Беларусы цярпілы? Няма розніцы, на якой мове размаўляць? Гурневіч не згодны

Чаму не ўсё роўна, на якой мове размаўляць

Журналіст Дзмітрый Гурневіч патлумачыў, чаму для яго вельмі прынцыповае моўнае пытанне.

«Мова ўзмацняе ідэнтычнасць. (…) Мы маем пэўныя кантэксты. Мы суседнічаем з самай небяспечнай краінай свету — Расеяй. (…) Зараз такая сітуацыя, што мы мусім выразна адрозніваць сябе ад гэтай дзяржавы, ад гэтай краіны ва ўсім, што мы робім. (…) Лідары думак павінны пра гэта думаць. Каб беларусы ні ў якім разе не падпадалі пад уплыў Расеі. Бо тады яна зробіць з намі, што захоча.

Калі мы не будзем мець гэтай свядомасці, мы будзем, як лісцік на ветры, боўтацца туды-сюды проста. Што хочаш, тое і зробіш. Любую маніпуляцыю правядзеш».

У якасці прыкладу Гурневіч згадаў гісторыю, расказаную беларускім гісторыкам Алесем Краўцэвічам, які на паштамце ўбачыў надпіс аб тым, што «першая пошта на нашых землях з'явілася ў часы Пятра І».

«Які Пётр І? Ён кіраваў Расіяй. У нас была свая дзяржава — Вялікае Княства Літоўскае. (…) Пры чым тут гэтая пошта? У нас усё сваё было, — прыгадвае журналіст і заўважае:

Спажываць трэба беларускі кантэнт, думаць трэба беларускімі катэгорыямі. Каб нас не захапіла Расея. Найперш у галаве».

Гурневіч адзначае, што вынікам русіфікацыі стала тое, што беларусы шмат у чым сталі ментальна залежнымі ад Расіі.

«Мы думаем заўсёды праз катэгорыі Масквы. Чэхаў, Дастаеўскі і ўсё такое. Вельмі цяжка думаць праз сваю культуру, праз сваю оптыку. А яна неверагодна важная».

Журналіст лічыць, што сітуацыя цяпер выглядае лепшай у параўнанні з 1990-мі, бо цяпер беларусы атаясамляюць сябе з Беларуссю як асобнай дзяржавай, і гэта трэба падтрымліваць.

«Я бы ўвогуле сказаў, падтрымліваць тых людзей, каторыя ў рамках гэтай сістэмы робяць усё, каб Беларусь не стала часткай Расеі і ментальна, і фізічна, і эканамічна», — даводзіць Гурневіч і дадае:

«Мы шмат у чым залежныя ад Расеі, але многія, канешне, па ўласным жаданні. Таму што не хочам пісаць заяву на беларускія класы, на беларускія школы. Але гэта трэба зразумець, дайсці да гэтага. Сам чалавек гэтага не зразумее. Трэба, каб нехта гэта сказаў. Гэта трэба, каб была эліта, каторая табе пра гэта скажа. Эліта, каторая служыць свайму народу. Патрэбна, каб была нацыянальная дыскусія».

Журналіст адзначае, што нельга звязваць вырашэнне моўнага пытання са зменай палітычнай сістэмы ў краіне.

«Пра гэта трэба гаварыць кожны дзень. Бо гэта механізм, як штосьці нараджаецца ў тваёй галаве. А Расея гэта робіць паслядоўна. Яна пра гэта гаворыць бясконца. Ты ўключаеш шоу «Танцы на лёдзе», дзеці, каторыя спяваюць у пілотках, услаўляюць расейскую савецкую армію. Гэты мілітарызм, вялікасць, фанабэрлівасць расейская. Яна паўсюль там проста ідзе».

«Калі мы не будзем займацца сабой, зоймуцца іншыя. А ў нас гэтым зоймецца толькі Расея», — дадаў журналіст.

Ці беларусы цярпілы?

Дзмітрый Гурневіч расказаў, што яго любімая рыса беларусаў — разважлівасць, памяркоўнасць.

«У нашай сітуацыі, у якой мы ёсць, гэта золата. Таму што мы вымушаны былі гістарычна выжываць паміж рознымі суседзямі, каторыя ваявалі паміж сабою».

«Я бачу, што рызыкоўнасць, рэзкія рухі, яны, зразумела, могуць зрабіць шмат плюсаў, яны ствараюць гісторыю. Людзі становяцца мільярдэрамі, калі яны рызыкуюць. Але гэта працуе ў абодва бакі. Гэтая рызыкоўнасць, рэзкасць, яна вельмі часта прыводзіць да вельмі крывавых наступстваў. Людзі трапляюць у вір проста».

Гурневіч згадаў нямецка-амерыканскую філосафку Ганну Арэндт (адна з яе вядомейшых кніг — пра аднаго з арганізатараў Халакосту Адольфа Эйхмана), якая тлумачыла, што любое зло бярэцца ад таго, што мы не задаём сабе пытанняў.

«Немцы ў 30-40-я гады таксама не задавалі сабе шмат якіх пытанняў. Яны проста ўсё рацыяналізавалі. Выкінулі з галавы блок, які адказвае за крытычнае мысленне. А мне падаецца, што асцярожнасць з крытычным мысленнем вельмі звязаныя», — выказвае свой пункт гледжання Гурневіч.

Адносна абвінавачванняў беларусаў у тым, што яны цярпілы, Гурневіч даводзіць:

«Усе цярпілы. У нашым рэгіёне ўсе цярпілы былі. Я абажаю гэтыя размовы ці з літоўцамі, ці з латышамі, палякамі. «О, вы там пастаянна сядзіце, не вылазіце».

Пардон, а вы калі атрымалі незалежнасць? Вы атрымалі яе ў 91-м годзе. Таксам, як і ўсе іншыя. Чаму вы, напрыклад, не атрымалі незалежнасць (палякі, умоўна кажучы) у 75-м годзе, альбо нават у 81-м, калі «Салідарнасць» нарадзілася, мільённыя пратэсты, Гданьск, Валенса?

Яны ж тады не сталі незалежнымі, свабоднымі. Яшчэ горш стала. Ваеннае становішча ўвялі. І стала таксама, як цяпер у нас. У нас цяпер абсалютна польскі ўзор сярэдзіны 80-х. Усё закаталі. Дзе гэтыя людзі? «Салідарнасць», каторая мела мільёны людзей напачатку 80-х, скукожылася да 10 тысяч. Гэта не мае лічбы. Гэта лічбы польскіх гісторыкаў.

І што яны рабілі? Яны проста выдавалі падпольныя часопісы для гэтых 10 тысяч чалавек. Гэта, умоўна кажучы, фэйсбук для пару тысяч чалавек. Вельмі важна — яны гэта рабілі, каб захаваць гэтую эліту, каторая пазней прыйшла да ўлады праз некалькі гадоў. Але нічога ўнікальнага ніхто іншы не прапанаваў таксама.

І свае дзяржавы, напрыклад, на пачатку мінулага стагоддзя ў Еўропе атрымлівалі ў той самы час, у 18-м годзе. Чаму яны не атрымалі на пяць гадоў раней ці сем? Таму што вайна была Першая сусветная. Імперыі зніклі, і на іх руінах паўсталі новыя дзяржавы.

90-я гады. Перамены. Усё тое ж самае. Проста правільна трэба скарыстацца сітуацыяй, каторая ёсць, каб былі падрыхтаваныя эліты, каторыя гэта выкарыстаюць».

• 11
• 2
• 1
• 4
• 0
• 0
• 0
• 0