Jak viadomyja biełarusy hałasavali na prezidenckich vybarach 1994 hoda
Tryccać hadoŭ tamu adbylisia pieršyja ŭ historyi niezaležnaj Biełarusi prezidenckija vybary. «Naša Niva» spytała ŭ viadomych biełarusaŭ, za kaho i čamu jany hałasavali ŭ 1994-m.
Z momantu zdabyćcia niezaležnaści ŭ Biełarusi nie isnavała pasady prezidenta. Farmalna krainaj kiravali staršyni Viarchoŭnaha Savieta: spačatku Stanisłaŭ Šuškievič (ź vieraśnia 1991 da studzienia 1994 hoda), a zatym Miečysłaŭ Hryb (sa studzienia da lipienia 1994).
Tyja prezidenckija vybary byli adzinyja, jakija prachodzili ŭ dva tury (pieršy 23 červienia, druhi — 10 lipienia). Kandydataŭ było šeść —Viačasłaŭ Kiebič, Alaksandr Łukašenka, Stanisłaŭ Šuškievič, Zianon Paźniak, Alaksandr Dubko, Vasil Novikaŭ.
Adznačym, što nie ŭsie, da kaho my źviartalisia, pahadzilisia adkazać pra svoj vybar u 1994-m.
Alaksandr Milinkievič
Kandydat u prezidenty na vybarach 2006 hoda i pazaštatny daradca Śviatłany Cichanoŭskaj Alaksandr Milinkievič na pieršych prezidenckich vybarach hałasavaŭ za Stanisłava Šuškieviča.
U druhim tury palityk nie hałasavaŭ, bo jahony kandydat nie prajšoŭ.
«Šuškievič byŭ adziny, chto moh pieramahčy Łukašenku, kali b jaho padtrymali ŭsie demakraty ŭ pieršym tury. U druhim by dałučylisia tyja, chto hałasavaŭ za Kiebiča i bolšaść inšych kandydataŭ», — ličyć Milinkievič.
Što tyčycca Zianona Paźniaka, to palityk adznačaje, što Paźniak nie moh pieramahčy navat na Hrodzienščynie, pakolki narod nie byŭ tady hatovy hałasavać za nacyjanalna aryjentavanaha kandydata.
Alaksandr Milinkievič kaža, što jon nie rasčaravaŭsia ŭ svaim kandydacie.
«Šuškievič viedaŭ čaroŭnaje słova «zhoda», jakoje nie vielmi padabałasia častcy deputataŭ, ale adpaviadała biełaruskamu charaktaru», — ličyć Milinkievič.
Iryna Chalip
Žurnalistka Iryna Chalip zhadvaje, što jaje tata hałasavaŭ za Paźniaka, babula — za Kiebiča, a jany z mamaj — za Šuškieviča. U druhim tury Iryna nie ŭdzielničała, bo źjechała ŭ kruiz pa skandynaŭskich krainach. Vyniki vybaraŭ nie adrazu daviedałasia, tamu nie razumieła, čamu ludzi padychodziać i spačuvajuć.
Iryna Chalip. Fota: «Naša Niva»
Čamu Šuškievič?
«Ja ŭ takich vypadkach adrazu zhadvaju pavažanuju revalucyjanierku Valeryju Navadvorskuju, jakaja niekali kazała, što kali jaje zapytvajuć, čamu jana nie daviaraje Jelcynu, a daviaraje, naprykład, Klintanu, dyk tamu, što ŭ Klintana chatniaja biblijateka 20 tysiač tamoŭ. Dla mianie vielmi važna było toje, što Stanisłaŭ Stanisłavavič — čałaviek adukavany, paśpiachovy ŭ navucy, analityčnaha składu, čałaviek sumlenny, jaki nie maje čornych plamaŭ u svajoj bijahrafii.
Čałaviek, ź jakim možna razmaŭlać i viedać, što jon nie breša. I ź ciaham času ja nie rasčaravałasia ŭ svaim vybary. Uvohule liču, što kali b tady biełarusy abrali Stanisłava Šuškieviča, i kraina naša była b zusim inšaj».
Praź niekalki hadoŭ paśla tych vybaraŭ Chalip pasiabravała z Šuškievičam, što pierakanała jaje — z vybaram jana nie pamyliłasia.
«Maštab hetaj asoby bolšy, čym ja mahła tady ŭ 1994-m sabie ŭjavić».
Alaksandr Knyrovič
Pradprymalnik Alaksandr Knyrovič na vybarach 1994 hoda addaŭ svoj hołas za Stanisłava Šuškieviča. Ci prymaŭ jon udzieł u druhim tury, jon užo nie pamiataje.
«Napeŭna, ja na druhi tur nie chadziŭ, ale dakładna pamiataju, što nie hałasavaŭ za Łukašenku», — zhadvaje pradprymalnik.
Ź jaho słoŭ, jon užo tady razumieŭ, što Łukašenka — demahoh, jaki tolki i robić, što ŭsim usio abiacaje.
«Łukašenka padavaŭsia absalutnym adlustravańniem Žyrynoŭskaha, a Kiebič mnie zdavaŭsia savieckaj prajavaj namienkłatury, jaki nie niasie ničoha dobraha dla Biełarusi».
Šuškieviča Knyrovič nazyvaje najbolš uzvažanym, aŭtarytetnym i intelihientnym kandydatam, jaki kazaŭ pra spakojnaje pastupovaje raźvićcio.
Biznesoviec kaža, što i praz tryccać hadoŭ nie škaduje, što hałasavaŭ za Stanisłava Šuškieviča.
«Pryncypy i kaštoŭnaści ŭ jaho zastavalisia na tych ža miescach, tamu ja nie rasčaravaŭsia ŭ svaim vybary. Liču, što lepiej prajhrać u kampanii tych ludziej, čym vyjhrać u kampanii hetych», — ličyć Knyrovič.
Vadzim Prakopjeŭ
Były staličny restaratar Vadzim Prakopjeŭ na pieršych prezidenckich vybarach nie hałasavaŭ.
«Ja byŭ idyjotam u 1994-m. U antyčnym sensie hetaha słova.
Choć byŭ dosyć palityzavanym ź junactva. I ŭ 1991 hodzie kryčaŭ na płoščy Lenina na mitynhu suprać HKČP.
Ale mnie nichto z kandydataŭ 1994 nie zdaŭsia pierakanaŭčym i prahresiŭnym. Ja nie lubiŭ usich adnolkava», — pryznajecca Prakopjeŭ.
Žyćcio pakazała što niedastatkova było pachavać «savok» u 1991-m, što demakratyja i, adpaviedna, svaboda patrabujuć pastajannaha dziejsnaha ŭdziełu. Heta stała nam usim urokam.
Ciapier parazumnieŭ i śpiašajusia nablizić tyja časy, kali zmahu hałasavać u svabodnaj Biełarusi. Za Maryju Kaleśnikavu. Daj Boh joj vytrymki i zdaroŭja».
Vadzim kaža, što kali b u jaho była mahčymaść źmianić svoj vybar, to ŭ 1994-m jon addaŭ by svoj hołas za Šuškieviča.
Pavieł Łatuška
Pavieł Łatuška na vybarach 1994 hoda ŭ pieršym tury hałasavaŭ za Stanisłava Šuškieviča, chacia ŭsie členy jaho siamji byli za Zianona Paźniaka.
«Ja ličyŭ Stanisłava Šuškieviča takoj asobaj, jakaja moža abjadnać bolšaść biełarusaŭ dziela taho, kab my mahli supraćstajać prychodu da ŭłady jak prarasijskaha papulista Łukašenki, tak i prarasijskaha kandydata Kiebiča z savieckaj kamunistyčnaj namienkłatury», — kaža Łatuška.
Pakolki Šuškievič u druhi tur hałasavańnia nie prajšoŭ, Pavieł Łatuška ŭ druhim tury hałasavaŭ suprać usich.
Valer Karbalevič
Bijohraf Łukašenki i palityčny ahladalnik «Radyjo Svaboda» Valer Karbalevič u 1994-m pracavaŭ u kamandzie Stanisłava Šuškieviča, za jaho i hałasavaŭ.
«U druhim tury nie hałasavaŭ uvohule, bo nie bačyŭ siarod kandydataŭ taho, chto ŭ maich ujaŭleńniach byŭ dobrym kandydatam na pasadu prezidenta».
Samu kandydaturu Šuškieviča Karbalevič nazyvaje idealnym varyjantam dla abjadnańnia demakratyčnych siłaŭ.
«Faktyčna ad demsił vystupali dva kandydaty — Paźniak i Šuškievič. U Paźniaka było svajo jadro elektaratu, ale jon nie moh jaho pašyryć na bolš šyrokuju prastoru. U Šuškieviča, jaki zajmaŭ bolš pamiarkoŭnuju pazicyju, takaja mahčymaść była», — ličyć analityk.
Karbalevič nie škaduje, što ŭ 1994-m supracoŭničaŭ sa Stanisłavam Šuškievičam.
«Jon nie zdradziŭ spravie demakratyi, biełaruščyny i jeŭrapiejskaha vybaru da samaj svajoj śmierci, tamu nijakaha rasčaravańnia niama», — kaža Karbalevič.
Alaksandr Kłaskoŭski
Analityk Alaksandr Kłaskoŭski na pieršych prezidenckich vybarach hałasavaŭ tolki ŭ pieršym tury. Vybiraŭ analityk z dvuch kandydataŭ, jakija pradstaŭlali nacyjanalnyja demakratyčnyja siły.
«Zianon Paźniak zdavaŭsia mnie ŭ niekatorych pytańniach zanadta rezkim i radykalnym. Tamu ja spyniŭsia na Šuškieviču. U druhim tury ŭvohule nie ŭdzielničaŭ, bo ŭ biuleteni zastavalisia tolki Łukašenka i Kiebič. Abodva byli pryncypova nie maimi kandydatami», — zhadvaje Kłaskoŭski.
Analityk kaža, što kali b viarnuŭsia ŭ 1994 hod, to znoŭ by prahałasavaŭ za Stanisłava Šuškieviča.
«Chacia, kładučy ruku na serca, užo tady było zrazumieła, što ni jon, ni Paźniak nie majuć šancaŭ vyjhrać. Tady ŭ mnohich byli nastalhičnyja nastroi pa Savieckim Sajuzie, čym sprytna skarystaŭsia papulist Łukašenka.
A ŭ Šuškieviča byŭ daloka vysoki admoŭny rejtynh, bo dla častcy nasielnictva jon usprymaŭsia mahilščykam SSSR. I jašče prykra, što demakratyčnyja siły nie damovilisia tady i nie vyłučyli adzinaha kandydata», — kaža Alaksandr Kłaskoŭski.
Mikałaj Chalezin
Režysior Mikałaj Chalezin tryccać hadoŭ tamu taksama hałasavaŭ za Stanisłava Šuškieviča. Svoj vybar jon nazyvaje praličanym i asensavanym.
«Ja byŭ na toj momant užo ź im znajomy, viedaŭ, što heta za čałaviek, i razumieŭ, što ad jaho nie budzie sychodzić pahroz. Tady ŭ toj čas vielmi važna było, kab čałaviek, jakoha abiraješ, nie sprabavaŭ zamiaścić saboj usio, nie sprabavaŭ uzurpiravać uładu, jak heta ŭ nas potym i atrymałasia.
Kiebiča ja prosta nie razhladaŭ, tamu što heta była staraja dastatkova sumnaja historyja. Čałaviek złoŭžyvaŭ ałkaholem i zusim drenna aryjentavaŭsia ŭ realnaści.
Kamunisty dla mianie taksama byli pieražytkam dziŭnym.
Łukašenka — ja razumieŭ vielmi dobra ŭsie pahrozy. Paźniak — heta tyja ž pahrozy.
Tamu dla mianie Šuškievič byŭ łahičny. Jon dobra adukavany i, što dla mianie źjaŭlajecca adnym z vyznačalnych, z pačućciom humaru. Va ŭsich astatnich jaho praktyčna nie było.
Ciapier ja b vybar absalutna nie źmianiŭ. Ja tolki ŭmacavaŭsia ŭ tym, što jon byŭ pravilnym. Ale ja, na žal, nie raździaliŭ hety vybar ź inšymi vybarščykami».
Alaksandr Dabravolski
Starejšy palityčny daradca Śviatłany Cichanoŭskaj u 1994-m byŭ adnym z arhanizataraŭ vybarčaj kampanii Stanisłava Šuškieviča. Naturalna, što za jaho i hałasavaŭ. U druhim tury nie ŭdzielničaŭ, bo ni da adnaho z kandydataŭ nie było davieru.
Alaksandr Dabravolski kaža, što padtrymaŭ Šuškieviča, bo ličyŭ, što jon byŭ amal što adziny z kandydataŭ, chto viedaŭ, što rabić z uładaj na karyść Biełarusi.
«Jon byŭ, chutčej, stvaralnikam, a nie razburalnikam. Kali b nie było Šuškieviča, a byŭ Karpienka — prahałasavaŭ by za Karpienku. Kali b jaho nie było, prahałasavaŭ by za Paźniaka.
U Šuškieviču ja nie rasčaravaŭsia, ale mianie rasčaravaŭ vybar bolšaści. Heta stała dokazam, što narod moža pamylacca», — ličyć palityk.
Na parłamienckich vybarach u Francyi pieramahajuć ultrapravyja z Maryn Lo Pen. Partyja Makrona treciaja3
Kamientary