«Moža kaštavać da niekalkich tysiač jeŭra». U Polščy pradajecca Statut VKŁ
Na polskaj internet-placoŭcy Onebid.pl pradajuć Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, nadrukavany ŭ 1744 hodzie. Staradruk prapanujuć pa startavym košcie 3500 złotych, adnak jon moža jašče ŭzraści padčas aŭkcyjonu, piša Most.
Statut i Trybunał VKŁ. Krynica: Biblijateka im. Ježy Hiedrojca Biełastockaha ŭniviersiteta
Miarkujučy pa fotazdymkach, kniha pieraplecienaja i dobra zachavanaja. Akramia niepasredna Treciaha Statuta Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, jaki nadrukavany ŭ pierakładzie na polskuju movu, vydańnie ŭklučaje ŭ siabie Trybunał VKŁ i kanstytucyi (rašeńni) Sojma, jaki adbyŭsia ŭ Hrodnie ŭ 1726 hodzie. Kniha była nadrukavanaja ŭ 1744 hodzie ŭ drukarni jezuitaŭ u Vilni.
Na tytulnym arkušy bačny kiryličny nadpis, jaki śviedčyć pra toje, što Statut niekali naležaŭ da pryvatnaha knihazboru.
«Ja viedaju pra pakupku takoha statuta ŭ prezidenckuju biblijateku»
Ci redki heta łot i ci ŭjaŭlaje jon cikavaść dla kalekcyjanieraŭ, Most spytaŭ Alaksieja Baciukova, byłoha dyrektara Muzieja historyi Mahilova. U 2012 hodzie jon pry dapamozie hramadskaści nabyŭ dla muzieja aryhinalnaje vydańnie Statuta VKŁ 1588 hoda — hety ekzemplar dahetul źjaŭlajecca adzinym u Biełarusi.
Pavodle Alaksieja Baciukova, Statut VKŁ u polskamoŭnym vydańni XVIII stahodździa nie źjaŭlajecca redkaściu, ale moža być cikavym nabytkam dla pryvatnaha kalekcyjaniera abo muzieja. Historyk ličyć, što takija vydańni varta viartać u Biełaruś.
«Heta nie redki ekzemplar. Jany čas ad času źjaŭlajucca na aŭkcyjonach. Na polskaj movie statut davoli vysokimi tyražami vydavaŭsia ŭ roznyja hady — nie tolki ŭ 1744-m, byli i raniejšyja vydańni. Ich u Biełarusi niekalki ekzemplaraŭ jość dakładna — u Muziei historyi Mahilova, i ja viedaju pra pakupku takoha statuta ŭ prezidenckuju biblijateku prykładna ŭ hodzie 2017. Nu i akramia taho, jość taksama i ŭ pryvatnych kalekcyjanieraŭ».
Pa słovach historyka, pačatkovy košt 3500 złotych, jaki pastaviŭ pradaviec, adpaviadaje kaštoŭnaści samoha ekzemplara, adnak u pracesie tarhoŭ hety košt moža mocna ŭzraści. «U takoj kamplektnaści ŭ takim dobrym stanie jon, kaniečnie, vysoka aceńvajecca zvyčajna, moža kaštavać i da niekalkich tysiač jeŭra», — kaža Alaksiej Baciukoŭ.
Pradmovu napisaŭ Leŭ Sapieha
Treci Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha byŭ pryniaty ŭ 1588 hodzie. Da jaho raspracoŭki najbolš spryčyniŭsia kancler VKŁ Leŭ Sapieha. Statut zamacoŭvaŭ paradak dziaržaŭnaha kiravańnia, hramadzianskaje i kryminalnaje prava Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Heta byŭ adzin z samych daskanałych pravavych dakumientaŭ u tahačasnym śviecie. Praciahvaŭ dziejničać navat paśla ŭklučeńnia biełaruskich ziamiel u skład Rasijskaj Impieryi, skasavany tolki ŭ 1840 hodzie.
Statut pačynajecca z pradmovy, u jakoj Leŭ Sapieha vykłaŭ fiłasofskija asnovy pravavoha paradku ŭ dziaržavie. «Bačyli toje ŭsich stahodździaŭ ludzi mudryja, što ŭ kožnaj rečy paspalitaj prystojnamu čałavieku niama ničoha daražejšaha za svabodu. […] dla taho pravy ŭstanoŭleny, kab bahatamu i mocnamu nie ŭsio možna było rabić. Jak Cyceron kazaŭ, što źjaŭlajemsia niavolnikami pravoŭ dla taho, kab karystacca svabodaj mahli».
Upieršyniu Statut VKŁ byŭ nadrukavany ŭ 1588 hodzie na starabiełaruskaj movie ŭ vilenskaj drukarni Mamoničaŭ. Paźniej byŭ pierakładzieny na polskuju movu i šmat razoŭ pieravydavaŭsia.
Kamientary