Źbieh abstavinaŭ, jaki možna było praduchilić. Jak Łukašenka pieramoh na vybarach-1994 i čamu historyja mahła pajści inakš

Tryjumf Łukašenki — vynik biazdarnaj dziejnaści kiroŭnaj na toj čas «partyi ŭłady»

Dla absalutnaj bolšaści palityzavanaj publiki zychod prezydenckich vybaraŭ vyjaviŭsia niečakanym. Bo na pačatku kampanii ŭ Łukašenki nie było padtrymki ni dziaržaparatu, ni partyjnych strukturaŭ, ni bujnoha biznesu.

Premjer Viačasłaŭ Kiebič byŭ tak upeŭnieny ŭ svaim pośpiechu, što na adnoj z naradaŭ pabłažliva kazaŭ pra Łukašenku: «Heta budučy vice-premjer pa sielskaj haspadarcy».

U kancy lutaha 1994 hodu samaje masavaje vydańnie ŭ krainie «Narodnaja hazieta» pisała: «Šancy ŭ luboha kandydata, jaki vystupić suprać Viačasłava Kiebiča, …minimalnyja». Za try miesiacy da vybaraŭ taja ž hazeta prahnazavała: źbiaruć 100 tysiač podpisaŭ dla vyłučeńnia Viačasłaŭ Kiebič, Zianon Paźniak, Stanisłaŭ Šuškievič «i navat kažuć pra maleńki-maleńki šaniec u narodnaha deputata Alaksandra Łukašenki».

Pavodle ŭspaminaŭ adnoj z važnych fihuraŭ u atačeńni Łukašenki toj pary — Alaksandra Fiaduty — nichto ŭ jahonaj kamandzie, uklučajučy samoha kandydata, da kanca nia vieryŭ, što ŭdasca sabrać nieabchodnuju dla vyłučeńnia kolkaść podpisaŭ.

To bok pieramoha Łukašenki choć i źjaŭlałasia zakanamiernaj, adnak nie była histaryčna nakanavanaj. Tut zdaryŭsia taki źbieh abstavinaŭ, jaki možna było praduchilić.

Tryjumf Alaksandra Łukašenki — vynik biazdarnaj dziejnaści kiroŭnaj na toj čas «partyi ŭłady», kamandy Viačasłava Kiebiča, jakaja drenna razumieła lohiku palityčnych pracesaŭ u postsavieckuju, adnosna demakratyčnuju epochu.

U svaich memuarach («Iskušienije vłasťju: iz žiźni priemjer-ministra». Minsk, 2008, s. 20) Kiebič śćviardžaje: «Ci moh ja nie prajhrać? Kaniečnie, moh. Kali b napoŭnicu zadziejničaŭ, pryčym na zusim zakonnych padstavach, administracyjny resurs, jak heta robicca ciapier u nas, u Rasiei, inšych krainach. Nie zrabiŭ hetaha pa duraści. Ja paspadziavaŭsia na svoj štab, štab paspadziavaŭsia na miascovuju ŭładu, miascovaja ŭłada paspadziavałasia na «avoś»».

Niekalki raźviłak

Sapraŭdy, napiaredadni i padčas tych prezydenckich vybaraŭ było niekalki rostaniaŭ, kali padziei mahli pajści ŭ zusim inšy bok. Pry ŭmovie, što palityki zdoleli b praličvać nastupstvy svaich rašeńniaŭ.

Pieršaja raźviłka była ŭ momant, kali Viarchoŭny Saviet XII sklikańnia zaćvierdziŭ Alaksandra Łukašenku kiraŭnikom antykarupcyjnaj kamisii.

Łukašenka staŭ kampramisnaj fihuraj u supiarečnaściach pamiž roznymi hrupoŭkami parlamentu. I vykarystaŭ hetuju pasadu navat nie 100, a na 200 adsotkaŭ, stvaryŭšy vobraz hałoŭnaha baraćbita z karupcyjaj. Biaz hetaha vobraza ŭ jaho nie było nijakich šancaŭ na pieramohu, bo nie było za što začapicca, nie było historyi pośpiechu.

A pryznačyŭšy Łukašenku «hałoŭnym antykarupcyjaneram», ułada i apazycyja svaimi rukami stvaryli džyna, jaki praz peŭny čas vyskačyŭ z butelki.

Pavialičyć

Druhaja raźviłka zdaryłasia tady, kali abmiarkoŭvali prajekt Kanstytucyi. U pieršapačatkovym varyjancie hetaha dakumentu było vyznačana, što prezydentam moža stać hramadzianin Biełarusi, nie maładziejšy za 40 hadoŭ. Łukašenka dasiahaŭ hetaha ŭzrostu tolki 30 žniŭnia 1994 hodu.

Heta značyć, u vypadku pryniaćcia hetaha artykuła ŭ takim varyjancie Alaksandar Ryhoravič nia zmoh by ŭdzielničać u prezydenckich vybarach u červieni 1994 hodu ŭ jakaści kandydata.

Adnak čalcy kamandy Łukašenki zdoleli pierakanać prakiebičaŭskuju bolšaść Viarchoŭnaha Savietu pamianiać hety artykuł Kanstytucyi. Sutnaść ich zvarotu da apanentaŭ była vielmi prymityŭnaja: «Vy što, baiciesia Łukašenki?». I heta spracavała.

U vyniku ŭzrostavuju planku dla kandydataŭ u prezydenty panizili da 35 hadoŭ. Jak pisaŭ u svaich uspaminach były ministar sielskaj haspadarki Vasil Lavonaŭ, jaki byŭ tady deputatam Viarchoŭnaha Savietu, «Kiebiča, jak kažuć, uziali na padnačku, jak padletka padčas dvarovaj bojki: ty što, baiśsia, ty što, słaby?!».

Biespakaranaje parušeńnie zakanadaŭstva

U chodzie vybarčaj kampanii Łukašenka niekalki razoŭ parušaŭ zakanadaŭstva. Padčas zboru podpisaŭ u padpisnych listach jon pryvioŭ niedakładnyja źviestki ab svaim miescy žycharstva i zajmanaj pasadzie. Zhodna z dakumentami (pašpart i pracoŭnaja knižka), kandydat pavinien byŭ napisać, što pražyvaje ŭ vioscy Ryžkavičy Škłoŭskaha rajonu i pracuje dyrektaram saŭhasa «Haradziec» (u tyja hady deputaty nie vyzvalalisia ad asnoŭnaj pracy). A ŭ realnaści ŭ padpisnych listach było napisana, što Alaksandar Łukašenka žyvie ŭ Miensku i źjaŭlajecca deputatam Viarchoŭnaha Savietu. Heta było śviadomaje parušeńnie ź vidavočnym pijaraŭskim padtekstam. Status kandydata štučna padvyšali, spraviadliva miarkujučy, što značnaja častka elektaratu nie zachoča bačyć u prezydenckim kreśle dyrektara pravincyjnaha saŭhasa.

Druhi momant. Zhodna z vybarčym zakanadaŭstvam dziaržava vydzialała kožnamu zarehistravanamu kandydatu pa 20 młn rubloŭ. Adnak 10 červienia 1994 hodu na biełaruska-litoŭskaj miažy byŭ zatrymany aŭtamabil, u furhonie jakoha znachodziłasia 20 ton ahitacyjnych materyjałaŭ (65 tysiač kalarovych plakataŭ z partretam i 250 tysiač bukletaŭ), jakija zaklikali hałasavać za Łukašenku.

Pradukcyja, jak śviedčyli supravadžalnyja dakumenty, była nadrukavanaja ŭ niamieckim horadzie Hanovery za valutu. Prybliznaja cana hruzu — kala 100 młn rubloŭ. Pakolki zakon zabaraniaŭ kandydatam u prezydenty vykarystoŭvać finansavuju i lubuju inšuju dapamohu z-za miažy, Łukašenku mahli pahražać surovyja sankcyi, až da źniaćcia z vybarčaj kampanii. Tamu pradstaŭniki jahonaj kamandy paśpiašalisia adchryścicca ad hetaha hruzu, zajavili, što nia majuć da jaho nijakaha dačynieńnia, i nazvali toje, što zdaryłasia, pravakacyjaj.

16 červienia adbyŭsia znakamity «loźnienski zamach». Pradstaŭniki kamandy Łukašenki paviedamili, što ŭ kandydata ŭ prezydenty nibyta stralali. KDB u vyniku raśśledavańnia pryjšoŭ da vysnovy, što heta była drenna razyhranaja insceniroŭka.

Užo paśla pieršaha turu Łukašenka nie ŭtrymaŭsia, kab nie ŭčynić čarhovy skandał. Jon vyrašyŭ prarvacca ŭ svoj były kabinet kiraŭnika antykarupcyjnaj kamisii Viarchoŭnaha Savietu, zakryty pa rašeńni parlamentu i apiačatany niekalki miesiacaŭ tamu. Aficery milicyi, jakija achoŭvali budynak, jaho tudy nie puścili. Pačałasia bojka, u vyniku jakoj Łukašenku parvali pinžak.

Kožny z hetych vypadkaŭ moh stać padstavaj dla raśśledavańnia Centralnaj vybarčaj kamisijaj (CVK) pavodzinaŭ kandydata ŭ prezydenty. Adnak nia staŭ. Bo paŭnamoctvy CVK byli prapisanyja ŭ zakanadaŭstvie niekankretna.

Dyj imi hety orhan napoŭnicu skarystacca nie chacieŭ. Kamanda Kiebiča nie zachacieła ci paličyła niekarektnym cisnuć na CVK i inšyja orhany ŭłady, kab tyja pakarali Łukašenku.

Sproby dyskredytavać Łukašenku mieli advarotny vynik

Važny momant — pytańnie davieru da palityčnych subjektaŭ i medyja. Hety čyńnik zhulaŭ na baku Łukašenki. U jahonaj prahramie ŭ jakaści słohana hučaŭ tezis: «Chopić chłusić narodu». Słova «sumlenny» refrenam prachodziła praź jahonyja pieradvybarčyja dakumenty: «sumlennaja palityka», «sumlenny ŭrad» i inš. Samaje pikantnaje palahała ŭ tym, što ŭ aficyjnaj prahramie, apublikavanaj usimi centralnymi dziaržaŭnymi hazetami, dzie kandydat horača abvinavačvaŭ usich u chłuśni, prysvojvaŭ sabie status samaha sumlennaha palityka, utrymlivalisia sama mienš čatyry chłuślivyja fakty, paklikanyja padfarbavać jahonuju bijahrafiju.

Śćviardžałasia, što Łukašenka «5 hadoŭ adsłužyŭ u vojsku», ale nasamreč vajskovaja słužba ŭ sumie zaniała try hady i try miesiacy jahonaha žyćcia (1975—1977 i 1980—1982 hady). U prahramie paznačana, što kandydat «dva hady kiravaŭ pramysłovym pradpryjemstvam», choć viadoma, što jon byŭ tolki namieśnikam dyrektara kambinata budaŭničych materyjałaŭ u 1983—1985 hadach. Adznačałasia, što na vybarach narodnych deputataŭ SSSR u 1989 hodzie Łukašenka prajhraŭ Kiebiču «ŭsiaho tolki adzin pracent hałasoŭ», u toj čas jak nasamreč projhryš skłaŭ 5%. U prahramie śćviardžajecca, što kandydat, budučy deputatam Viarchoŭnaha Savietu, «adziny prahałasavaŭ suprać Biełavieskich pahadnieńniaŭ», choć dakazana, što ŭ hałasavańni jon nia ŭdzielničaŭ.

Usie sproby padkantrolnych uładzie medyja dyskredytavać Łukašenku, navat kali jany pisali praŭdu, dali advarotny efekt. Samy viadomy prykład — znakamitaja historyja sa stuardesaj.

Pa telebačańni pakazali anansavany zahadzia siužet pra toje, što padčas vizytu biełaruskaj parlamenckaj delehacyi ŭ Kitaj u stuardesy samalota źnik pakiet, u jakim znachodzilisia fen, vibratar, karobka cukierak i inš. Potym pakiet znajšli ŭ rečach deputata Łukašenki.

Samaje śmiešnaje — hety fakt sapraŭdy mieŭ miesca, što paźniej paćvierdzili deputaty Viarchoŭnaha Savietu, jakija lacieli ŭ hetym samalocie. Jak pakiet trapiŭ u rečy Łukašenki, niezrazumieła.

Ale tut spracavała toje, što sacyjolahi nazyvajuć «efektam admoŭnaj adaptacyi», h. zn. pryvykańnie da infarmacyi ź jaje advarotnym, admoŭnym usprymańniem. To bok heta takaja sytuacyja, kali luby kampramat u adnosinach da favaryta vybarčaj kampanii pracuje jamu na karyść. Tak zdaryłasia i tym razam. Pakazanamu siužetu nichto nia daŭ viery. Rezka ŭzrasło abureńnie sprobami dyskredytavać papularnaha kandydata. U vyniku praktyčna ŭsia masa elektaratu, jakaja nia vyznačyłasia dahetul, chisnułasia da Łukašenki.

Kažuć, što historyja ničomu nia vučyć. Adnak 2020 hod pakazaŭ, što biełarusy šmat čamu navučylisia. Najpierš tamu, kab rabić pravilny vybar. Praŭda, režym Łukašenki zabraŭ u narodu prava vybaru. Adnak heta ŭžo zusim inšaja historyja.

• 3
• 1
• 3
• 0
• 0
• 9
• 1
• 0