš imaviernaj pry scenary dalejšaj eskalacyi. Uviadzieńnie jašče bolš žorstkich sankcyjaŭ u dadzienaj hieapalityčnaj sytuacyi nie pavialičvaje imaviernaści pieramienaŭ.

— Ale kali adna častka demakratyčnych siłaŭ pačnie pracavać na adzin scenar i z adnoj stratehijaj, inšyja — z advarotnaj, to jak heta moža vyhladać na praktycy? Zachodnija partnery mohuć spytać: dyk čaho ž vy chočacie na samoj spravie, za što vystupajecie?

— Heta vielmi važnaje pytańnie, ale z hledzišča zachodnich partneraŭ heta, mahčyma, nie takaja vialikaja prablema, bo kožny adekvatny palityk tam pavinien razumieć, što nie byvaje niejkaj raz i nazaŭsiody ŭstalavanaj taktyki. Dumaju, što bolš istotna dla zachodnich subjektaŭ było b toje, kab demakratyčnyja siły Biełarusi havaryli adnym hołasam, kab była bolš-mienš kansalidavanaja taktyka.

U demakratyčnych siłaŭ Biełarusi sfarmavaŭsia peŭny kansensus, peŭny sposab dziejańniaŭ, jaki vyznačajecca hałoŭnymi metami — svabodnyja vybary, adstaŭka Łukašenki, vyzvaleńnie palitviaźniaŭ. Heta (prynamsi da apošniaha času) nadavała tojesnaść, adnosnuju jednaść demakratyčnych siłaŭ. I ciapier jość ryzyka, što moža pavialičycca dysanans i ŭzmocniacca roznahałośsi.

— A što padkazvaje mižnarodny histaryčny dośvied? Jakaja stratehija ŭ baraćbie suprać tatalitarnych i aŭtarytarnych režymaŭ čaściej pryvodziła da pośpiechu? Žorstkaje procistajańnie, sankcyi ci niejkaje załahodžvańnie i supracoŭnictva?

— Kali kazać koratka, to radykalnaje supraćstajańnie «ścienka na ścienku» značna radziej pryvodzić da pośpiechu.

Najčaściej aŭtarytarnyja režymy zaniepadajuć tady, kali jość sytuacyja peŭnaj niepradkazalnaści. Kali adkryvajucca peŭnyja pazytyŭnyja mahčymaści ŭnutry režymnaha aparatu, naprykład, mahčymaść ustalavać niejkija adnosiny z Zachadam. Na hetym fonie refarmatarskaje i liberalnaje kryło maje ŭ režymie ŭsio bolšy hołas, unutry systemy pačynajucca chistańni.

U našym kantekście najbolš krasamoŭnym vyhladaje prykład Polščy. Na pačatku 1980-ch tam było procistajańnie «ścienka na ścienku», jakoje skončyłasia ŭviadzieńniem vajennaha stanovišča. Paźniej, u kancy 1980-ch, adbyłasia demakratyzacyja — naturalna, u hetym vialikaje značeńnie mieła hieapalityka, pieramieny ŭ Savieckim Sajuzie.

Možna ŭzhadać i bolš daloki ad nas vypadak Paŭdniovaj Karei, kali pryblizna ŭ tym samym časie, na pačatku 1980-ch, było vielmi rezkaje procistajańnie demakratyčnaj apazycyi i aŭtarytarnaha režymu, što pryviało da advarotnaha vyniku. A ŭ kancy 1980-ch na fonie źnižeńnia sacyjalnaj napružanaści, dyjalohu pamiž pradstaŭnikami apazycyi i režymu (viadoma, taksama nie biez upłyvu hieapalityčnaha čyńniku) adbylisia demakratyčnyja pieramieny.

— U hetych prykładach, jak vy i adznačyli, vializnuju rolu adyhrali hieapalityčnyja čyńniki: pieramieny ŭ kancy 1980-ch adbyvalisia na fonie asłableńnia kamunistyčnaha režymu ŭ SSSR. Nakolki vyrašalnaje značeńnie maje hety hieapalityčny aspekt (a mienavita isnavańnie aŭtarytarnaj Rasiei, jakaja viadzie vajnu suprać Ukrainy) u našaj, biełaruskaj sytuacyi?

— Heta vielmi mahutny čyńnik, ad jakoha nijak nie ŭciačy. Jość daśledavańnie kanadzkaha palitolaha Sievy Hunicki (Seva Gunitsky), jaki praanalizavaŭ pracesy palityčnaj transfarmacyi za apošnija 200 hadoŭ. Daśledavańnie pakazała, što najčaściej i najšyrej praces demakratyčnych pieramienaŭ adbyvajecca tady, kali abrynajucca hlabalnyja hiehiemonii. Paśla Pieršaj suśvietnaj, Druhoj suśvietnaj, naprykancy 1980-ch hadoŭ — heta try najbolš jaskravyja sytuacyi. Mienavita ŭ tyja peryjady najbolš imkliva adbyvalisia pracesy transfarmacyi.

Viadoma, adbyvalisia transfarmacyi i pa-za sytuacyjami krušeńnia hlabalnych hiehiemonaŭ, naprykład u Hišpanii, Partuhalii, Hrecyi.

• 2
• 4
• 0
• 1
• 0
• 1
• 0
• 0