Pakul Pavieł Duraŭ znachodzicca pad aryštam u Francyi, karystalniki Telegram chvalujucca za miesiendžar. Bi-bi-si parazmaŭlała z ekśpiertami ab budučyni Telegram i ab svabodzie słova ŭ ličbavuju epochu.
Ci moža Telegram pierastać pracavać z-za aryštu Durava?
«Vidavočna, što miesiendžar z amal miljardam karystalnikaŭ nie pracuje vyklučna z kamputara Paŭła Durava, — skazaŭ Bi-bi-si juryst, jaki supracoŭničaje z pravaabarončym prajektam «Sietkavyja svabody» (jon paprasiŭ ab ananimnaści). — Dla padtrymki servisu ź miljardam karystalnikaŭ, vidavočna, patrebna dublujučaja, samapadtrymlivalnaja techničnaja infrastruktura, i vypadzieńnie asobnych elemientaŭ nie pavinna razburać usiu sistemu».
Ź im zhodny IT-ekśpiert i aŭtar telehram-kanała «ZaTielekom» Michaił Klimaroŭ. Jon skazaŭ u hutarcy ź Bi-bi-si, što infrastrukturu ź miljardam karystalnikaŭ «nielha prosta ŭziać i adklučyć. I pa hrašach, nakolki ja viedaju, tam usio dobra: usio apłačana na niejki čas napierad».
«Źniknieńnie Telegram ź internetu było b mahčyma, kali b usia infrastruktura, usie sierviery, usio, što składaje «žaleznuju» častku Telegram, znachodziłasia b u Francyi», — skazaŭ Bi-bi-si kiraŭnik hramadskaj arhanizacyi «Roskomsvoboda» Arciom Kaźluk.
Ale heta nie tak, u Telegram jość čatyry bolš-mienš publičnyja data-centry ŭ roznych punktach ziamnoha šara, raspavioŭ Michaił Klimaroŭ. Viadoma, što hetyja data-centry znachodziacca niedzie ŭ Jeŭropie, u Amierycy, u Paŭdniova-Uschodniaj Azii i na Blizkim Uschodzie. «Voś tak, kab čatyry data-centry adnačasova zakryć — mnie heta padajecca małavierahodnym. Choć takija ryzyki, viadoma, isnujuć», — dadaŭ jon.
Telegram, viadoma, kirujecca nie z kamputara Paŭła Durava. Ale adsutnaść publičnaha tvaru miesiendžara mocna ŭdaryć pa jahonaj ekanomicy, piša analityk Eldar Murtazin u materyjale dla The Bell.
Usie kamunikacyi Telegram byli zamknionyja na Paŭła Durava, u tym liku znosiny ź inviestarami i pryciahnieńnie hrošaj, padkreślivaje ekśpiert.
«I zaraz atrymać novyja hrošy na padtrymańnie pracy miesiendžara budzie składana, što aŭtamatyčna pryviadzie da ekanomii, mahčyma, zakručvańniu hajek dla biaspłatnych akaŭntaŭ (buduć rabić bol, kab ludzi płacili hrošy za vykarystańnie). Situacyja ŭ ekanamičnym aśpiekcie budzie vielmi składanaj, paharšeńnie my ŭbačym nie adrazu, na heta spatrebicca niekalki miesiacaŭ», — upeŭnieny Murtazin.
Ci pahražaje niešta zaraz biaśpiecy danych karystalnikaŭ?
Telegram nie raz paćviardžaŭ vydaleńnie infarmacyi pa patrabavańni ŭładaŭ, padkreśliŭ juryst, jaki supracoŭničaje z prajektam «Sietkavyja svabody». Naprykład, u 2021 hodzie miesiendžar błakavaŭ bot «Razumnaha hałasavańnia», prydumanaha Navalnym i jaho kamandaj. Ale samaje tonkaje i adčuvalnaje pytańnie — heta pradastaŭleńnie asabistych danych karystalnikaŭ, padkreśliŭ juryst.
Ci davaŭ Telegram danyja karystalnikaŭ choć niejkaj krainie i ci isnuje ŭ ich navat techničnaja mahčymaść padavać takija danyja, nieviadoma. Publična Pavieł Duraŭ šmat razoŭ admaŭlaŭsia raskryć dadzienyja karystalnikaŭ: tak, u 2016 hodzie jon nie staŭ supracoŭničać z FBR.
U Durava ŭžo i raniej patrabavali klučy šyfravańnia Telegram: heta rabiła rasiejskaja FSB u 2017 hodzie. Jon admoviŭsia, i tady Raskamnahlad pačaŭ błakavać miesiendžar, ale jamu heta nie ŭdałosia. Miesiendžar vykarystoŭvaŭ mietady abychodu błakirovak, i kolkaść karystalnikaŭ nie padała, a rasła. U 2020 hodzie Telegram aficyjna razbłakavali ŭ Rasii.
Duraŭ taksama raskazvaŭ, što ŭ 2014 hodzie pradaŭ svaju dolu va «UKantakcie» i źjechaŭ z Rasii tamu, što FSB patrabavała ad sacsietki raskryć danyja karystalnikaŭ, jakija znachodziacca ŭ hrupach prychilnikaŭ Jeŭramajdana.
Zrešty, nie ŭsie śpiecyjalisty ŭvohule daviarajuć biaśpiecy Telegram. Eldar Murtazin padkreślivaje, što Duraŭ publična šmat razoŭ kazaŭ, jaki Telegram biaśpiečny, ale nijakaha aŭdytu biaśpieki z boku niezaležnych kampanij miesiendžar nie prachodziŭ.
Nakolki pretenzii ŭładaŭ da Durava pravamiernyja?
«Kali Duravu sapraŭdy inkryminujuć admovu ŭ pradastaŭleńni klučoŭ šyfravańnia, to ja liču, što dziejańni francuzskich uładaŭ niepravamiernyja, — ličyć Arciom Kaźluk z «Raskamsvabody». — Usio ž heta našaje bazavaje prava na tajamnicu suviazi, tajamnicu asabistych kamunikacyj».
Pra toje, u čym abvinavačvajuć Paŭła Durava, aficyjna pakul nie abvieščana. Ale francuzskija ŚMI Le Parisien i Le Figaro sa spasyłkami na svaje krynicy pisali, što pravaachoŭniki rasceńvajuć admovu ad supracoŭnictva ź imi jak biaździejnaść pry niepravamiernym vykarystańni miesiendžara. Jość zdahadki, što francuzskija ŭłady patrabavali ŭ Durava klučy šyfravańnia: kali b jon pahadziŭsia, usie pierapiski ŭ miesiendžary stali b dastupnyja pravaachoŭnym orhanam.
Heta nie pieršy vypadak, kali dziaržavy chočuć atrymać dostup da zašyfravanych miesiendžaraŭ, ale takoje žadańnie — sacyjalna niebiaśpiečnaje, ličyć Arciom Kaźluk z «Raskamsvabody».
«My jak hramadstva nie majem kantrolu nad tym, što robiać pravaachoŭnyja orhany z našymi adčuvalnymi źviestkami, našaj pierapiskaj. My nie možam prakantralavać, ci vykarystoŭvajecca dostup da šyfravanaj pierapiski ŭ metach hramadskaj biaśpieki ci ŭ hetym jość elemienty pieraśledu», — rastłumačyŭ jon.
Ekśpiert pierakanany, što kali takija danyja buduć adkryty pravaachoŭnikam, to mahčymyja ŭciečki na čorny rynak. A dalej infarmacyja, jakaja ŭciakła, moža stać pradmietam šantažu abo kibiermachlarskich schiem. Tamu ryzyki hramadskich uzrušeńniaŭ, novych vitkoŭ kibierzłačynnaści pieraviešvajuć karyść ad dostupu da pierapisak terarystaŭ i ekstremistaŭ, ličyć Kaźluk.
Juryst, jaki supracoŭničaje z prajektam «Sietkavyja svabody», zaŭvažyŭ, što ŭrady roznych krain užo tysiačahodździ chočuć mieć mahčymaść čytać pierapiski svaich hramadzian. I ŭ suśvietnaj supolnaści vypracavany adkaz na takija pretenzii.
U 2022 hodzie vyjšła spravazdača ŭpraŭleńnia Viarchoŭnaha kamisara AAN pa pravach čałavieka ab pravie na niedatykalnaść pryvatnaha žyćcia ŭ ličbavuju epochu.
U dakumiencie padkreślivajecca, što kali ŭłady sprabujuć abmiežavać šyfravańnie, kab ablehčyć pošuk złačyncaŭ, jany staviać pad pahrozu ŭraźlivyja katehoryi hramadzian: heta i žančyny, jakija padviarhajucca sačeńniu, i pravaabaroncy, i relihijnyja, seksualnyja, palityčnyja mienšaści.
«Viadoma, palicyjantam praściej čytać rasšyfravanyja pierapiski, čym zajmacca staroj dobraj apieratyŭnaj pracaj, — dadaŭ juryst. — Ale ŭłady raźmieńvajuć biaśpieku ŭraźlivych hrup na zručnaść pracy svaich pravaachoŭnych orhanaŭ».
Durava pakinuli pad vartaju, jaho spadarožnikaŭ adpuścili
Paŭłu Duravu vystavili abvinavačvańnie ŭ 12 złačynstvach
«Heta ni ŭ jakim razie nie palityčnaje rašeńnie». Makron prakamientavaŭ zatrymańnie Paŭła Durava
Piaskoŭ: Sustrečy Durava i Pucina ŭ Baku nie było
Prapahanda rasčachliła Pratasieviča: toj prakamientavaŭ aryšt Durava, jakoha taksama zatrymali ŭ aeraporcie
Biełaruskaja błohierka pracavała na rasijskaj apazicyjnaj fabrycy botaŭ, a paśla źliła dakumienty?27
Kamientary
Darečy, zaraz ŭ Anhlii masavyja aryšty internet-kamentataraŭ. Bratni bulbianamu sacyjalistyčny ŭrad, što skazać