Śćviardžeńnie, što «VKŁ — heta była Biełaruś», falš — historyk Łatyšonak
U novym vypusku «Tok» prafiesar Aleh Łatyšonak vykazaŭ svoj pohlad na historyju VKŁ.
Aleh Łatyšonak pad čas razmovy adznačyŭ, što, na jaho dumku, śćviardžeńnie pra toje, što «Vialikaje Kniastva Litoŭskaje — heta była Biełaruś», absalutny falš.
Historyk tłumačyć:
«VKŁ była kraina litoŭcaŭ, rusinaŭ i žamojtaŭ. Ale nie biełarusaŭ. Biełarusy ŭźnikli paźniej z častki rusinaŭ i litoŭcaŭ. Naša nacyja davoli novaja. Nielha taksama havaryć, što siońniašnija litoŭcy —heta tyja žamojty, žamojdziny i ničoha ź Vialikim Kniastvam Litoŭskim nie majuć. Heta kašmarnaja vydumka».
Łatyšonak adznačaje, što spadčyna VKŁ naležyć biełarusam i litoŭcam. «Heta była supolnaja dziaržava. Ale stvaryli jaje litoŭcy. Ja nie sumniavajusia», — padkreślivaje historyk.
Prafiesar ličyć mahčymym stvareńnie supolnaha padručnika pa historyi VKŁ, ale adznačaje, što heta zrabić vielmi ciažka. «Kali idzie havorka pra padručniki, to jany vučać moładź patryjatyzmu. A ja zajmajusia historyjaj, a nie navučańniem patryjatyzmu. Tearetyčna mahčyma, ale vielmi ciažka, bo kožny choča svajo chvalić u hetych padručnikach».
Zhadvajučy Mikołu Jermałoviča, jaki na pačatku 1990-ch papularyzavaŭ biełaruski histaryčny mif ab spadčynie VKŁ, Łatyšonak pryznaŭsia, što vielmi jaho lubiŭ, ale Jermałovič «nie byŭ vydatnym historykam».
Jak tłumačyć prafiesar, samo vyznačeńnie terytoryi Litvy, jakoje daŭ Jermałovič, z punktu hledžańnia histaryčnaj hieahrafii było pamyłkovym.
«Jon zaličyŭ da Litvy tyja terytoryi, dzie jość nazva Litva. A takija nazvy zaŭsiody ŭźnikajuć na čužoj terytoryi. Kali my majem nazvu «Litva», to viedajem, što tam litoŭcy — čužyncy, pryšelcy. I heta samaje asnoŭnaje. Kali jon vyznačyŭ na miescy Nalibockaj puščy letapisnuju Litvu, to paśla ŭžo ŭsie inšyja pamyłki pajšli».
Pry hetym Łatyšonak ličyć, što Jermałovič adyhraŭ karysnuju rolu ŭ papularyzacyi historyi VKŁ. «Treba było biełarusam viarnuć historyju Vialikaha Kniastva Litoŭskaha. Što heta nie niejkaja čužaja dziaržava».
Historyk adznačaje, što bolšuju škodu ŭ farmiravańni mifu pra VKŁ adyhrali nie stolki tvory Jermałoviča, kolki publikacyja ŭ Biełarusi tvoraŭ Jana Stankieviča, «usie jaho teoryi pra Vialikuju Litvu».
Ni Mindoŭha, ni Vitaŭta, ni Alhierda, havoryć Łatyšonak, nielha ličyć biełaruskim kniaziami, bo biełarusaŭ tady nie było:
«My musim pamiatać, što heta byli karennyja litoŭcy. My možam ich ličyć svaimi kniaziami. Nie tolki my mieli čužych kniazioŭ. Bolšaść dynastyj uźnikała z čužyncaŭ. Admaŭlać litoŭskaść Vitaŭtu, Alhierdu ci Mindoŭhu — prosta niesurjozna».
Zakranajučy pytańnie siońniašnich dyskusij pra litvinizm, Łatyšonak padkreślivaje, što zaŭsiody admoŭna da jaho staviŭsia: «Liču adnoj ź vialikich pamyłak Zianona Paźniaka, kali jon prapanoŭvaŭ, kab dziaržava nazyvałasia «Vialikaje kniastva litoŭskaje Biełaruś». Biełaruś — heta Biełaruś. Stvorana našymi prodkami pačynajučy z 19 stahodździa. I heta kraina sa svajoj admietnaj historyjaj, losam, svaimi hierojami.
A ličyć biełarusami ŭsich hetych litoŭcaŭ i palakaŭ, jakija zmahalisia za svaje krainy, za svoj narod, nie tolki niasłušna, ale prosta zładziejstva. Tamu razumieju litoŭcaŭ, jakija aburajucca, kali ŭ ich nachabna kraduć karennych litoŭcaŭ, kali palaki aburajucca, što z patryjotaŭ-palakaŭ robiać biełarusaŭ. Heta dla mianie absalutnaja biazhłuździca. Liču, što my majem davoli hierojaŭ, jakija zmahalisia za Biełaruś, kab ich ušanoŭvać».
Hladzicie całkam:
«Kali dojdzie da atamnaj zbroi, to rasijanie razbambiać Varšavu, a amierykancy Minsk» — historyk Łatyšonak
«Śviatkavać treba svaje pieramohi, a nie čužyja». Rola sacyjalizmu ŭ hieniezisie biełarusaŭ i acenka padziej 17 vieraśnia — Łatyšonak
«Recydyvist paraiŭ ni ŭ jakim vypadku nie pryznavacca». Prafiesar Aleh Łatyšonak — pra toje, jak siadzieŭ u polskaj turmie za časami «Salidarnaści»
Vaskrasienski: Treba, kab Sikorski pryvioz padarunak Łukašenku. A Bialacki i 20 zavadataraŭ vyjduć apošnimi26
Kamientary