«Nikoli my nie byli bratami». Aleh Łatyšonak raskazaŭ pra toje, što abjadnoŭvaje i padzialaje palakaŭ i biełarusaŭ

Aleh Łatyšonak. Fota: Most

«Jak tolki ŭźnikli našyja nacyi, jany pačali zmahacca za adnu i tuju ž terytoryju»

— Aleh Jurjevič, što palaki dumajuć pra biełarusaŭ?

— Ničoha nie dumajuć. Zvyčajny palak vielmi mała viedaje pra śviet i navat pra susiedziaŭ, u tym liku pra biełarusaŭ. Paśla 2020 hoda palaki dobra pačuli pra biełarusaŭ, spačuvali im, padtrymlivali. Ale ŭ 2022 hodzie Łukašenka ŭsio heta zrujnavaŭ, kali staŭ saŭdzielnikam pucinskaj ahresii suprać Ukrainy. I ciapier biełarusy majuć tut klajmo łukašystaŭ-pucinistaŭ. Heta vielmi niepryjemna, ale heta nie pamianiać, bo zamnoha havorycca pra Biełaruś u niehatyŭnym kantekście.

Ale hetyja źmieny pačalisia jašče da 2022 hoda: hibrydnaja vajna z prymianieńniem mihrantaŭ, rujnavańnie pomnikaŭ polskim žaŭnieram u Biełarusi. Zrazumieła, što heta ŭsio robić Łukašenka, ale ŭ navinach pastajanna idzie: biełaruski ŭrad, biełaruskija ŭłady, biełaruskija pamiežniki. Značyć biełarusy. I zvyčajnamu palaku heta adroźnić niemahčyma. Ludzi, jakija heta razumiejuć, havorać, što niamožna kazać «biełaruski ŭrad». Ale jość jak jość.

— A ci ŭsprymali nas palaki jak bratoŭ, jak braterski narod?

— Nikoli my nie byli bratami. Bo jak tolki ŭźnikli dźvie našyja madernyja nacyi, jany pačali zmahacca za adnu i tuju ž terytoryju. Naohuł, da XX stahodździa palaki pra biełarusaŭ i nie čuli. Tolki etnohrafy viedali, što jość niejkaja etnahrafičnaja masa na ŭschodzie.

Kali biełarusy zajavili pra svaju niezaležnaść, pra žadańnie pabudavać svaju dziaržavu, to akazałasia, što hetaja dziaržava ŭ vialikim terytaryjalnym kanflikcie z Polščaj. Palaki byli hatovyja addać nam terytoryi pieršaha padziełu Rečy Paspalitaj, to-bok uschod — ad Dźviny i Biareziny. Ale nie bolej. Tamu pra braterstva nikoli nie davodziłasia havaryć.

Toj ža Dunin-Marcinkievič u XIX stahodździ pisaŭ pra biełarusaŭ jak pra «našych pabracimaŭ», ale nie bratoŭ.

Pavialičyć

— Ale čamu tady z ruskimi my «braty», jany ž taksama da XX stahodździa nas usprymali jak častku samich siabie?

— Što tyčycca Rasii, to ŭ hetaj situacyi pra «bracki narod» ludziam unušałasia dziesiacihodździami na aficyjnym uzroŭni, tamu i źjaviłasia takoje paniaćcie. U Polščy takoha nie było — braterstva było z Savieckim Sajuzam.

— Kali ja tolki pryjechaŭ u Polšču, adzin ź pieršych palakaŭ, jakoha ja sustreŭ, zajaviŭ mnie, što my adzin narod…

— Heta dzivak niejki. Surjozna. Ja žyvu ŭsio žyćcio ŭ Polščy i takoha nie čuŭ nikoli.

«Zaŭsiody źjaŭlajecca niejki hołas, jaki kaža, što treba paśpieć dałučyć Hrodna»

U mientalnaści palakaŭ važnaje miesca zajmaje termin «kresy» (uskrainy) — terytoryi Zachodniaj Biełarusi i Zachodniaj Ukrainy, a taksama Litvy, jakija raniej znachodzilisia ŭ składzie polskaj dziaržavy. Heta vielmi šyrokaje paniaćcie i nastolki nieabchodnaje dla palakaŭ, što, pa słovach Aleha Łatyšonka, kali Polšča straciła sapraŭdnyja kresy, jana nadała ich rolu Padlaššu. Daśledčyk nazyvaje ich kresy zastępcze (zamiaščalnyja kresy): «Ciapier Biełastok — heta zastępcze Wilno, a Padlašša — kresy zastępcze».

— Dyk što takoje kresy?

— Kresy ŭsiudy, dzie byli palaki. Heta paniaćcie evalucyjanavała. Spačatku kresami nazyvałasia ŭmacavanaja linija na miažy ź Dzikim Polem va Ukrainie, bo tam dalej byli ŭžo tatary. Z XVI stahodździa kresami pačali nazyvać usiu terytoryju Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Tak što ŭ hetaje paniaćcie ŭvachodzić faktyčna cełaja Biełaruś, pałova Ukrainy, moža biez Kijeva, i Łathalija, albo polskija Inflanty.

Biełarusam na nazvu «kresy» abražacca ŭžo niama sensu. Heta ŭbiłasia ŭ polskija hałovy tak, što jany nie razumiejuć pryčynu niezadavoleńnia — nu kresy i kresy. Asabista ja nikoli nie karystajusia hetym słovam biez dvukośsia ci havaru «tak zvanyja kresy». Bo dla biełarusaŭ, ukraincaŭ, litoŭcaŭ i łatyšoŭ heta faktyčna kryŭdna.

Pavialičyć

— Palaki i zaraz užyvajuć hetaje słova?

— Palaki karystajucca hetym terminam paŭsiudna. Dla raŭnavahi byli stvoranyja paniaćci «kresy zachodnija» i «kresy paŭdniovyja». Ale palaki ich nie ŭžyvajuć.

Treba razumieć, što tyja, chto karystajecca hetym terminam, nie ličacca z tym, što heta terytoryi inšych nacyj, inšych dziaržaŭ. [Na ich dumku], heta polskaje, prynamsi pavinna być polskim. I heta ŭžo nie vykaranić, tamu ja nie kryŭduju, nie chapiła b mnie emocyj na heta ŭsio.

— Dyk što, palaki chočuć viarnuć «kresy», dałučyć da Polščy, naprykład, Hrodna?

— Bolšaść — nie. Ahromnistaja kolkaść palakaŭ nie žadajuć, kab Hrodna byŭ u składzie Polščy. Ich zadavalniaje taja kraina, jakuju jany majuć.

Ale, z druhoha boku, jość niemałaja hrupa palakaŭ, jakija pra tyja pretenzii zajaŭlajuć. Kali Pucin prapanoŭvaje palakam uziać uschodniuju Haliččynu ci ŭsiu terytoryju, jakaja była da Druhoj suśvietnaj, to zaŭsiody znojdziecca toj, chto adreahuje. A kali Biełarusi pahražaje rasijskaja interviencyja ci niešta takoje, to zaŭsiody źjaŭlajecca niejki hołas, jaki kaža, što treba paśpieć dałučyć Hrodna, da taho jak rasijanie da jaho dojduć.

Jość hrupa nacyjanalistaŭ, jakija pra toje ŭsio jašče dumajuć. Ja absalutna ich nie atajasamlivaju z polskim hramadstvam, ale takaja davoli šmatlikaja i kryklivaja hrupa isnuje.

— Kali b da ŭłady ŭ Polščy pryjšoŭ umoŭny Pucin, zmoh by jon pavieści palakaŭ advajoŭvać Hrodna ci Lvoŭ?

— Ja nie budu śpiekulavać na takuju temu. Pierš za ŭsio heta niemahčyma, kab taki čałaviek pryjšoŭ da ŭłady ŭ Polščy.

— A Łukašenka zmoh by pavieści biełarusaŭ na Biełastok?

— Dla hetaha musiła b być doŭhaja šmathadovaja prapahanda. Ja hadami hladzieŭ rasijskaje telebačańnie, hetyja ŭsie palityčnyja prahramy, i kožny raz, kali ŭklučaŭ televizar, to dumaŭ: «Buduć ckavać Ukrainu ci nie buduć?» I nikoli mianie «nie padvodzili» — zaŭsiody ckavali. I hetaja prapahanda išła navat nie hadami, a dziesiacihodździami.

U Biełarusi ž takoha ckavańnia palakaŭ niama, absalutna nie padymajucca terytaryjalnyja pretenzii. Ale z hramadstvam možna zrabić amal usio, patrebnyja tolki čas i namahańni.

Pavialičyć

«Pytańnia pra pałanizacyju ŭ palakaŭ nie ŭźnikaje, bo heta ŭsio było polskaje i katalickaje»

— Ci možna kazać pra impierskaść palakaŭ?

— Sučasnyja palaki chacieli b adyhryvać hałoŭnuju rolu ŭ rehijonie, jak pravadyra ci lidara. Ale lidar — heta nie ŭłaśnik. Heta nie viarnuć sabie Ukrainu, Biełaruś, Litvu, ale być lidaram krain Mižmorja, jak palaki heta nazyvajuć.

— Čamu palaki pieramahli tuju histaryčnuju impierskaść, a ruskija — nie?

— Rasiejcy nie pieramahli tych braterskich pačućciaŭ da ŭkraincaŭ i biełarusaŭ, jakija vielmi lohka zamianilisia śćvierdžańniami, što biełarusaŭ i ŭkraincaŭ niama, što heta tolki plamiony vialikaj ruskaj nacyi.

Z palakami hetaha niama, tamu što ŭsio ž taki ŭ nas była miaža, jakaja raździaliła vielmi mocna navat polskija siemji. Była tak zvanaja vialikaja repatryjacyja, kali sotni tysiač palakaŭ pierajechali z uschodu na novyja ziemli na zachadzie. I heta prosta brutalna adździaliła Polšču ad Biełarusi, Ukrainy i Litvy. To-bok nie było takoj žyvoj tkaniny ŭ adnosinach pamiž našymi narodami, jakaja zastavałasia pamiž ruskimi, ukraincami i biełarusami.

Pavialičyć

— Jak zaraz palaki hladziać na svaju historyju, naprykład na Reč Paspalituju, na apalačvańnie biełarusaŭ, jakoje tam było?

— Vielmi kiepska, što ŭ škołach časta atajasamlivajuć Reč Paspalituju z Polščaj. Tamu ŭ častki palakaŭ uźnikaje mierkavańnie, što kaliści Polšča była ad mora da mora, a ciapier mora tolki adno zastałosia.

Tamu i pytańnia pra pałanizacyju ŭ ich nie ŭźnikaje, bo heta ŭsio było polskaje i katalickaje. I hetaha nie vypravić, ja ŭ heta nie vieru. I navat historyki tudy ž. Ja pomniu, jak adzin prafiesar historyi napisaŭ, što Kanstancin Astrožski byŭ polskim šlachcicam. To čaho čakać ad zvyčajnaha vypusknika polskaj škoły?!

— A jak zvyčajny vypusknik škoły ŭsprymaje VKŁ u składzie Rečy Paspalitaj?

— Što nie było nijakaha VKŁ. Była Polšča. Jahajła byŭ polskim karalom. Z momantu Kreŭskaj unii ŭsio stała Polščaj. Takaja kanstrukcyja dla biełarusa niezrazumiełaja, ale treba heta pryniać da viedama.

Naturalna, što historyki apisvajuć usio tak, jak było. Ale ž heta čytajuć tolki inšyja historyki. Ja sam historyk i sam pišu, ale viedaju, što heta dla vuzkaha koła ludziej.

— A što z paŭstańniem 1863 hoda?

— [Ličać, što] heta było polskaje paŭstańnie. A Kalinoŭski — palak. Nasamreč, ja i sam liču, što jon byŭ palakam. Ale, kaniešnie, jon mieŭ dačynieńnie i da biełaruskaj spravy. Heta byŭ čałaviek na miažy, čałaviek novaha času.

— Što budzie, kali skazać palaku, što Mickievič — biełarus?

— Jon pakryŭdzicca. Ja i sam nie liču jaho biełarusam. Jon byŭ polskim paetam, bo pisaŭ pa-polsku. Tak, heta važnaja postać u historyi i kultury Biełarusi, možna navat skazać, što biełaruskaja. Nielha vykinuć Mickieviča z historyi biełaruskaj kultury, bo na im hadavalisia tyja, chto potym pisali pa-biełarusku. U hetym sensie jon svoj. Ale liču, što ŭ pieršuju čarhu palaki majuć da jaho dačynieńnie.

«Palaki nie chočuć pryznavać, što jany ŭ kahości zabirali svabodu»

— Kali viartacca da vylačeńnia ad impierskaści, to ci možna skazać, što pieryjad Polskaj Narodnaj Respubliki ŭ hetym dapamoh?

— Tak, bo adbyłasia absalutnaja źmiena elity — novaja vyrasła ź sialanstva. I jana nie mieła takich impierskich kompleksaŭ, ciešyłasia z taho, što maje. Naturalna, što było krychu staroj elity, ale i jana ŭžo była pieravučanaja dośviedam Druhoj suśvietnaj i taksama ničoha nie chacieła. Tamu tak, zamiena elity, sacyjalny avans nizoŭ spryjali hetamu. Dla ludziej, jakija vyraśli ŭ PNR, ich kraj — miž Odraj i Buham.

— Ale jakaja zaraz u palakaŭ mientalnaść? Bo jość mierkavańnie, što jany najvialikšyja ŭ Jeŭropie nacyjanalisty, tradycyjanalisty i vielmi relihijnyja ludzi.

— Byli. Moładź užo nie. Moža taja «jeŭrapieizacyja» na moładź tak upłyvaje, ale zaraz jaje niemahčyma nazvać tradycyjanalistyčnaj i nacyjanalistyčnaj. Starejšaje pakaleńnie — tak.

Ale ja nie dumaju, što, naprykład, litoŭcy mienš nacyjanalistyčnyja. Abo čechi. Čechi — vielmi brutalnyja nacyjanalisty. Dastatkova pačytać Łarysu Hienijuš, jak čechi raspravilisia ź niemcami paśla Druhoj suśvietnaj.

Nie dumaju, kab palaki byli bolšymi nacyjanalistami. Prosta polskaja historyja bolš składanaja. Moža, pierakanańnie ŭ isnavańni toj vialikaj Rečy Paspalitaj, jakaja ŭsprymajecca jak Polšča, i vyklikaje ŭražańnie niejkaha asablivaha nacyjanalizmu. Ale ja nie baču niejkaha asablivaha nacyjanalizmu ŭ paraŭnańni ź inšymi nacyjami. Nu tolki ŭ paraŭnańni ź biełarusami palaki dakładna bolšyja nacyjanalisty.

— Kali dzialić usie nacyi na kałanizataraŭ i kałanizavanych, to padajecca, što palaki pabyvali i tymi, i tymi. Ci tak heta?

— Tak i było. Tamu polskaja historyja nie takaja prostaja, jak u inšych. Spačatku palaki byli kałanizatarami, potym kałanizavanymi, potym, u mižvajenny pieryjad, znoŭ stali kałanizatarami. Isnavańnie hetych dvuch vopytaŭ i stvaraje składanaść polskaj historyi — jana nieadnaznačnaja.

Palaki lubiać siabie pradstaŭlać jak achviaru. I absalutna admaŭlajuć, što jany sami kahości kryŭdzili. My samyja-samyja, «Chrystos narodaŭ», jak było ŭ Mickieviča, ciarpieli za svabodu. Palaki nie chočuć pryznavać, što i jany ŭ kahości zabirali svabodu.

— Čamu napačatku vajny va Ukrainie palaki ščyra dapamahali ŭkraincam, a zaraz bačnaja napruha pamiž narodami?

— Dapamahajučy, palaki mieli nadzieju, što heta padymie polska-ŭkrainskija adnosiny na inšy ŭzrovień, ale hetaha nie adbyłosia. Ukrainski ŭrad — jany z Kijeva ŭsie, z uschodu krainy — jany prosta nie razumiejuć, što na Vałyni adbyvałasia, nie adčuvajuć, nakolki heta važnaje pytańnie ŭ adnosinach z palakami, dla ich heta niejkaja drobiaź.

Tak, palaki taksama šmat ukraincaŭ zamardavali, ale heta nie była takaja ideałohija, kab usich vyrazać, i ŭ vialikaj stupieni heta rabiłasia ŭ adkaz. Ja nie chaču adbielvać palakaŭ, ale heta treba prapracavać u našych adnosinach.

— Ale i palaki musiać paprasić prabačeńnia?

— Tak. Ale pačać pavinien toj, chto bolš vinavaty. I na moj pohlad, heta ŭkraincy. Moža, ja tut pradstaŭlaju polski punkt hledžańnia, ale mnie zdajecca, što, jak biełarus, ja mahu abjektyŭna hladzieć na hetuju situacyju.

— Čamu na akcyjach nacyjanalistaŭ, jakija adbyvajucca padčas rasijska-ŭkrainskaj vajny, tak šmat uvahi pryśviačajuć vałynskaj trahiedyi, ale zusim ničoha niama pra złačynstvy rasijan suprać palakaŭ?

— Rasija dla palakaŭ — heta taki vorah atavistyčny, možna skazać, pryrodžany. A z ukraincami atrymałasia, što palaki dapamahali, spadziavalisia, što ciapier usio budzie pa-inšamu, a akazvajecca, što ŭsio pa-staromu.

Z punktu hledžańnia palakaŭ, ukraincy nie prajaŭlajuć anijakaj padziaki za hetuju ahramadnuju dapamohu. I heta daje hlebu dla roznych akcyj. Ale bolšaść palakaŭ pakul padtrymlivaje Ukrainu, pavodle ŭsich apytańniaŭ.

Antyŭkrainskija nastroi — heta nacyjanalisty, a nie ŭsio hramadstva. Ale treba pamiatać, što taja ž «Kanfiederacyja» maje bolš za 10% padtrymki.

«Spynić ukrainizacyju Polščy». Adna z antyŭkrainskich akcyj, jakija ładziać palityki z ultrapravaj «Kanfiederacyi». Krynica: x.com/MarcinBosacki

«Prasłaŭleńnie Buraha — heta nie dziaržaŭnaja palityka»

— I ŭsio ž, ci jość histaryčnyja padziei, pa jakich nie budzie zhody pamiž palakam i biełarusam?

— 17 vieraśnia 1939 hoda. Tut nikoli zhody nie budzie, i darma šukać jaje. Dla biełarusaŭ heta ŭsio ž taki abjadnańnie. Ujavicie, što niama toj Biełarusi, jakaja zaraz jość. Tak, možna havaryć pra toje, jakoj canoj heta adbyłosia, što nie našymi rukami. Ja liču, što my nie musim śviatkavać hetuju datu, bo nie my heta zrabili. Śviatkavać treba svaje dziejańni, a nie čužyja. Ale ž abjektyŭna — heta było abjadnańnie, i stanoŭčy faktar u historyi Biełarusi.

— A jakoje staŭleńnie ŭ palakaŭ da teroru Buraha suprać biełarusaŭ na Padlaššy?

— Tut ciažka havaryć pra zhodu, ale ž prezident Polščy Andžej Duda ŭšanavaŭ hetyja achviary. Značyć, na samym vysokim dziaržaŭnym uzroŭni heta było pryznana złačynstvam. Ale jość šmat polskich nacyjanalistaŭ, šavinistaŭ, jakija kryčyć: «Bury, Bury — naš hieroj». Heta taksama praŭda, i voś ź imi zhody nie budzie.

— Ci viedajuć palaki pra hetyja padziei?

— Zvyčajnyja palaki asabliva nie viedajuć. Ale na Padlaššy pra heta narod viedaje. Ja asabista sustrakaŭsia ź ludźmi, jakija jašče toje bačyli, i nazyvajuć usich tych žaŭnieraŭ bandytami, rabaŭnikami.

Ale treba razumieć, što ich achviarami byli i palaki. Navat bolš — niaspynny teror adbyvaŭsia na polskaj terytoryi, a na terytoryi, dzie žyvuć biełarusy, byli rejdy.

— Što vy dumajecie pra maršy «praklatych žaŭnieraŭ» u Hajnaŭcy, na jakich prasłaŭlali Buraha?

— Heta vielmi prykra. Heta pakazvała, nakolki pałanizavanaje maładoje pakaleńnie biełarusaŭ, bo hetyja maršy arhanizoŭvali miascovyja pravasłaŭnyja palaki, to-bok jašče ich dziady byli biełarusami. Ale samaje smutnaje toje, što na hetych maršach bačyli byłych burhamistraŭ Hajnaŭki i Bielska. To-bok, heta ludzi, jakija kiravali miastečkami, dzie žyvuć biełarusy i palaki pobač. I jany śmieli kryčać hetym biełarusam u tvar: «Bury, Bury — naš hieroj». Dla mianie heta strašna.

— Zaraz hetyja maršy nie pravodziacca?

— Nie, ułady vielmi rezka admovilisia ad padtrymki takich maršaŭ, ich krychu prycisnuli. Nu i pakul majem spakoj ź imi. Tak što jašče raz chaču padkreślić, što prasłaŭleńnie Buraha — heta nie dziaržaŭnaja palityka.

«Biełaruskaje Mižmorje Polšču nie ŭklučaje»

— Jak Polšča bačyć budučyniu demakratyčnaj Biełarusi? Moža, jość žadańnie ŭtvaryć niejkuju sajuznuju dziaržavu?

— Pra sajuznuju dziaržavu jość havorki tolki z Ukrainaj. Pra Biełaruś tak nie dumajecca. Chacia moža tajna, nie viedaju. Ale, dumaju, što absalutna ŭsich palakaŭ by zadavalniała, kab Biełaruś stała narmalnaj jeŭrapiejskaja krainaj i dałučyłasia da Jeŭrasajuza. Heta dakładna.

A pra sajuznuju dziaržavu z Ukrainaj pišuć pryznanyja publicysty, naprykład Marak Budziš. Prezident Andžej Duda pastajanna havoryć pra śpiecyjalnyja adnosiny, što «my — adno». Pakul heta tolki słovy. Dumaju, što majecca na ŭvazie niejkaja kanfiederacyja.

— A ci sapraŭdy Piłsudski chacieŭ fiederacyju ź Biełaruśsiu?

— Jon kaliś ščyra pryznaŭsia, što raz ciapier fiederalnyja idei modnyja, to i jon ciapier fiederalist. A raniej byŭ sacyjalist. Chacia, pa sutnaści, vioŭ takuju ž palityku, jak i endeki, jakija bačyli Polšču etničnaj. Piłsudski ničoha nie zrabiŭ, kab Polšča sapraŭdy była fiederalnaj dziaržavaj. Heta byŭ prosta palityčny pryjom na dadzieny momant.

— Napačatku razmovy vy kazali pra polskuju kancepcyju Mižmorja. Ale biełaruskija nacyjanalisty taksama pra jaho havorać. Čym adroźnivajucca hetyja dźvie idei?

— Polskaje Mižmorje — heta krainy pamiž Bałtyjskim i Čornym moram, jość taksama varyjant z Adryjatykaj. Polšča ŭ hetym sajuzie musić być lidaram. Ale raŭnapraŭnym. Jana nie budzie ničoha nakidać siłaj. Tolki prykładam — ekanamičnymi suviaziami, kulturna. Tak siabie palaki bačać. Ale jašče raz padkreślu: lidar — heta nie centr impieryi.

Polskaje Mižmorje. Krynica: Wikipedia.org

Biełaruskaje Mižmorje inšaje. Histaryčna jano Polšču nie ŭklučaje. Heta Bałtyjska-čarnamorskija złučanyja štaty, jakija prapanavaŭ Anton Łuckievič u 1916 hodzie. I heta była b faktyčna adna dziaržava ź Litvoj i kanfiederacyja z Ukrainaj i Łatvijaj.

— A čamu niama Polščy?

— Bo Polšča ličyłasia patencyjnym kałanizataram.

A voś va ŭkrainskaj palitycy paniaćcia Mižmorja absalutna nie isnuje, jany bačać siabie jak Čarnamorskuju dziaržavu. Chacia vialiki ŭkrainski myśliciel XIX stahodździa Michajła Drahamanaŭ havaryŭ pra Mižmorje. Ale kali polskaja kancepcyja — heta ABC (Adryatyk, Bałtyk, Morze Czarne), dyk ukrainskaja — heta Čornaje mora, Bałtyka i Kaśpijskaje mora.

Adnak asnovy ŭkrainskaj palityki sfarmavaŭ Juryj Łypa. I heta kancepcyja «čarnamorskaj krepaści», jakaja Polščy absalutna nie ŭličvaje. Ich hieapalityčny napramak — na paŭdniovy ŭschod. Heta Kaŭkaz, Iran i dalej. Uspomnicie, byŭ taki HUAM — Hruzija, Ukraina, Azierbajdžan, Małdova. Tamu jany nie zacikaŭlenyja ŭ Mižmorji.

Cikava, što Łypa havaryŭ, što kluč da hetaha Čarnamorja — Biełaruś. Tamu jana musić być razam z Ukrainaj.

• 28
• 4
• 3
• 2
• 0
• 3
• 1
• 0