«Jon staić, a na šyi zamatanaja vializnaja źmiaja». Biełaruski piacikłaśnik raskazaŭ pra svaich niezvyčajnych chatnich hadavancaŭ
11-hadovy vučań 33-j škoły Hardziej Rapinčuk — vialiki amatar žyvioł. Tamu paśla źjaŭleńnia koški Keci, jakuju siamja zabrała z prytułku, u ich mahiloŭskuju trochpakajoŭku pastupova zasialilisia i inšyja «žychary»: taksama pałasatyja abo puchnatyja, jany hetak ža ŭmiejuć šypieć i liniajuć, ale ŭ ich časam značna bolš čatyroch łap ci naadvarot — mienš… Bo havorka idzie zusim nie pra katoŭ, piša Magilev.by.
Usio pačałosia z murašynaj fiermy
Chłopčyk maryŭ pra murašynuju fiermu hadoŭ z 6. Z taho času, jak ubačyŭ jaje ŭ internecie, staŭ mamie «zajazdžać» usiu hałavu hetymi muraškami.
Try hady tamu padčas prahułki siamja zajšła ŭ zaakramu «Kakadu». Tam i znajšłasia amal takaja ž fierma, pra jakuju maryŭ chłopčyk.
Samaja maleńkaja kaštavała 70 rubloŭ. Kab jaje kupić, Hardziej navat skiravaŭ na mamu Kaciu pohlad kata sa «Šreka». Ale mama, jak akazałasia, była zusim nie suprać zrabić jamu taki padarunak, tamu što razumieła: heta nie prosta cacka, a całkam sabie karysnaja reč, jakaja daść dziciaci ŭjaŭleńnie pra žyćcio nasiakomych i navučyć adkaznaści.
Z tych časoŭ juny naturalist naziraje za muraviejkami praz prazrystyja ścienki ich štučnaha žylla. I ŭžo navat nabyŭ jašče adnu fiermu — krychu bolšuju. Ciapier jon viedaje, chto hałoŭny ŭ malusieńkaj «dziaržavie», chto pracaŭnik, a chto abaronca-sałdat. Chłopčyk navučyŭsia sam jaje dahladać.
«Voś hetaja samaja vialikaja muraška — matka, a kruhłyja bieleńkija — heta jajki, — pa darosłamu surjozna tłumačyć jon. — Fiermu treba trymać u čyścini i paradku. Raz u 11 dzion muraškam treba davać białok i nasieńnie maku, kožnyja 4 dni nalivać śviežuju vadu. Białok — heta ličynki žuka Zafabasa abo prusaki. Jany pradajucca ŭ kramie jak žyvy korm. Na adno karmleńnie chapaje adnoj ličynki».
Źmiaja Nirvana
Źjaŭleńnie doma źmiai mama Kacia ličyć całkam zakanamiernaj padziejaj. Luboŭ da hetych žyvioł źjaviłasia ŭ Hardzieja paśla adnaho vypadku, jaki adbyŭsia ź imi siem hadoŭ tamu na Dni horada.
U Mahilovie prachodzili śviatočnyja hulańni. Na centralnaj vulicy było poŭna narodu. Čatyrochhadovy mały Hardziej uciok zanadta daloka napierad ad mamy. U niejki momant jana straciła dzicia z-pad uvahi ŭ natoŭpie minakoŭ.
«Ja hladzieła pa bakach i nijak nie mahła jaho znajści, — uspaminaje Kaciaryna. — Ja vielmi spałochałasia, što jon zhubiŭsia. U adzin momant ja pavaročvaju hałavu i baču, što jon staić, a ŭ jaho na šyi zamatanaja vializarnaja źmiaja. U mianie, naturalna, šok. Fatohraf kaža: «Nie bojciesia, ja jaho sfatahrafuju. Pieršy raz baču, kab dzicia tak spakojna reahavała na źmiaju».
Z tych časoŭ, pa słovach mamy, u jaho pasialiłasia ideja-fiks zavieści paŭzučuju hadavanku. Ciapier, kali Hardziej padros i ŭžo maje ŭjaŭleńnie pra adkaznaść za tych, kaho pryručyŭ, doma źjaviłasia Nirvana — maisavy połaz.
Praŭda, Kaciaryna spadziavałasia na jaje źjaŭleńnie krychu paźniej, kali synu spoŭnicca hadoŭ z 18. Ale Hardziej vyrašyŭ pa-inšamu. Chłopčyk sam adkłaŭ na źmiaju, źbirajučy kišennyja hrošy. I mama, ubačyŭšy heta, zdałasia, tym bolš što źmiejka zusim nie atrutnaja.
Praŭda, teraryum dla jaje, jaki kaštavaŭ 85 rubloŭ, pryjšłosia ŭsio adno apłačvać baćkam. Jašče i za dastaŭku zapłacili 20 rubloŭ.
Hardzieju hadavanka padabajecca svaim charaktaram.
«Jaje tolki adpuści ŭ teraryum — adrazu adčuvajecca spakoj, — raskazvaje pra svaju ŭlubionku chłopčyk. — Lažyć takaja sabie ŭ chovancy dzie-niebudź i hladzić na ciabie».
Tamu i imia dla jaje abrali adpaviednaje. U budyźmie «nirvana», pavodle adnaho z paniaćciaŭ, aznačaje adsutnaść usialakaha chvalavańnia i turboty. Byŭ, viadoma, jašče adzin žartoŭny varyjant — nazvać pałasatuju hadavanku Natašaj, u honar babuli. Ale tata Vicia taki žart nie acaniŭ.
Kormić Nirvanu Hardziej zamarožanymi myšami, jakich zamaŭlaje ŭ internecie. Viazuć ich z myšynaj fiermy z Homiela ŭ śpiecyjalnym kantejniery — termaboksie. Za 10 štuk treba addać 22 rubli, plus 4 rubli — za skrynku. Hetaj kolkaści chapaje źmiai na 10 tydniaŭ. A praz 4 miesiacy, kaža Hardziej, jaje treba budzie karmić ŭžo žyvymi myšami. Ich možna budzie razvodzić samim abo kuplać u zaakramie.
Čyścić teraryum prychodzicca prykładna raz na miesiac. Pakolki Nirvana — niesumniennaja favarytka siarod astatnich hadavancaŭ, Hardziej robić heta z zadavalnieńniem, tamu što heta lišniaja nahoda ŭziać małuju na ruki, pahładzić i pałaščyć.
Hiekon Dua
Kankuruje ź Nirvanaj ŭ prychilnaści chiba što hiekon Dua. Z łatyni jaho imia pierakładajecca jak «duet». Nazvali tak plamistaha eŭblefara nie vypadkova. Hetaja paračka — Hardziej i jaščarka — pravodziać razam davoli šmat času. Byccam by jany nieadździelnyja adzin ad adnaho.
U teraryumie, jaki zamovili dla «ŭśmiešlivaha» hadavanca za 120 rubloŭ z Navapołacka, Hardziej stvaryŭ usie ŭmovy dla zručnaści novaha žychara. Navat «vannu» zbudavaŭ, dzie Dua «admakaje» ŭ pieryjad lińki.
Małady hiekon jašče raście, tamu «harniturčyk» stanovicca jamu zaciesny davoli časta i pa miery rostu staruju skuru jon skidaje. Pieryjad lińki Hardziej vyznačaje pa kolery. U hety čas jaščarka stanovicca vielmi biełaj. Heta značyć, što vannu treba terminova nabirać.
Siłkujecca Dua cvyrkunami, jakija mama Kacia kuplaje pa 16 rubloŭ za 250 hram. Va ŭpakoŭcy prykładna 200 cvyrkunoŭ, jakich chapaje dzieści na paŭhoda. Pierad karmleńniem Hardziej abmakvaje cvyrkuna ŭ śpiecyjalny parašok-kalcyj. Butelečka kaštuje 40 rubloŭ.
Madahaskarskija tarakany
Pra toje, što Hardziej vyrašyŭ kupić madahaskarskich tarakanaŭ, u siamji nie viedaŭ nichto. Chłopčyk znajšoŭ praz «Kufar» zavodčycu i zamoviŭ niekalki štuk. Ciapier tarakany žyvuć u płastykavym kantejniery z «Fiks Prajsa» za 8 rubloŭ. Tudy Hardziej nasypaŭ ziamlu i pradumaŭ prytułak, dzie małyja mohuć schavacca i adčuvać siabie ŭ biaśpiecy.
Hardziej prademanstravaŭ, jak biasstrašna biare ich u ruki. Padletak naŭmysna patarmašyŭ ich trochi palcam pa bliskučych śpinkach, paśla čaho jany pahroźliva zašypieli. Mabyć, im nie zanadta padabajecca, kali ich čapajuć.
Ślimaki Achaciny
Ślimaki Achaciny źjavilisia ŭ Hardzieja zusim niadaŭna. Dvuch ź ich kličuć Łoła i Hery, jak u mulciku pra Spanč Boba. Dla treciaha, samaha bujnoha, imia pakul nie prydumali.
Tut uźnikła pytańnie, čamu ślimakoŭ nazvali mužčynskim i žanočym imionami, bo bolšaść maluskaŭ — hiermafradyty. Heta i praŭda tak, ale, jak ličać niekatoryja śpiecyjalisty, u «siamiejnaj» pary ślimakoŭ kožnaja biare na siabie abaviazki samca abo samki. Voś i našyja hadavancy taksama vyznačylisia, jakaja rola ŭ siamji adviedziena im.
Na siamiejny biudžet utrymańnie ślimakoŭ asabliva nie ŭpłyvaje, tamu što jany niepieraborlivyja ŭ ježy i dohladzie. Charčujucca zvyčajnymi ahurkami. Łasunak — travu abo halinki, Hardziej prynosić z vulicy i prosta aparvaje jaho kipniem.
Pavuk-ptuškajed
Pavuk-ptuškajed pa imieni Tuz — adziny z usioj ekzatyčnaj kalekcyi, kaho baćki nie dazvalajuć čapać rukami, tamu što jon atrutny.
A jašče Hardziej raskazaŭ, što Tuz časam skidaje vałasinki, jakija mohuć vyklikać u čałavieka alerhičnuju reakcyju. Tamu juny zavodčyk nie raić kuplać takoha hadavanca tym, u kaho jość alerhija.
Hardziej havoryć, što ŭ nastupnym hodzie źbirajecca zavieści skarpijona, na što mama skieptyčna chitaje hałavoj. A voś inšuju jahonuju maru — stać hierpietołaham abo sierpientołaham, padtrymlivaje. Bo mienavita ź dziciačych zachapleńniaŭ časta naradžajecca realnaja prafiesija.
Kim akazaŭsia toj biełarus, što ŭ adnych trusach napaŭ na palicejskich na Pchukiecie i raskidaŭ ich5
Kamientary