«Było adčuvańnie, što ludzi ŭžo nie chočuć vajny». Alaksiej Łastoŭski ab naviedvańni Siryi i režymie Asada jak mienšym źle
Biełaruski historyk Alaksiej Łastoŭski letaś tydzień pravioŭ u Siryi jak turyst. «Naša Niva» pacikaviłasia ŭ jaho, jakija ŭražańni pakinuła hetaja kraina, dzie znoŭ adbyvajucca vajennyja dziejańni.
Viza na miažy i biaskoncyja błokpasty
Alaksiej Łastoŭski byŭ u Siryi naprykancy viasny 2023 hoda. U miežach tura jon pabyvaŭ u Damasku, Palmiry, Bosry, a taksama ŭ Alepa, jaki dniami kaalicyja paŭstancaŭ uziała pad svoj kantrol.
U Siryju historyk trapiŭ praź Livan. Pa jaho słovach, inačaj biełarusu trapić u hetuju krainu niemahčyma.
«Na miažy robiać siryjskuju vizu, i ty traplaješ na terytoryju, jakaja kantralujecca ŭradam Bašara Asada. Inšych varyjantaŭ trapić u Siryju niama», — kaža Łastoŭski.
Surazmoŭca zhadvaje, što viasnoj 2023 hoda, niahledziačy na adsutnaść bajavych dziejańniaŭ, pierasoŭvacca pa Siryi było dosyć składana, bo praz kožnyja 15—20 kiłamietraŭ stajać błokpasty z pravierkaj dakumientaŭ.
«Samastojnaha turyzmu jak takoha tam niama, tamu faktyčna adzinaja mahčymaść tam pabyvać — heta pierasoŭvacca pa krainie arhanizavanymi hrupami ź niejkimi aficyjnymi metami. My nabyvali tur, jaki kantralavaŭsia Ministerstvam kultury Siryjskaj Respubliki.
Ale heta nie vyhladaje tak, jak u vypadku z Paŭnočnaj Karejaj, kali kožny krok turystaŭ adbyvajecca pad nahladam śpiecsłužbaŭ, adchilicca ad zapłanavanaha maršrutu niemahčyma, a ŭsie tvaje kantakty zahadzia vyznačanyja. U Siryi takoha nie było, sam maršrut pa majoj prapanovie taksama skarektavali, kab možna było naviedać horad Bosra, jaki kantralujecca nie ŭradam Asada, a demakratyčnymi paŭstancami», — zhadvaje Łastoŭski.
Pa ŭspaminach Łastoŭskaha, najbolšuju niebiaśpieku jon adčuvaŭ u Palmiry, bo hety horad znachodzicca blizka da terytoryi, jakuju kantralujuć isłamisty. Hetyja ziemli niedastupnyja dla turystaŭ, bo radykalnyja isłamisty, varoža staviacca da turyzmu.
«Adčuvańni ad krainy zastalisia vielmi śpiecyfičnyja, bo, z adnaho boku, heta kraina, jakaja znachodzicca ŭ vielmi składanym stanoviščy praz hramadzianskuju vajnu, jakaja razarvała jaje na častki.
Jedzieš i pa darozie bačyš abharełyja tanki. U mnohich haradach adčuvalny kantekst niadaŭnich vajennych dziejańniaŭ, šmat razbureńniaŭ. Ale pry hetym skłałasia bolš-mienš pazityŭnaje ŭražańnie.
Było adčuvańnie, što ludzi bolš nie chočuć hetaj vajny, što jany imknucca adnaŭlać krainu. Naprykład, u Livanie adčuvalisia bolš zmročnyja nastroi siarod nasielnictva. U Siryi ž prahladałasia imknieńnie žycharoŭ adbudoŭvać mirnuju krainu. Tamu ŭražańni ad kantaktaŭ ź miascovym nasielnictvam zastalisia vielmi pazityŭnyja», — zhadvaje Łastoŭski.
Pa słovach historyka, nijakich abmiežavańniaŭ u ruchu nie było, tamu jany mahli svabodna pierasoŭvacca pa tym ža Damasku ci Alepa i biez prablem kamunikavać z haradžanami.
Pry hetym Łastoŭski źviartaje ŭvahu, što stalica Siryi Damask davoli mocna adroźnivajecca ad niekali samaha bujnoha horada krainy — Alepa, kantrol nad jakim niadaŭna byŭ stračany centralnaj uładaj.
Pierš za ŭsio, adroźnieńnie ŭ tym, što Damask nie tak mocna paciarpieŭ ad vajny.
«Stalica zaŭsiody kantralavałasia režymam Asada. Navat padčas hramadzianskaj vajny paŭstancy da jaje nie dachodzili, i tam niama takich vajskovych razbureńniaŭ. U Damasku ciače mirnaje i spakojnaje žyćcio. Bazary napoŭnienyja ludźmi.
Viečarami na vulicach adčuvajecca raźniavolenaść. Kali chadzić pa chryścijanskich kvartałach, to možna ŭbačyć, jak źbirajecca moładź, kab vypić piva. To-bok naziraješ toje, što niemahčyma sabie ŭjavić u musulmanskich krainach».
U Alepa ž, pa słovach surazmoŭcy, situacyja inšaja, bo horad spačatku istotna paciarpieŭ ad vajennych dziejańniaŭ, a potym jaho dabiŭ vielmi mocny ziemlatrus.
«Horad pieražyŭ dźvie trahiedyi, što pryviało da masavaha adtoku nasielnictva. Da vajny horad byŭ samym bujnym pa nasielnictvie, jon znachodzicca na skryžavańni handlovych šlachoŭ, tamu zaŭsiody źjaŭlaŭsia mocnym ekanamičnym i handlovym centram u rehijonie.
U dadatak, praz toje, što Alepa apynuŭsia ŭ epicentry vielmi mocnaha ziemlatrusu, bolšaja častka horada była razburanaja. Navat u 2023 hodzie my traplali ŭ kvartały, jakija całkam składalisia z ruin».
Pry hetym padarožnik adznačaje, što byli zaŭvažnyja pracy pa adbudovie horada. U tym liku takoha važnaha miesca dla Alepa, jak bazar, jaki, pa nazirańniach Łastoŭskaha, u vyniku vajny i ziemlatrusu byŭ razburany pracentaŭ na 80—90. Ale i ŭ razburanym Alepa, pa słovach historyka, taksama prahladalisia ŭryŭki zvyčajnaha mirnaha žyćcia.
«Naprykład, na płoščy kala krepaści źbiralisia ludzi, jeli maroziva, hulali, hučała niejkaja muzyka. Było adčuvańnie taho, što ŭ ludziej jość patreba adčuvać siabie ŭ narmalnym žyćci, niahledziačy na toje, što navokał — ruiny i strašnyja razbureńni. Tamu i ŭ Alepa było adčuvańnie, što ludzi tam pierš za ŭsio chočuć miru».
Historyk pryznajecca, što paśla tydniovaha vizitu ŭ Siryju ŭ 2023 hodzie ŭ jaho było adčuvańnie, što ŭ hetaj krainy jość niejkaja nadzieja na budučyniu, bo na toj momant vajskovyja dziejańni ścichli, a režym Asada pacichu pačaŭ vychodzić ź mižnarodnaj izalacyi, prynamsi na ŭzroŭni kiraŭnikoŭ arabskich dziaržaŭ.
Sam fakt razbureńnia dziaržavy i hramadzianskaj vajny historyk nazyvaje situacyjaj biez dobraha vychadu. Na jahonuju dumku, ciapier składana ŭjavić, kab niejki adzin bok moh kantralavać usiu terytoryju byłoj Siryi.
«Heta nie tolki ŭnutrany kanflikt, bo ŭ jaho ŭklučanyja intaresy inšych dziaržaŭ. Padziei ŭ Siryi niepasredna tyčacca intaresaŭ Turcyi i Irana. I hetyja krainy ŭ lubym vypadku buduć zadziejničanyja ŭnutry situacyi ŭ Siryi».
Pry hetym najhoršym varyjantam dla Siryi, na dumku Alaksieja Łastoŭskaha, možna nazvać pieramohu isłamistaŭ.
«Heta toje, što niasie pahrozu biaśpiecy, a zaraz my bačym ažyŭleńnie mienavita isłamisckaha ruchu.
Tamu, na maju dumku, kali vybirać pamiž dyktaturaj Bašara Asada i isłamistami, to prychod da ŭłady isłamistaŭ — heta najhoršy varyjant».
Minčanka pakinuła stanoŭčy vodhuk na sumku — i raptam vykryła zdradu čužoha muža19
Kamientary