У SARS-CoV-2 няма правілаў і маральных каштоўнасцяў, а калі і ёсць, то чалавечай логіцы яны, відавочна, недаступныя. Onliner.by распавядае, як кавід уплывае на сэрца.
Іван Палачанін, 34 гады, спартыўны трэнер, Мінск: «А я ўжо думаў, што ўсё скончылася»
— Я захварэў на кавід у 2020 годзе. Думаў, што гэта проста грып, і з высокай тэмпературай пару дзён правёў дома. У адну з начэй мне стала дрэнна, я пачаў траціць прытомнасць. Дзяўчына выклікала хуткую. Прыехала брыгада і прапанавала забраць мяне ў бальніцу, але я адмовіўся, я ўпарты (усміхаецца). Наступнай ноччу — тая ж гісторыя. Я знепрытомнеў, хуткая, бальніца… Зрабілі экспрэс-тэст на каранавірус, ён пацвердзіўся — і адправілі дадому. Праз дзень я зноў страціў прытомнасць, ужо трэці раз. Ціск скакаў да 170, хоць раней такога ніколі не было. У выніку два тыдні я праляжаў у бальніцы з тэмпературай 38,5.
Праз дзень пасля выпіскі зноў здарыўся прыступ, зноў бальніца, КТ… Выявілі пнеўманію. Хоць сатурацыя была ў норме, ні дыхавіцы, ні праблем з дыханнем. Кавід ударыў менавіта па сэрцы. Так, былі невялікія праблемы яшчэ ў дзяцінстве, але ў жыцці гэта абсалютна ніяк не праяўлялася, толькі на кардыяграме — нязначная арытмія.
Пасля бальніцы паўгода па начах мяне мучыла бяссонніца. Мог прачынацца ад таго, што кружыцца галава, ванітуе… З 2020 па 2022 год было яшчэ тры прыступы, калі я траціў прытомнасць. Апошні раз — тры тыдні таму. А я ўжо думаў, што ўсё скончылася. Адчуваў сябе выдатна, пачаў актыўна займацца спортам, паўгода наогул ніякіх праблем, і тут — прачнуўся сярод ночы, не ведаю чаму. Напэўна, выкід гармонаў — адрэналін і гэтак далей. Прачнуўся і адчуваю, як цямнее ў вачах, нарастае галавакружэнне, млоснасць, звон у вушах. Цягліцы не слухаюцца, пачынаеш проста падаць, стаяць ужо не можаш. Нічога не бачыш і не чуеш. Дзяўчына прынесла нашатыр, і праз пару хвілін я ачуняў. Калі ўжо змог памераць ціск, ён быў 47 на 27 — зусім нізкі. Я ведаў, што трэба прыпадняць ногі, паляжаць у такой пазіцыі, і ўсё прыйдзе ў норму. Так і здарылася.
Я прайшоў кардыялагічныя абследаванні, і мне паставілі дыягназ «сінааурыкулярная блакада сэрца». Сутнасць у тым, што ў сэрцы, акрамя цягліцы, з якой у мяне ўсё добра, ёсць нервовыя канчаткі, яны адказваюць за перадачу скарачальнасці. І вось гэты нервовы перадатчык часам не праводзіць сігнал. Сігнал не праходзіць — сэрца не скарачаецца. Калі паўзы ў пульсе становяцца занадта працяглымі, то ў мозг не паступае кісларод, і чалавек траціць прытомнасць. Калі сэрца запускаецца, значыць, працягваеш жыць, і ўсё класна. Ну а калі не … Першы час было шмат трывогі, а цяпер ужо навучыўся абстрагавацца. Зразумеў, што гэта назаўжды, і проста жыву.
Я быў у некалькіх кардыёлагаў, усе рэкамендацыі зводзяцца да аднаго: здаровы лад жыцця, правільнае харчаванне, піць больш вады, вітаміны, рэгулярныя абследаванні. Ну і метабалічныя прэпараты, якія паляпшаюць мышачную і нервовую праводнасць, падтрымліваюць сэрца.
Наогул, я актыўна займаюся спортам, працую ў зале. Да кавіду нават выступаў на спаборніцтвах па бодыбілдынгу — заняў трэцяе месца ў рэспубліцы. Але пасля бальніцы прыйшлося скінуць 9 кілаграмаў. Дактары кажуць, што лішняя вага, хай нават і цягліцавая маса, — гэта цяжка для сэрца. Таму я мэтанакіравана схуднеў, каб сэрцу было лягчэй працаваць.
Алена Сухіна, 59 гадоў, дырэктар турыстычнай кампаніі, Мінск: «Чалавек не можа жыць з такой тэмпературай, казалі дактары»
— У пачатку студзеня 2020 года мая кліентка — індывідуальная турыстка — вярнулася з Італіі. І прыйшла падзякаваць, абняць. Паабдымаліся мы з ёй — і вось… Гэта цяпер усё вядома пра SARS-CoV-2, а тады ў Мінску не было ніводнага пацверджанага выпадку, людзі ставіліся несур'ёзна. Затое ў Італіі ўжо пачалася пандэмія, краіна моцна пацярпела. Кліентка падхапіла вірус сама і прывезла ў падзяку мне (усміхаецца).
Сімптомы кавіду былі як пад капірку: ламата ў цягліцах, боль, высокая тэмпература першыя пяць дзён. А ў мяне такая звычка: калі хварэю, то застаюся дома, згортваюся ў клубочак, нікуды не хаджу і нікога не бачу. Тры тыдні адлежвалася і, думала, нікога не заразіла. Хварэла сама па сабе — з атытамі ды іншым.
Пасля пачалося дзіўнае. Тэмпература ўпала да 35,3-35,6, стала цяжка дыхаць. Памятаеце, быў такі тэст-самаправерка — выйсці на вуліцу, зрабіць глыбокі ўдых і затрымаць дыханне, далічыўшы да дзесяці? Я лічыла да двух і падала. Літаральна траціла прытомнасць.
Праз тры месяцы звярнулася ў паліклініку, але паўсюль ужо бушаваў кавід, прыёмныя пакоі былі забітыя, дактары глядзелі на мяне шырока расплюшчанымі вачыма, ім было не да тых, хто перахварэў. Яны не ведалі, як лячыць усё новых і новых пацыентаў. Таму мне сказалі: «Усё добра, што добра канчаецца».
Але калі ўсё добра, чаму ж мне так дрэнна, здзіўлялася я. Днямі ляжу дома без сіл, ледзь паўзу ў офіс. Памятаю, як прыйшла на інтэрв'ю на радыё. На ўваходзе стаяў доктар і мераў усім тэмпературу. Ён спалохаўся: «Ой, прысядзьце, калі ласка, у вас тэмпература ненармальная — 35,3». — «Я ўжо месяц з ёй хаджу». — «Але чалавек не можа жыць з такой тэмпературай! Арганізм не функцыянуе». — «А я і не рухаюся. Дакладней, адзін дзень рухаюся — тры дні ляжу».
Урэшце зрабіла КТ у прыватным медцэнтры, і стала ясна, што я перахварэла на кавід, у лёгкіх з'явіліся рубцы. Доктар «парадаваў»: «Што я магу зрабіць? Гэта цяпер на ўсё жыццё».
Са студзеня да лета 2020 года я ціха памірала. Не ведала, што адбываецца. Як потым высветлілася, за гэты час асела сэрца. Да кавіду ў мяне ніколі не было такіх праблем. А цяпер я кардыялагічны пацыент. З'явілася гіпаксія, не засвойваецца кісларод у належнай колькасці. Праз два гады я трапіла да добрага кардыёлага, ён прызначыў курс таблетак, і стала лягчэй.
А наогул, у мяне свой рэцэпт, як стаць на ногі. Я сабрала апошнія капейкі і разам з нешматлікімі турыстамі паляцела ў групавы тур у Егіпет, у Хургаду. Устанавіла рэжым харчавання і руху, пракачала лёгкія. Што ж я зрабіла? Першае — у харчаванні выбірала гародніну, садавіну, яйкі, сыр, ялавічыну, рыбу і морапрадукты. Другое — рэжым дня і рух. Ішла на сняданак у 07:00, да 10:00 плавала ў моры, потым гадзіну практыкаванні з аніматарамі, затым гадзіну аквааэробікі, адтуль іду на беліданс — яшчэ гадзіну на сцэне, на свежым марскім паветры, затым абед, кароткі адпачынак, яшчэ гадзіну бачаты… Я сабрала вакол сябе вялікую маладзёжную кампанію, і ўвечары пасля ранняй вячэры мы хадзілі пешшу ў Хургаду, шмат гулялі, імкнуліся факусавацца на пазітыўных эмоцыях. А потым — дыскатэка, і танцуеш так, што вопратку можна выціскаць. Роўна ў 23:00 — спаць, каб не парушаць рэжым. У такім тэмпе я правяла 12 дзён. Нават у аэрапорт уцякала з бачаты, а мяне не хацелі адпускаць (усміхаецца).
Вядома, спачатку я магла зрабіць любое практыкаванне толькі два-тры разы, больш не хапала ні сіл, ні дыхання. Але на наступны дзень станавілася крыху лягчэй, потым яшчэ лягчэй, і да канца адпачынку я лёгка выдавала па 10-15 паўтораў. Паступова аднаўляла свой арганізм, без гвалту. Рух, паветра, купанне, уменне радавацца таму, што ёсць, прыкмячаць добрае — гэта мой рэцэпт.
У маі 2021-га я зноў перахварэла на кавід. Тады ўпершыню страціла нюх, выявіўшы гэта на 12-ы дзень хваробы. І яшчэ рэцэптары былі пераўзбуджаныя. Ліеш ледзь цёплую ваду на пальцы, а здаецца, быццам падушачкі выядае кіслата. Ступнямі наступаеш на падлогу — і адчуваеш казытанні, проста да болю. Настолькі адчувальнымі, аголенымі сталі рэцэптары.
Тады я зноў скарысталася правераным рэцэптам: сышла ў лясы. Усе казалі: «Як, толькі перахварэла — і ўжо ў паход?» А я нікога не слухала. Заплечнік, палатка, купанне ў азёрах, свежае паветра, простае, але здаровае харчаванне, байдаркі, лес — і я аднавілася.
Проста зараз займаюся сардэчнай мышцай. Ужо зрабіла ЭКГ і холтэр, чакаю накіраванне на УГД брахіяцэфальных артэрый. Працую, натуральна. Хоць у нашай галіне, у турызме, цяпер вельмі складана, стрэсы і гэтак далей. Праца з людзьмі — гэта раз, абставіны, у якіх мы апынуліся, — гэта два. Таму за сэрцам трэба сачыць асабліва.
Тамара Дзяжнёва, 62 гады, пенсіянерка, Магілёў: «Псарыяз пасля кавіду не спыніць»
— Усё пачалося ў жніўні 2021-га. Памятаю, была пятніца, і дзеці прывезлі ўнукаў. Мы выдатна правялі час. А потым навалілася нейкая дзіўная стомленасць. Я патэлефанавала куме і сказала: «Ледзь ногі дацягнула да ложка». А яна адказала: «Не хвалюйся, гэта назапашвальны эфект за лета». Пасля выхадных патэлефанавалі дзеці: «Мама, мы ў бальніцы, у нас кавід!» Я падумала-падумала і вырашыла: «Дай выклічу доктара». Да мяне прыехала брыгада, узяла мазкі, а праз пару дзён патэлефанавалі і паведамілі: «Гэта кавід».
Як чалавек ва ўзросце, ды да таго ж яшчэ курэц, я падстрахавалася і паехала ў бальніцу. Мне зрабілі двухбаковы панарамны здымак лёгкіх і сказалі, маўляў, гэта класічнае кавіднае паражэнне, але нямоцнае. Паклалі ў бальніцу, хоць тэмпературы не было, смаку і пахаў я не губляла. Дактары дзівіліся: «Як жа вы даведаліся, што ў вас кавід?»— «Дзеці захварэлі». У маім выпадку дадатковым фактарам рызыкі быў тромбафлебіт на нагах. Таму я піла і працягваю піць антыкаагулянты — гэта важна. І яшчэ рэгулярна раблю МНА — аналіз, які паказвае, ці перавышае норму час згортвання крыві. Пасля 10 дзён у бальніцы мяне выпісалі дадому.
Быццам бы спачатку ўсё было нармальна. А потым раптам абвастрыўся псарыяз, набыты пасля аперацыі ў 2015-м. Усе гэтыя гады ён быў нязначным: маленькія плямы на локцях, ступнях і далонях, якія падчас рэмісій знікалі на год. Але пасля кавіду псарыяз абвастрыўся да такой ступені, што захапіў амаль усё цела: рукі, ногі, заднія паверхні ягадзіц, пахвінную вобласць і нават падпахі… У выніку ў маі 2022-га я трапіла з псарыязам у бальніцу, стала лепш, але палёгка была нядоўгай. Гэты псарыяз не спыніць. Ужо прапіла ўсе магчымыя таблеткі, прайшла курс уколаў, але хвароба захоплівае ўсё новыя ўчасткі.
Дактары сказалі, што псарыяз — аўтаімуннае захворванне скуры — звязаны менавіта з кавідам. І таму яго складана спыніць. Калі раней рэмісіі хапала на паўгода-год, то цяпер — максімум на тыдзень. Буду спадзявацца, што з часам пройдзе, бо я чалавек пазітыўны.
За жыццё ў мяне было шмат аперацый, але я ніколі не сумавала. Ішла ў аперацыйную са смехам і з жартачкамі, як на свята. Памятаю, загадчык аддзялення нават прыводзіў да мяне іншых пацыентаў: «Тамара, пагаварыце з імі, а то баяцца!»
Ёсць такая ненавуковая гіпотэза, маўляў, псарыяз звязаны з колькасцю стрэсу ў жыцці. Некаторыя лічаць, што ў пенсіянераў стрэс павышаны, таму што ім даводзіцца сядзець з унукамі (смяецца). Дык вось, я з гэтым зусім не згодна. Для мяне ўнукі, наадварот, радасць.
Каментар доктара
Як менавіта кавід уплывае на арганізм чалавека? Ці ўсё доўгатэрміновыя наступствы нам вядомыя? Адказвае доктар-тэрапеўт, пульманолаг вышэйшай катэгорыі медыцынскага цэнтра «Элар» Ірына Сінкевіч.
— Ёсць некалькі механізмаў таго, як SARS-CoV-2 уплывае на арганізм чалавека. Першы — імунныя пашкоджанні. Другі — гіпаксія, то-бок клеткавая дыхальная недастатковасць. Трэці — парушэнні вязкасці крыві. Гэтыя тры самыя важныя прычыны і ляжаць у аснове «посткавіднага сіндрому».
Парушэнні і ўскладненні носяць мазаічны характар — кожны дробны пазлік складваецца ў адну вялікую карціну.
Самыя частыя наступствы, якія я назіраю ў аддаленым перыядзе, — гэта астэнавегетатыўныя: павышаная стамляльнасць, зніжэнне памяці, увагі і канцэнтрацыі, немагчымасць запомніць нейкія падзеі, запавольванне разумовых працэсаў, чым да інфекцыі. Сюды ж — парушэнні сну, раздражняльнасць. У больш цяжкім варыянце — псіхатычныя рэакцыі, якія патрабуюць назірання ў псіхіятра.
У пацыентаў, якія складана перанеслі кавід, з пнеўманіямі і вялікім пашкоджаннем лёгкіх, пачынаецца фіброз, то-бок парэнхіма лёгкіх замяшчаецца рубцовай тканкай. Парушаецца перадача кіслароду, і арганізм пакутуе ад яго недахопу.
Акрамя таго, бачныя змены з боку сардэчна-сасудзістай сістэмы, міякардыту. Чалавек можа скардзіцца на дыхавіцу, парушэнні рытму, перабоі ў працы сэрца… Усе гэтыя рэчы фіксуюцца на эхакардыяграфіі і кардыяграме. Часам яны патрабуюць медыкаментознага лячэння.
Нарэшце, у людзей, якія перанеслі кавід, абвастрыліся сустаўныя праблемы. Часцей скардзяцца на прыступы артрозаў, болі ў суставах, у пазваночніку. Могуць дэбютаваць рэўматоідныя артрыты і іншыя хваробы, звязаныя з перанапружаннем імуннай сістэмы, з паломкай на гэтым узроўні. Але гэта здараецца радзей.
Які працэнт людзей, якія перахварэлі на кавід, сутыкнецца з аддаленымі наступствамі, сказаць немагчыма. Але такія пацыенты ёсць, і яны звяртаюцца па медыцынскую дапамогу. Казаць пра будучыню цяжка. На прыём прыходзяць людзі, якія зараз хварэюць на кавід, але ён памяняў сваё аблічча. Вірус змяніўся — і клінічная карціна таксама. Які след пакіне цяперашняя мадыфікацыя віруса, нам толькі трэба будзе даведацца. Магчыма, праз год-паўтара.
Хто тая жанчына, якую Марзалюк у эфіры БТ абазваў «шваллю з Гродна», і што яна піша ў чатах? Расказваем пра доктарку Стэфановіч7
Каментары