U Vilni adbyłasia premjera śpiektakla «Cichary» pa pjesie Sašy Filipienki. I voś čamu jaho varta pabačyć FOTY
Ukraina pieramahła, a Pucin nacisnuŭ knopku zapusku jadziernaj zbroi. Śviet zrujnavany, ale ŭ bunkiery ŭ 2030 hodzie praciahvajucca palityčnyja sudy nad biełarusami…
U Vilni adbyłasia premjera satyryčnaj dramy piśmieńnika Sašy Filipienki «Cichary». Pastaviła śpiektal ukrainskaja režysiorka Saša Dzianisava.
«Biełaruś 2030. Sud u postapakalipsisie» — taki žanr vyznačyła Dzianisava.
Zaprašeńni na śpiektakl, jakija atrymali hledačy, byli ŭ formie «teatralnaj pozvy».
«Pjesa «Cichary» — nie prosta ŭspaminy, a satyra, kab uśviadomić minułaje, sustrecca z sučasnaściu i pahladzieć u budučyniu praz pryzmu vajny va Ukrainie. Heta adkryty zaklik da dyjałohu na temy, jakija baluča abmiarkoŭvać, ale ad jakich niamožna ŭciačy: dabro, zło, pravasudździe, pomsta, ci mahčymy dyjałoh pamiž hvałtaŭnikom i achviaraj, katam i abvinavačanym?» — adznačajuć stvaralniki śpiektakla.
U pastanoŭcy raskazvajecca historyja doktara, jaki admoviŭsia lačyć amapaŭca (na napisańnie natchniła realnaja historyja). Doktara Leŭčanku hraje litoŭski akcior Andrus Daryła. Na scenie jon u miedycynskim biełym kaściumie, na kišeni jakoha visić čyrvonaja stužka. Navat u bunkiery «padsudny» siadzić za kratami.
Sudździu hraje Maryna Zdarankova. Jana, jak i prakurorka (Alaksandra Miatalnikava), — u čornym kaściumie, jaki pieražyŭ hety samy apakalipsis i tamu pamiaty i ŭ biełych plamach.
Jany pa čarzie pieradajuć adna adnoj sudziejski małatok i stukajuć im pa mietaličnaj bočcy. Taki huk vielmi nahadaŭ aŭtarcy hetaha tekstu momant, kali na Akreścina, dzie jana siadzieła na sutkach, adzin z achoŭnikaŭ uziaŭ dubinku i staŭ hrukać joj pa mietaličnych dźviarach kamiery.
Sudździa stała adchilaje pratesty advakata — akciora Illi Jasinskaha. Jaho bieły kaścium i bečebe-krasoŭki kantrastujuć ź ciomnym adzieńniem pradstaŭnic režymu i ich humovymi tapkami. Darečy, vobrazy dla śpiektakla stvaryła biełaruskaja dyzajnierka Alaksandra Žuk.
«Spadar Leŭčanka, ci byŭ pacyjentam spadar Hubopik Alaksandr Ryhoravič? Ci byŭ jon tym, pa pavodzinach jakoha adrazu było zrazumieła, jakija mienavita mierapryjemstvy treba było pravodzić?» — pytajecca prakurorka.
«Toj dzień ja mahu paraŭnać tolki z tym, kali ŭ nas adbyŭsia terakt u centry horada, vybuch u mietro. Ciažkija chvoryja prybyvali, a reanimatołahaŭ nie chapała.
U mianie, naprykład, byŭ chłopiec, jakomu askołkam śvietłašumavoj hranaty vyrvała kavałak bicepsa. Byŭ mužčyna, u jakoha było piać ranieńniaŭ humovaj kulaj, adno ź ich u vobłaści hartani…» — raskazvaje ŭ sudzie Leŭčanka. Prakurorka pierabivaje jaho.
«Ci tak ja razumieju, što z pastanoŭkaj dyjahnazaŭ inšym pacyjentam u vas prablem nie było, ale z Hubopikam čamuści ŭźnikli?» — pytajecca jana.
Na što Leŭčanka ŭ detalach uspaminaje tuju noč, kali źbityja, paranienyja ludzi pastupali ŭ balnicu.
Adzin z samych kranalnych momantaŭ u śpiektakli — kali doktar Leŭčanka pačynaje ŭzajemadziejničać z hledačami. Jon padychodzić da ludziej u zale i praciahvaje da ich ruki, ciśnie dałoni. Hladzić u vočy i dalej raskazvaje pra padziei taho dnia.
«Daktaroŭ nie chapała, adnaho chirurha zabrali prama padčas apieracyi. A jašče, kali pamiatajecie, adnaho doktara zatrymali za toje, što jon nie daŭ schłusić Śledčamu kamitetu, što adzin z zabitych u sutyknieńni ź siłavikami byŭ pjany…» — kaža «padsudny».
Siłavika, jaki pamior ad insultu, hraŭ Vital Lavonaŭ.
Rolu jaho «naparnika», śviedki abvinavačańnia, vykanaŭ Siarhiej Toŭścikaŭ.
U śpiektakli amapaŭcy vychodzili na scenu pad pieśniu «Zavirucha», razmachvajučy ŭ tancy dubinkami.
«Sanitaraŭ nie było, my sami pryvieźli jaho (amapaŭca. — «NN») na mašynie chutkaj dapamohi», — raskazvaje siłavik.
«U vas była mašyna chutkaj dapamohi?» — pierapytvaje advakat.
«Tak, dla naviadzieńnia paradku na vulicach horada. Nami było kanfiskavana niekalki mašyn chutkaj dapamohi, na jakich my pieramiaščalisia, heta dazvalała nieadkładna zatrymlivać złačyncaŭ», — praciahvaje siłavik i śmiajecca.
«Ja klaŭsia lačyć ludziej, a nie źviaroŭ», — vykrykvaje ŭ niejki momant padsudny Leŭčanka.
Śviedka z boku abarony — patołahaanatam Alaksandra Čarapko. Jaje hraje aktrysa Nijole Makutenajcie. U śpiektali Čarapko padrabiazna raskazvaje, ad čaho pamior siłavik Alaksandr Hubopik. Vierdykt — insult, vyratavać było ŭžo niemahčyma.
Raptam u sud bok abvinavačańnia vyklikaje kalehu Leŭčanki — akademika Eldara Abramava. Na scenie źjaŭlajecca viadomy rasijski akcior Alaksandr Filipienka. U zale — apładysmienty.
Mienavita ŭ vusny Alaksandra Filipienki režysiorka ŭkładaje hłybokija razvažańni.
«Śmierć, jakaja zdaryłasia sa spadarom Hubopikam u 2020-m, nie pavinna była zdarycca <…>. Było 25 apieracyjnych, 50 apieracyjnych załaŭ. Pry žadańni heta balnica navat mahła zabiaśpiečyć maleńkuju vajnu».
U hety momant razdajecca vybuch, što nahadvaje ŭsim prysutnym ab tym, što za miežami bunkiera idzie jadziernaja vajna.
U razmovu ŭmiešvajecca advakat.
«Ci tak ja razumieju, spadar Abramaŭ, što vy byli doktaram byłoha prezidenta? Ci tak ja razumieju, što ŭsie ŭznaharody, premii, pasady vy atrymali padčas jaho kiravańnia?» — pytajecca jon.
«Tak. <…> Hałubok moj, jon kiravaŭ tak doŭha, što, akramia ŭsiaho inšaha, pry im ja atrymaŭ jašče i rak, i dyjabiet. Ja razumieju, da čaho vy viedziacie: pry luboj inšaj uładzie ja b staŭ tym, kim ja staŭ. I, mahčyma, navat chutčej. Tak, ja lačyŭ prezidenta, jaho hienierałaŭ, ministraŭ, jakija nienavidzieli jaho, ale chadzili pierad im na palčykach. Mianie šanavali jak lekara. <…> Ja nie razumieju, čamu pavinien admaŭlacca ad uznaharod za maju dobruju pracu», — adkazvaje akademik.
Abramaŭ zapeŭnivaje, što Leŭčanka vinavaty i ničoha nie moža być apraŭdańniem. «Jon parušyŭ klatvu, — hučna ŭskrykvaje akcior. — <…> Kali my zachočam lačyć tolki dobrych ludziej, vam treba budzie znajści inšuju płanietu. Vy pytajeciesia ŭ mianie, ci lačyŭ ja niahodnikaŭ? Chłopčyk moj, vam nie chapiła b nijakich trybunałaŭ, kab asudzić usich tych padonkaŭ, jakich ja vyratavaŭ.
<…> Vy ličycie, što kali my pierastaniem lačyć drennych ludziej, jany ŭsie pieramruć jak muchi i my ŭsie zažyviom u rai?»
Na sudzie ŭ kamizelcy z nadpisam Press źjaŭlajecca «viadomy žurnalist Siamion Stasaŭ», jakoha hraje akcior Alaksandr Raćko.
Jon čytaje svaju kałonku.
«Vam nie zdajecca, što praces pravaliŭsia? Z samaha pačatku było zrazumieła, što jon pravalicca, tamu što matyvacyja jaho była abranaja niapravilna — praces palityčny. U rečaisnaści na hramadzianina Leŭčanku i na niabožčyka hramadzianina Hubopika ŭsim tut kateharyčna naplavać, tamu što dziaržava pieraśleduje zusim inšyja mety <…>.
Ja absalutna ŭpeŭnieny, što Leŭčanka nievinavaty. Jaho pryciahnuli siudy, kab skazać: «Hladzicie, my sudzili siłavikoŭ, a ciapier my stali takija čystyja i sumlennyja, što možam sudzić tych, chto ŭ tyja dni suprać siłavikoŭ zmahaŭsia», — kaža žurnalist.
U kancy śpiektakla akciory čytali asabistyja historyi zatrymanych ludziej. Niekatoryja ź ich raskazvali svaje, naprykład, Illa Jasinski. Padałosia, što ŭ hety momant hledačy ŭ zale pierastali dychać, niekatoryja płakali.
«Dla mianie heta sproba pahladzieć na našy narody, jakija paviazanyja praz rasijskuju ahresiju»
Režysiorka Saša Dzianisava ŭ kamientary «Našaj Nivie» raskazała, što pra śpiektakl jana pačała dumać jašče da pačatku vajny va Ukrainie.
«Užo paśla ja vyjechała ŭ Polšču, potym zrabiła piać vystaŭ pra Ukrainu. Heta maja hałoŭnaja meta. Ciapier ja viarnułasia z Bostana, darabiła śpiektakl «Haaha», pra Pucina i sud. I voś tut taksama tema suda.
Mnie vielmi škada biełarusaŭ ciapier, jakija byli hierojami paśla svajoj revalucyi. Takaja maštabnaja katastrofa, jak vajna, pahłynuła mienšuju katastrofu — biełaruskuju dramu. Dva hady tamu Jeŭropa vitała biełarusaŭ.
U śpiektakli ja, jak ukrainka, zrabiła jašče taki pohlad — praź jadziernuju katastrofu. I pasył tut — parazvažać, jak kožny raźbirajecca sa svaim minułym: jak biełarusy buduć zajmacca lustracyjaj, ci buduć jany volnyja.
Dla mianie heta sproba pahladzieć na našy narody, jakija paviazanyja praz Pucina, praz vajnu, praz rasijskuju ahresiju.
Napisana pjesa była dva hady tamu. U mianie była ideja zrabić jaje niejak inakš, bo ŭsio ž prajšoŭ čas. A ciapier inšaja situacyja — Łukašenka pieraciahnuŭ jadziernuju zbroju, Pryhožyn u Biełarusi. Tamu tut uźnikła tema jadziernaj vajny, bunkiera. Usio jak by źmianiłasia, Ukraina pieramahła, a Biełaruś usio jašče zajmajecca sudami, represijami.
Ja baču, jak heta kranaje biełarusaŭ. Heta važna, što ja zrabiła štości dla vas, dla ludziej».
Śpiektakl «Cichary» naviedała i nacyjanalnaja lidarka Śviatłana Cichanoŭskaja.
«Mianie ŭraziła, jak u pastanoŭcy spałučajucca niejmavierna balučyja historyi ź niejmavierna dobrym humaram. Asobna chaču adznačyć ihru akcioraŭ: Andrusa Darały, Maryny Zdarankovaj, Illi Jasinskaha, Alaksandry Miatalnikavaj, Siarhieja Tołścikava, Nijoły Makutenajcie, Alaksandra Raćko, Vitala Leonava, Alaksandra Filipienki — mocna, trapna i čuła. Vašy asabistyja apoviedy ŭ kancy śpiektakla — vartyja asobnych avacyj. Niemahčyma było strymać śloz, słuchajučy historyi represij z boku režymu suprać našych najbolš talenavitych pradstaŭnikoŭ kultury. Ja hanarusia kožnym i kožnaj z vas, moj nizki vam pakłon», — padzialiłasia ŭražańniami Cichanoŭskaja paśla śpiektakla ŭ svaim telehram-kanale.
Adna z hladačak apisała svaje emocyi paśla śpiektakla ŭ razmovie z «Našaj Nivaj».
«Heta vielmi kranuła, — kaža jana i płača. — Ja pamiataju, jak mnie maci kazała, što nie treba vychodzić na pratesty. A mnie vielmi chaciełasia, ale bajałasia za rodnych… Pražyvała ŭsio ź biełarusami ŭsio roŭna. Hety śpiektakl viarnuŭ mianie ŭ toj čas, historyi ludziej, jakija tam ahučanyja, vielmi žyvyja. Ja zaŭtra źjazdžaju ŭ Biełaruś i, pahladzieŭšy heta, nie viedaju, jak pajedu tudy da rodnych. Nie ŭjaŭlaju, jak tam im žyviecca. U mianie tolki ślozy…»
Śpiektakl «Cichary» płanujuć pakazvać i dalej. Nastupnyja pastanoŭki abiacali ŭ žniŭni ŭ Vilni.
Čytajcie taksama:
Ź Biełaruskaha dziaržaŭnaha teatra lalek zvalniajuć hałoŭnaha režysiora — suśvietna viadomaha
Na płatformie Vodblisk staŭ dastupny karotkamietražny film «Voziera radaści»
Bieraściejskuju Bibliju i inšyja biełaruskija kaštoŭnaści raspradaje były ministr?
Vyjšła pieršaja aŭdyjakniha Śviatłany Aleksijevič na biełaruskaj movie
Kamientary