Kultura11

Biełaruska apisała i sistematyzavała bolš za 2 tysiačy zapisaŭ pra sny

Biełaruska, etnohraf i piśmieńnica Alina Vysockaja sabrała i sistematyzavała 2153 aŭtentyčnyja zapisy pra sny biełarusaŭ. Jana vydała knihu «Biełaruski narodny sońnik».

Fota: Getty Images

Kniha «Biełaruski narodny sońnik» aŭtarstva Aliny Vysockaj vyjšła ŭ vydaviectvie «Hutenberh». Materyjał źbiraŭsia doŭhija hady, bolšaja jaho častka — zapisy z palavych ekspedycyj u Biełarusi. Heta tłumačeńni snoŭ, apisańnie varažby, pieraściarohi i parady, sposaby «zakładańnia» na son, piša Radyjo Svaboda.

Sny — lusterka rečaisnaści, časta niespraviadlivaj i žachlivaj

Pracu nad sońnikam Alina pačała jašče ŭ 2008 hodzie, kali vučyłasia ŭ Połacku i jeździła ŭ etnahrafičnyja ekspedycyi. Potym jana trapiła ŭ aśpiranturu Akademii navuk, ale ŭ 2018 hodzie pierajechała ŭ ZŠA. Mienavita tam Alina skončyła pracu nad sońnikam i padrychtavała knihu.

«Kalektyŭ vydaviectva — heta biełarusy, i jany lubiać svaju spravu, u ich dobra ŭsio atrymałasia. Škada, kaniečnie, što prodažy ŭ Biełarusi nie takija šyrokija, jak chaciełasia b. Ja spadziajusia, što kniha znachodzić svajho čytača, bo biełarusaŭ mnoha pa śviecie, i kniha traplaje da ich pry žadańni»,— kaža etnohrafka.

U «Sońnik» uklučanyja materyjały, sabranyja va ŭsich abłaściach Biełarusi, u mnohich rajonach. Etnohrafka raskazała Svabodzie, adkul biare pačatak tłumačeńnie snoŭ i što spradvieku ŭ im nie źmianiajecca.

Kali Alina Vysockaja pačynała pisać knihu, to vykarystoŭvała takija kliše, jak, naprykład, «mudraść našych prodkaŭ».

«Ale dziesiać hadoŭ tamu ja dumała: «Nu jakaja heta mudraść? Ładna, u kazkach — tam chvalba pracavitaści, siabroŭstva, podźvihi. Kazki mudryja, jany «my za ŭsio dobraje i suprać usiaho drennaha». U snach ža siužety časta vielmi žachlivyja. Naprykład, niachryščanyja dzieci, jakija pamierli i izalavanyja ad astatnich i płačuć pa ciomnych kutach. Jakaja tut spraviadlivaść, jakaja tut mudraść? — razvažaje etnohrafka. — Prajšoŭ čas, i mnie heta nie padajecca vielmi dziŭnym. Bo, ja dumaju, heta lusterka rečaisnaści. Sapraŭdy, śviet vielmi nieidealny i niespraviadlivy».

Alina Vysockaja

Alina zaznačyła, što kniha maje adnu častku — zabaŭlalnuju, druhaja ž častka — «ciažkaja, filazofskaja».

U litoŭcaŭ, łatyšoŭ ubačyć u śnie rybu — taksama da ciažarnaści

U pracesie pracy etnohrafka źviartałasia da dośviedu našych susiedziaŭ — litoŭcaŭ, palakaŭ, łatyšoŭ, rasiejcaŭ i ŭkraincaŭ. Daśledčyca pryjšła da vysnovy, što biełarusy ŭ planie symboliki snoŭ dobra ŭpisvajucca ŭ ahulnaeŭrapiejskuju karcinu. Našy susiedzi — palaki, ukraincy, rasiejcy — majuć navukovyja pracy pra sny, u Biełarusi amal nie było nijakich tearetyčnych materyjałaŭ. Etnohrafka kaža, što ŭ biełarusaŭ z susiedziami pa mapie mechanizmy interpretacyi snoŭ pracujuć padobna. Ale dośvied susiedziaŭ jana vykarystała, tolki kab znajści padabienstva ci adroźnieńnie. Alina ličyć: «U nas atrymaŭsia całkam svoj, klasny sońnik».

Daśledčyca pryvodzić prykład: ubačyć u śnie rybu — da ciažarnaści. I heta nia tolki biełaruskaje tłumačeńnie takoha snu.

«Na pieršy pohlad vyhladaje niezrazumieła, ale navat Litva, Łatvija — u ich taksama pracuje hetaje tłumačeńnie, i tam daśledčyki źviartali ŭvahu, što ŭ łatyskaj movie jość moŭnaje padabienstva ŭ naźvie embryjona i ryb», — źviartaje ŭvahu aŭtarka knihi.

Alina Vysockaja raskazvaje, što padabienstva embryjona da ryby padkreślivajecca ŭ samych roznych kulturach. Jość siužety ŭ kazkach narodaŭ śvietu, kali hieroja hłytaje niejkaja marskaja pačvara i potym viartaje ŭ hety śviet. Heta aluzija na toje, što hieroj pamiraje i naradžajecca ŭ niejkaj novaj jakaści. U Biblii jość padobny siužet, kali prarok Jona atrymaŭ ad Boha nakaz iści prapaviedavać, ale jon nie chacieŭ, i jaho prahłynuła ryba-kit. Potym jon kajecca, pamiraje ŭ svaim byłym uśviedamleńni i naradžajecca bolš vierujučym z hatoŭnaściu iści prapaviedavać.

Ubačyć u śnie niabožčyka — praktyčna zaŭsiody drenny znak

U biełarusaŭ samaje «lohkaje» tłumačeńnie, kali śnicca niabožčyk, — heta na źmienu nadvorja. Etnohrafka kaža, što ŭ pryncypie ŭbačyć u śnie niabožčyka — drenny znak.

«Kali ja padpisvała čytačam sońnik, to raniej pisała: «Dobrych, sałodkich snoŭ». Ale atrymlivała vodhuki, što pakul ludzi čytajuć sońnik, u ich niama snu ad strašnych historyj, apisanych tam. Sapraŭdy, napeŭna, samy časty siužet, jaki jość u sońniku, — pra sustrečy z pamierłymi, pra toj śviet», — tłumačyć Alina.

Kali ty pabačyŭ pamierłaha čałavieka ŭ śnie — ty maješ sudakranańnie ź inšym śvietam. Etnohrafka kaža, što jość peŭnyja praviły pavodzinaŭ, i ludzi vielmi dobra intuityŭna ich razumiejuć i prytrymlivajucca. Heta takija praviły, jak — nie kranacca niabožčykaŭ, nie siadać ź imi jeści. Kali ž u śnie čałaviek sieŭ ź imi jeści za adnym stałom — to, pavodle tłumačeńnia snoŭ, dla jaho heta vielmi drenny znak.

Alina źviartaje ŭvahu, što ŭsio, što kaža i robić u śnie niabožčyk, vielmi važna, da kožnaj detali treba pryhladacca, i navat źniešni vyhlad pamierłaha čałavieka moža mieć niejkaje tłumačeńnie. Kali jon vyhladaje ščaślivym, u dobrym stanie, to heta zaspakajalny znak. Son ź niabožčykam moža vystupać častkaj raźvitańnia i častkaj paśmiarotnaj bijahrafii. Taki son patrabujecca, kab paćvierdzić, što ŭsio dobra, blizkija pa jahonaj śmierci ŭsio zrabili pravilna.

Kali čałaviek śnić niabožčyka, jaki «ŭ vielmi drennym stanie, skažam, u vadzie, u abadranym adzieńni, ci jon maŭklivy, ci vykonvaje ciažkuju nievynosnuju pracu, jon nie vykazvaje emocyj, nie razmaŭlaje, maje niedachop u ježy», — heta syhnał niešta zrabić.

«Chtości idzie ŭ carkvu, chtości idzie na mohiłki, bo niešta tam pavaliłasia ci nia zroblena, i heta vypraŭlajecca. Ci kali čałaviek zabyŭsia pra paminki, niabožčyk jamu nahadaje ŭ śnie. Z apoviedaŭ ludziej vyjaŭlajecca, što znosiny čałavieka z tym śvietam — interaktyŭnyja: «stymuł-reakcyja», — tłumačyć etnohrafka. — Liču, što jak by ni było strašna, ale heta klasny pakazčyk mocnych psychalahičnych siamiejnych suviaziaŭ u biełarusaŭ navat u paraŭnańni ź inšymi narodami. U nas mocnaja suviaź z prodkami, jana nosić fundamentalny charaktar».

«Vychodzić zamuž — da śmierci, nasić čornaje — taksama drenny znak»

Daśledčyca cytuje adzin sa snoŭ, zapisanych etnohrafami ŭ palavych ekspedycyjach.

«Idu na Zarečča, tam našy mahiłki, i adna žančyna, jakaja niadaŭna pamierła, mnie z-za kusta: «Idzi siudy». Ja davaj prasicca: «Ciocia Nina, nie čapajcie mianie, u mianie małoje dzicia». «Cikava, što dziaŭčyna vielmi dobra intuityŭna razumieje, što da čaho, jana dobra aryjentujecca i razumieje, što nia varta zachodzić na mohiłki — pasielišča miortvych. Tamu jana navat sprabuje damovicca, apeluje da takoha samaha mocnaha pačućcia, što małomu dziciaci treba maci. Jana niby damaŭlajecca z tym śvietam», — tłumačyć aŭtarka knihi.

Pavodle Aliny, drenny znak dla čałavieka — bačyć u snach ludziej u čornym ci biełym adzieńni, vychodzić zamuž.

Heta, pa słovach Aliny, časty vobraz nia tolki ŭ biełaruskich sońnikach, ale i ŭ suśvietnych. Bo, znoŭ ža jak z pahłynańniem marskoj pačvaraj, heta fenomen inicyjacyi. Dziaŭčyna, naprykład vychodzić zamuž — heta značyć, što jana jak by pamiraje ŭ statusie dziaŭčyny i naradžajecca ŭ statusie zamužniaj žančyny.

Drenna bačyć u śnie i carkvu.

«Tamu što čałaviek sustrakajecca z carkvoj u samyja važnyja momanty žyćcia — pry naradžeńni, viasielli, pry pachavańni, tamu tak hety vobraz i sčytvajecca, jak niadobry znak», — kaža Alina.

Praduchilić nastupstvy drennych snoŭ? Nivodnaja mahičnaja praktyka nia daść 100% vyniku

U sońniku jość nievialiki raździeł pra pieraściarohi, tabu i parady. Apisanyja niekatoryja mahičnyja praktyki, jakija dapamahajuć praduchilić mahčymyja nehatyŭnyja nastupstvy snu. Takich praktyk niašmat. Naprykład, jość moŭnaja formuła «Kudy noč, tudy i son», — heta častka kompleksnaha mahičnaha rytuału. U im zadziejničanaje słova: «Ty kažaš, prahavaryŭ — jano stanovicca realnaściu, ty «adasłaŭ» son».

«Možna dadavać i rytualnyja dziejańni: pahladzieć u vakno, bo vakno — heta taki partał, jaki adpraŭlaje drennuju źjavu niekudy. Jašče pajści, ni z kim nie razmaŭlać i abmycca vadoj, bo vada — kaśmičnaja substancyja, jana moža zabirać chvarobu, ale moža i davać chvarobu. Ale nivodnaja z hetych praktyk, nakolki ja zrazumieła, nie daje 100% vyniku, i ŭsie heta bazujecca na viery ŭ čałaviečy los», — tłumačyć aŭtarka knihi.

Daśledčyca kaža, što sučasny čałaviek sam kiruje žyćciom, sam robić svaju historyju. U čałavieka tradycyjnaha pa-inšamu: jon žyvie, źmianiaje svajo žyćcio, daje lepšaje dzieciam, ale jość jašče los, jaki časta moža pierakreślić usie tvaje namahańni. Los moža być jak spraviadlivy, tak i niespraviadlivy.

«U čałavieka jašče doŭha budzie patreba, kab u śviecie było miesca niezvyčajnamu. My jašče praniasiom hetuju patrebu z saboj na doŭhija hady», — pierakananaja etnohrafka.

Kamientary1

  • Aby chto
    08.09.2024
    ,,Čałaviek sustrakajecca z carkvoj u samyja važnyja momanty žyćcia,pry naradžeńni,šlubie,śmierci" A prosta u carkoŭnyja śviaty jon nie chodzić u carkvu?Dalej aŭtarka ličyć kali śniŭ niabožčyka,to drenny znak... Chłuśnia..Mnie na kožnuju hadavinu śmierci maci jana śnicca..

Alaksandr Łukašenka pacałavaŭ orden, uručany jamu Pucinym25

Alaksandr Łukašenka pacałavaŭ orden, uručany jamu Pucinym

Usie naviny →
Usie naviny

MNS papiaredziŭ pra tuman

Žurnalist: Tramp, pakinuŭšy Bieły dom, razmaŭlaŭ niekalki razoŭ z Pucinym5

Były ŭdzielnik ad Biełarusi na dziciačym «Jeŭrabačańni» adkryŭ u Kanadzie tancavalnuju studyju6

Minskaje «Dynama» admoviłasia ad padtrymki fanataŭ na haściavych matčach Lihi kanfierencyj u Polščy i Finlandyi3

Pad Pinskam nakłali aryšt na baćkoŭskuju chatu kiraŭnika «Biełsata»5

Rasijskija vojski ŭvajšli ŭ Tareck na Danbasie6

Na ZŠA idzie zvyšmahutny ŭrahan samaj apošniaj katehoryi. Z-za jaho mohuć uvieści novuju kłasifikacyju3

Pamior Alaksiej Tamiłaŭ

U Łuhanskaj vobłaści zahinuŭ jašče adzin biełarus, jaki vajavaŭ za Rasiju10

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Alaksandr Łukašenka pacałavaŭ orden, uručany jamu Pucinym25

Alaksandr Łukašenka pacałavaŭ orden, uručany jamu Pucinym

Hałoŭnaje
Usie naviny →