«Samaje hałoŭnaje ciapier — zabiaśpiečvać subjektnaść Biełarusi». Franak Viačorka raskazaŭ, ci jość stratehija ŭ demsiłaŭ i na što ŭpłyvaje Cichanoŭskaja

— Na hetym tydni stała viadoma, što z łukašenkaŭskaj turmy vyzvalili čarhovych 30 palitviaźniaŭ. Ci paŭpłyvała na heta dziejnaść demakratyčnych siłaŭ? Jakim čynam?

— My radujemsia, što 30 čałaviek vyzvalać u hetym miesiacy, 30 vyzvalenyja ŭ minułym. Ja dumaju, što heta vynik i mižnarodnaj salidarnaści, i pracy pravaabaroncaŭ, jakija fiksavali imiony palityčnych viaźniaŭ. Kali b hetaha nie było, to my b navat nie viedali, kolki ludziej u turmach i ŭ jakim jany stanie. Taksama heta vynik mižnarodnaha cisku, jaki rabiŭsia na praciahu ŭsich čatyroch hadoŭ. Nu i Łukašenka rychtujecca da vybarčaj kampanii. Dla jaho hetyja vyzvaleńni chutčej instrumient zrabić siabie bolš čałaviečnym. 

— Dyk heta było žadańnie Łukašenki ci ŭsio ž cisk demakratyčnaj supolnaści?

— Dumaju, što adno nie vyklučaje druhoha. Łukašenka karystajecca hetym u svaich metach, a my dabivajemsia svajoj mety — vyzvaleńnia palityčnych viaźniaŭ. 

— Jak na heta hladziać zachodnija palityki — heta peŭnaja supraca z Łukašenkam?

— Nie dumaju, što byli niejkija kankretnyja damoŭlenaści. Łukašenka ŭžo šmat razoŭ abiacaŭ vyzvalić palitviaźniaŭ. Pieršy raz heta viasnoj 2021 hoda, kali jon abiacaŭ vyzvalić da 500 čałaviek, i tady adkłali amierykanskija sankcyi suprać «Biełaruśkaliju». Kazali pra vyzvaleńnie ŭ 22-m hodzie. Potym pačałasia vajna, i palitviaźniaŭ zrabiłasia jašče bolš. Paśla hetaha Łukašenka ŭžo, zdajecca, abiacańniaŭ nie davaŭ i niejkich damoŭlenaściaŭ kankretnych nie było. Naadvarot, my čuli, što jany (zachodnija palityki — red.) bjucca jak ab hłuchuju ścianu: prychodziać da Łukašenki, patrabujuć vyzvaleńnia palitviaźniaŭ, a im adkazvajuć, što heta terarysty i ekstremisty, a nijak nie palityčnyja viaźni. 

Dumaju, što ŭpłyŭ mieŭ taksama Huteryš (hienieralny sakratar Arhanizacyi Abjadnanych Nacyj Antońju Huteryš — red.), ź jakim była kamunikacyja raniej. Jon kankretna padniaŭ pytańnie represij i palitviaźniaŭ. 

Da taho ž my nie bačym anijakaj łohiki vyzvaleńniaŭ — kali b heta byli tolki ludzi z humanitarnaha śpisu… ale ž ich pieramiašali ź ludźmi, jakija asudžanyja za łajki i kamientary ŭ fejsbuku. Ludzi, jakim jašče siadzieć 3-5 hadoŭ, — ź ludźmi, jakim zastavaŭsia adzin tydzień da vyzvaleńnia. 

— Pry hetym najbolš miedyjnyja asoby zastajucca za kratami. Ci možna ŭ takim vypadku havaryć pra niejkija sastupki? 

— Dumaju, što heta žest, ale heta nie źmiena palityki. Heta taki taktyčny krok, a nie źmiena represiŭnaj stratehii. Kroki Łukašenki pieraśledujuć niejkija jahonyja ŭłasnyja mety, i ja nie dumaju, što jany abjadnanyja niejkaj ahulnaj stratehijaj. Ja ŭvohule nie ŭpeŭnieny, što ŭ Łukašenki jość stratehija na nastupny hod, na 2026 hod. Jon navat u svaich vystupach vielmi časta byvaje niepaśladoŭny. 

— Čamu vy jak pradstaŭniki demakratyčnych siłaŭ nie brali ŭdziełu ŭ pracesie abmienu, što adbyŭsia z rasiejskimi palityčnymi viaźniami? 

— Nam škada, što my nie brali ŭdziełu ŭ abmienie. Dumaju, što i pradstaŭnikam polskaha ŭrada, i Narviehii, jakija taksama ŭdzielničali ŭ abmienie, ale nie mahli navat padniać pytańnie palitviaźniaŭ, taksama kryŭdna, ale heta dobry ŭrok na budučyniu, što ciapier treba brać udzieł. My paśla hetaj situacyi praviali razmovy ź Biełym Domam, sprabavali vyśvietlić detali, nu i jany patłumačyli, čamu było niemahčyma vyzvalić biełaruskich palityčnych viaźniaŭ… Ja taksama nie mahu patłumačyć, nie mahu raskazać.

Śviatłana Cichanoŭskaja parazmaŭlała z Berbak (ministarka zamiežnych spravaŭ Niamieččyny Analena Berbak — red.) praz telefon, i jany taksama abmierkavali detali. 

— Na jakija pytańni Śviatłana Cichanoŭskaja maje ŭpłyŭ? 

— My možam upłyvać na ahulnyja pryjarytety zamiežnaj palityki jeŭrapiejskich nacyjanalnych uradaŭ, my možam upłyvać na rašeńni MZS — usio, što datyčyć niejkich taktyčnych pastanoŭ, instrukcyj. My možam upłyvać na kamunikacyju, rytoryku, što ŭ tym liku vychodzić u pablik, i možam upłyvać na mižnarodnyja arhanizacyi, jakija prymajuć niejkija rašeńni pavodle stratehii. Heta ABSIE, heta AAN, asobnyja struktury Rady Jeŭropy. 

— Ale ž heta struktury, što prosta zajmajucca rytorykaj, a nie zajmajucca kankretnymi dziejańniami…

— Nu, jak nie zajmajucca… Urad zajmajecca, usie zajmajucca kankretnymi dziejańniami…, ale ŭłada zaŭždy abmiežavanaja. U kožnaj struktury, u kožnaha ministra, u kožnaha parłamienckaha kamiteta jość peŭny mandat. Naprykład, taja ž Berbak nie mahła paŭpłyvać na abmien palitviaźniaŭ…

— Ale jana mahła b paŭpłyvać na kolkaść vizaŭ, što dajuć biełarusam…

— Dyk jana i paŭpłyvała… I heta taksama toje, na što my ŭpłyvajem. Ciapier Niamieččyna pačała davać trochhadovyja, piacihadovyja vizy. Prablema ŭ tym, što vielmi vialikaja kolkaść zajavak, jany nie paśpiavajuć ich apracoŭvać, i my ciapier pracujem nad tym, kab pavialičyć kolkaść konsulskich rabotnikaŭ, kab MZSy vydzielili bolš resursaŭ na pracu svaich konsulstvaŭ u Miensku. Vizy vydajuć bolš čym 10 dziaržaŭ, kožny dzień vydajecca vialikaja kolkaść vizaŭ, ale abmiežavanaja kolkaść pracaŭnikoŭ, jakija mohuć stavić štampy i prymać zajaŭki. 

— Ciapier biełarusy nie mohuć narmalna atrymać vizy i nie mohuć narmalna minać miažu, a heta chiba samaje istotnaje…

— Ja papraŭlu… Dla biełarusaŭ nie ŭviedzienyja abmiežavańni, jak dla rasiejcaŭ. Dziejničaje sproščany vizavy režym u dačynieńni biełarusaŭ, jaki nie dziejničaje dla 95 % krainaŭ śvietu. Biełarusam vydajucca vizy chutka, ź minimalnaj vieryfikacyjaj, na žal, pa standartnym košcie, ale šmat jakija kansułaty vydajuć biaspłatnyja vizy. Tak, składanaści jość, ale heta ŭžo jak hladzieć — šklanka napałovu poŭnaja ci napałovu pustaja.

Niesumnienna, situacyja ciapier horšaja, čym była da 20-ha hoda, i horšaja, čym da vajny, ale jana našmat lepšaja, čym u inšych krainach. Toje, što nam udałosia advajavać roźnicu ŭ staŭleńni da biełarusaŭ i da rasiejcaŭ, — heta fakt. Dziesiać krain ES uvohule zabaranili ŭjezd pavodle turystyčnych vizaŭ rasiejcam, biełarusy ž zajazdžajuć, atrymlivajuć DNŽ i zajmajuć druhoje miesca ŭ Jeŭrapiejskim Sajuzie pa kolkaści atrymanych DNŽ paśla ŭkraincaŭ. 

— Cisk ci pieramovy z Łukašenkam? 

— Cisk, jaki musić pryvieści da pieramoŭ. 

— Ci nie atrymlivajecca ŭvohule, što našyja razmovy pra toje, što varta sastupić Łukašenku, — heta toj naratyŭ, jaki stvaraje ŭłada i za jakim my jak demakratyčnaja supolnaść prosta idziom? 

— Što značyć sastupić Łukašenku? Nazvać jaho ŭsienarodna abranym prezidentam, pachvalić jaho ŭ FB, pryznać jahony ŭdzieł u vajnie i skazać dobra, što «šachiedy» ŭzryvajucca nad Homielem? Pryznać usie padpisanyja z Pucinym darožnyja karty? Što značyć lehitymizavać? Ja nie razumieju takija zajavy. Jość taksama ryzyka, što kali my zapluščvajem vočy na toje, što robić Łukašenka ciapier, i nie krytykujem jaho, to my aŭtamatyčna robimsia suahresarami i niasiom poŭnuju adkaznaść za dziejańni režymu.

Potym nijakaha maralnaha prava kazać, što biełarusy — heta nie roŭna režym, u nas nie budzie. Ciapier u nas jość takoje prava, tamu što my kažam, što režym złačynny, niezakonny, nielehitymny, tamu nie ŭvodźcie tyja samyja abmiežavańni suprać biełarusaŭ, jak suprać łukašenkaŭskaha režymu. Tamu davajcie biełarusam nadzieju, padtrymlivajcie niezaležnyja miedyi. 

— Ci nie nahadvajuć tabie ŭsie hetyja stvoranyja demakratyčnyja struktury, što ŭznačalvaje Śviatłana Cichanoŭskaja, niejki CK KPSS, dzie jość sakratar, jaki ŭsim zahadvaje i ŭsio kantraluje? 

— Cichanoŭskaja nie razdaje zahady i nie maje ŭłady. Cichanoŭskaja — heta fihura, jakaja abjadnoŭvaje demakratyčny ruch, hramadzianskuju supolnaść, palityčnyja struktury. Nie ŭsie i nie zaŭsiody zhodnyja sa Śviatłanaj Cichanoŭskaj. Ja dumaju, što niama nijakaj prablemy z krytykaj. Da toj ža Kaardynacyjnaj Rady Śviatłana Cichanoŭskaja ŭvohule nie mieła dačynieńnia. Ja dumaju, što heta nadumanaja prablema. Tym bolš što niama realnaj ułady, niama taho, čym rasparadžajecca Śviatłana Cichanoŭskaja, akramia ŭvahi i ŭpłyvu, što jana dasiahnuła svajoj dziejnaściu. 

Našaja sistema, to bok demakratyčnych siłaŭ, procilehłaja łukašenkaŭskaj. Kali tam dyrektyvy i dekrety spuskajucca źvierchu pa viertykali, to tut naadvarot — ludzi prychodziać i kažuć, što treba zrabić, a Cichanoŭskaja idzie i vyrašaje. Revalucyja ŭ 20-m hodzie pačynałasia haryzantalnym čynam. Nam treba heta zachavać. 

— My bačym, što tendencyja ŭ śviecie z padtrymańniem biełarusaŭ idzie da horšaha — z pašpartami, z dakumientami, z numarami na aŭtamabilach. U čym tady praca Ofisu? 

— Prablema z pašpartami ŭźnikła paśla pryniaćcia adpaviednaha dekreta, kali Łukašenka pačaŭ pomścić biełarusam, jakija za miažoj. Da jaje nichto nie rychtavaŭsia. Ale ŭvieś hety čas non-stop kruhłyja sutki my zajmajemsia hetym pytańniem. Heta kałasalnaja častka pracy, heta nie pakidaje času, kab zajmacca šmat jakimi inšymi pytańniami. 

— U nas jość novy pradstaŭnik u spravie mižnarodnaj palityki Uładzimir Astapienka. Čym jon zajmajecca? Ci heta pasada dla pasady? 

— U jaho vielmi jasny partfiel. Jon zajmajecca supracaj ź jeŭrapiejskimi strukturami. Mienavita ciapier idzie rychtavańnie dakumientaŭ pra patreby hramadzianskaj supolnaści na nastupny hod. Kožny hod pradstaŭniki ŭsich siektaraŭ hramadzianskaj supolnaści, miedyjaŭ, kultury źbirajucca razam i abmiarkoŭvajuć svaje patreby. Zatym na hetaj padstavie rychtujucca dakumienty ŭ Brusiel, Vašynhton i adpaviedna vydzialajecca dapamoha. My havorym minimum pra dźvie tysiačy NDA. Našaja zadača jak palitykaŭ zabiaśpiečyć hetuju padtrymku. Tak, jana nie pavialičvajecca, ale toje, što nam udajecca atrymać jaje na tym ža ŭzroŭni, heta vynik palityčnaj pracy. 

— Z adnaho boku ty kažaš, što nie chapaje ludziej, z druhoha — vy davoli lohka raźvitvajeciesia z kadrami. Ci heta narmalny praces? 

— Heta narmalny praces. Pa-pieršaje, nie ŭsie mohuć doŭha pracavać u składanych umovach — bieź finansaŭ, biez padtrymki, biez kamandaŭ. Vielmi vialikaja častka palityčnaj pracy robicca na vałanciorskich umovach. Druhaja pryčyna — heta naturalny praces nazapašvańnia niejkaj stomlenaści, nieparazumieńniaŭ, moža być kryŭdaŭ. Niekatoryja znachodziać inšyja pazicyi, lepšuju pracu. Valer Sachaščyk źmierkavaŭ zaniacca svaimi spravami, biznesam, jaki jon kinuŭ i straciŭ, jak jon kaža, mnoha resursaŭ. Ale my vielmi cenim toje, što jon ukłaŭ. Tamu treba stavicca tak: jon zrabiŭ svoj uniosak, dziakuj jamu za pracu, ale ciapier treba novaje dychańnie. 

— Vadzim Kabančuk, jaki źmianiŭ Valera Sachaščyka, asabista mnie ŭ intervju kazaŭ, što možna i adpuścić Alaksandra Łukašenku na niejkija vyspy adpačyvać i dažyvać staraść…

— Sprečnaje pytańnie. Moža i da takoha dajści. Takoha nielha vyklučać. Kali my havorym pra pieramovy, jak vynik cisku chutčej za ŭsio, to treba niešta prapanavać, i kali patencyjny imunitet dla Łukašenki vyratuje žyćci biełarusaŭ i vyzvalić krainu ad dyktatury, to taki varyjant taksama moža być. 

— To-bok užo zdadzienyja pazicyi nakont taho, što kalinoŭcy buduć vyzvalać Biełaruś, i płan «Pieramoha» taksama pravaleny? 

— Płan «Pieramoha» ŭ svajoj pieršaj viersii (bo ich było ŭžo niekalki) absalutna nie relevantny i nie aktualny. 

— Tamu Azaraŭ raspradaje rečy ŭ internecie jak niepatrebnyja? 

— Pra heta treba spytać Azarava. Viadoma, toje, što robić Azaraŭ, vyhladaje vielmi dziŭna, ale ŭ mianie niama infarmacyi pra toje, što i kamu tam naležała. Biezumoŭna, heta vielmi kiepska, reputacyjna kiepska dla ŭsich demakratyčnych siłaŭ. 

— Hetyja reputacyjnyja kiejsy pierad 25-m hodam usio čaściej pačali źjaŭlacca. Nie budu zajmacca kanśpirałohijaj, ale mušu spytać, ci vy majecie niejkuju stratehiju napiaredadni prezidenckich vybaraŭ? 

— Kali vybary buduć u lutym, to ŭ nas zastajecca 5 miesiacaŭ. Abvieščanyja jany buduć chutčej za ŭsio ŭ listapadzie. Da listapada ŭ nas maje być uzhodnienaja dakładna taktyčnaja pazicyja, što my robim u dzień hałasavańnia. My ŭžo pryjšli da kansensusu z asnoŭnymi demakratyčnymi strukturami, ciapier viaducca kansultacyi z Kaardynacyjnaj Radaj. Ja nie budu pakul ahučvać, ale ŭžo jość i asnoŭnyja mesedžy, i dziejańni, što my płanujem vykonvać na vybarčych učastkach. 

— A Łukašenka ž jašče moža i nie pajści na vybary…

— Taki varyjant byŭ, ale, pavodle našaj infarmacyi, znutry krainy jon užo nie razhladajecca. 

— Ci nie zapozna raspracoŭvajecca stratehija?

— Anansavać lepš paźniej, kab nie dać režymu mahčymaści padrychtavacca. Padrychtavać i mieć napahatovie płany, varyjanty i scenaryi treba zahadzia, ale anonsy musiać być paźniej. 

— Što z mandatam Śviatłany Cichanoŭskaj paśla łukašenkaŭskich vybaraŭ?

— Režym zakidvaje takuju ideju, što z hetymi vybarami zakančvajecca mandat Cichanoŭskaj. Heta ich centralnaja ideja. My razumiejem ichnija matyvy: heta daje im mahčymaść pieraharnuć staronku. Ale my ličym, što mandat Cichanoŭskaj nie zakančvajecca, tamu što jon nie pačynaŭsia. Mandat prezidencki, jaki pačynajecca ź inaŭhuracyi, jon nie byŭ dadzieny Śviatłanie Cichanoŭskaj. Jana atrymała padtrymku, ale na pasadu nie zastupiła. 

— Dyk što jon, nazaŭždy, kali jana nie zastupić na pasadu?

— Usio moža źmianicca. Vyjduć na svabodu palityčnyja lidary, budzie novaja kanfihuracyja. My musim być ełastyčnymi… Ciapier toj farmat, u jakim my pracujem, infrastruktura demakratyčnych siłaŭ adpaviadajuć tamu momantu, u jakim my pierabyvajem. 

— A ci skiravana heta na niejkija pieramieny, a nie tolki na adpaviednaść momantu? 

— U miežach taho, što my možam rabić, my robim. My možam upłyvać infarmacyjna na biełaruskuju hramadskuju dumku, možam zdabyvać infarmacyju pra režym, možam asłablać režym, identyfikavać tych, chto abychodzić sankcyi, možam spryjać mabilnaści biełarusaŭ, dapamahać palitviaźniam. Pačynaje pracu humanitarny fond na bazie narviežskaj arhanizacyi.

My starajemsia ŭ toj nievialičkaj prastory rabić maksimalna, ale samaje hałoŭnaje ciapier — zabiaśpiečvać subjektnaść Biełarusi.

Siońnia na fonie vajny Biełaruś prosta ryzykuje razmycca ŭ Rasiei. Kali my adjedziem dalej za Polšču, Litvu, to zaŭvažym, što šmat jakija krainy ŭsprymajuć Biełaruś jak rasiejskuju vobłaść, a my pakazvajem, što jość dźvie Biełarusi i instytuty, što stvarajucca, — instytut Śviatłany Cichanoŭskaj, Kabiniet, KR. Jany adlustroŭvajuć alternatyŭny šlach.

I pakul jon u nas budzie, hety instytut alternatyvy, u nas budzie šaniec na pieramieny, a nie adna daroha — źlicca z Rasiejaj u adnu dziaržavu. 

• 25
• 2
• 9
• 3
• 0
• 0
• 1
• 0