«Ličby na matematycy treba źvieści da pamiatnych dat». Hrodzienskaja nastaŭnica raskazała, jak ciapier pracujecca ŭ biełaruskaj škole

Matematyka + palityka = ideałohija

Kali brać pracu kłasnaha kiraŭnika, adna z prablem — heta ideałohija. Naohuł, ideałohija ciapier prysutničaje ŭ kožnym zakutku škoły. Naprykład, «vychavaŭčy patencyjał» uroka — kali ty na svaim pradmiecie pavinien padvieści da ideałohii. Na matematycy treba źvieści ličbački, naprykład, da pamiatnych dat nakštałt 3 lipienia. Na ŭroku zamiežnaj movy ty pavinien pakazać, jak u krainie movy niešta [uładkavana], i potym padvieści, jak heta dobra ŭ nas. Pakazali słavutaści, uviali novuju leksiku, a potym treba paraŭnać. Kryndžova vychodzić.

Raz u miesiac pravodzicca ŠAU — Škoła aktyŭnaha hramadzianina. Na adu.by vychodzić mietadyčka — tam jany skidvajuć prezientacyju, rekamiendacyi, tekst. Ty pa ich pavinien pravieści ŭrok, sfatahrafavać, dać spravazdaču, što — «krasaŭčyk», usio, jak treba, pravioŭ. Byli mietadyčki pra spartsmienaŭ. Nie było tam ni Hierasimieni, ni hetych, jakija suprać. Tam usio vyvierana — ničoha lišniaha nie budzie. Uletku ty pavinien pravodzić mierapryjemstvy ŭ łahierach, pakazvać hetyja filmy cudoŭnyja ANT i BT.

Pavialičyć

Byli mierapryjemstvy, dzie raskazvali, što budzie za raspaŭsiud [ekstremisckich materyjałaŭ]. Siarod kalektyvu taksama pravodziacca takija mierapryjemstvy. Padpisvajucca, što ty aznajomleny, što kali heta zrobiš, to tabie budzie toje i toje. Naprykład, zvolniać, pa artykule pojdzieš. Navat kali ty sutki nie siadzieŭ, a štrafam abyšoŭsia, pracavać ty ŭžo nie budzieš. I dalej ty ŭžo nikudy ŭ dziaržstrukturu nie ŭładkuješsia.

Tamu što hałoŭnaje — heta charaktarystyka, jakaja vypisvajecca na papiarednim miescy pracy. Tam adzin z punktaŭ — jak ty stavišsia da dziaržaŭnaha ładu. Prapišuć, što ciabie zvolnili, bo ty byŭ asudžany pa takim i takim artykule. Pracadaŭca pahladzić na tvaju charaktarystyku i — «Davaj, da pabačeńnia!».

Napeŭna, zaŭsiody było heta ŭsio, tolki nie ŭ takoj žudasnaj formie. Užo paśla 2020 hoda pačałosia. Kali ty adzin na adzin ź dziećmi, jość mahčymaść skazać, što heta tak, a nasamreč voś tak. Ale treba heta akuratna rabić, tamu što dzieci pryjduć dadomu i raskažuć — baćki roznyja byvajuć.

Da 2020 hoda možna było spakojna chadzić na pracu ŭ «Pahoni». Dzieści ściažok paviesić maleńki, značok na sumku. Nichto ni słova nie skaža. I mitynhi ž byli dazvolenyja. A paśla 9 žniŭnia rezka — tabu.

Pavialičyć

«Što raskazać pra kureńnie, kali kurać i mama, i tata?»

Pastajanna spravazdačy niejkija: kolki mierapryjemstvaŭ praviała pa temie. Usio heta pavinna być zapisana ŭ žurnale. Tamu što potym pryjedzie prakuratura, pravieryć, a ŭ ciabie ničoha niama. Ty, moža być, i pravioŭ, ale nie zapisaŭ. Treba prosta ličyć, kolki ty pavinien pravieści ŭ miesiac pa hvałcie [hutarak], kolki — prafiłaktyki supraćpraŭnych parušeńniaŭ, kolki — pra kureńnie.

Treba, kab heta ŭsio išło ź siamji. Kali brać, naprykład, kureńnie. Nu što ja mahu vučniu raskazać pra jaho, kali ŭ jaho doma kurać i mama, i tata? I «elektronku» jamu kuplajuć?

Varjujuć pravierki biaskoncyja. Pravierka moža zajechać u škołu na tydzień: adździeł adukacyi Kastryčnickaha rajona Hrodna, potym abłvykankam, potym — ministerstva, sanstancyja, prakuratura, milicyja. Pastajanna na streśniačku pracuješ. Kali pryjazdžajuć dakumientacyju praviarać, ty nie ŭroki pravodziš, a biehaješ i papierki robiš.

Zrazumieła, što nie zaŭsiody zapoŭniš žurnał svoječasova. Kali siem urokaŭ adviała, dumaješ «Aj, zaŭtra zapoŭniu», a zaŭtra pryjazdžaje pravierka z ranicy. Jak zavučy pracujuć, nie ŭjaŭlaju. Kali jość prablemnyja dzieci, siemji, možna adrazu stralacca.

Danosaŭ niama

Asabista ŭ mianie ŭ škole danosaŭ nie było. Nastaŭniki čaściej za ŭsio nie vychodziać za ramki. Jany aścierahajucca, što chtości ź dziaciej niešta lapnie doma, i heta moža vylicca ŭ stratu pracy. Nastaŭniki niejkich vučniaŭ mohuć abmierkavać. Pra palityku starajucca nie havaryć. Kali i abmiarkoŭvajuć, to tolki ŭ maleńkim kole. U adkrytuju skazać — potym dojdzie navierch.

Ciapier dzieci roznyja. Chtości ŭ šostym kłasie pačynaje čymści cikavicca, tamu što heta doma prahavorvajecca. A chtości ŭ 11-m chodzić, jamu dali paviesić sabie hety značok, nadzieŭ i pajšoŭ.

Pra pijanieraŭ i BRSM

U BRSM była, była sprava. Aficyjna nie sychodziła. Na druhim hodzie pracy skazała, što ja nie znachodžusia, daŭno nie płaciła ŭnioski, i niejak adstali. Ja skazała: niachaj ja ličusia ŭ vas u statystycy, ale płacić ničoha nie budu.

Pavialičyć

Dziaciej nie prosta prymušajuć [iści ŭ pijaniery i BRSM], ale kažuć, što «nie pastupicie, drennuju charaktarystyku napišam». Dzieci dadomu prychodziać, nu i baćki kažuć: «Nu, fih ź im, na, ustupi». Takim čynam vybivajucca 100% BRSM, 100% pijanieraŭ.

Choć jość baćki, jakija kažuć: «Nie, ustupać nie budziem», i ŭsio. Kłasnyja kiraŭniki telefanujuć dadomu, sprabujuć uhavaryć. Ja nikoli nie prymušała, kazała: «Heta vaš vybar». Nie vielmi dobraja statystyka ŭ mianie była. Potym napisali zajavy. Dumaju, bližej da kanca vypusku tyja, kamu treba, dapišuć.

«Starałasia być siabram»

U kłasnym kiraŭnictvie ničoha składanaha niama, na samaj spravie. Prosta šmat času, sił adymaje. Tak, praca prykolnaja, cikavaja. Adčuvaješ siabie maładziejšaj, kali maješ znosiny ź dziećmi: trendy, TikTok.

Ja była nie prosta nastaŭnicaj, a starałasia być jašče i siabroŭkaj. Treba ź dziećmi znachodzić kanekt taki. Kali ŭ siemjach vykryvajucca prablemy, kali ŭ ich asabistyja prablemy, jany, byvaje, nie iduć da baćkoŭ. Kali ty nastroiła ich da siabie, dzieci mohuć pryjści pa paradu, spytać, jak u hetaj situacyi zrabić. Ja viedaju, mnohija kłasnyja kiraŭniki nikudy asabliva nie jeździać, ni ŭ pajezdki, ni ŭ pachody. A chtości małady, naadvarot, sam lubić ruch, i dziaciej ciahaje.

Ciapier prymušajuć raz na dva miesiacy vyvozić dziaciej kudyści. Prychodziać raznaradki — voś vam śpis ekskursij, arhanizujcie i dajcie spravazdaču.

Jak u 30 hadoŭ stać dyrektaram

Z kadrami ŭ škołach biada. U Hrodzienskaj vobłaści ŭ škołach niedachop nastaŭnikaŭ matematyki i fizkultury. Prablema dziesiacihodździaŭ — sacyjalnyja piedahohi i piedahohi-psichołahi. Apłata maleńkaja, a z kožnym hodam «hiemaru» bolš dadajuć. Mnohija hod-dva adpracavali i sychodziać. Źjazdžajuć za miažu albo iduć u inšuju śfieru, nie źviazanuju z vykładańniem.

Pa vobłaści ŭ minułym hodzie davoli taki šmat sychodzili ludzi — 30−40 čałaviek. Čutki chadzili, što byŭ čorny śpis ludziej, jakich treba zvolnić.

Kali ty rabotnik piśmienny, ciabie mohuć dadać u rezierv kadraŭ. Naprykład, ciabie bačać zavučam pa ideałohii, pa vychavaŭčaj pracy. Kali chtości na piensiju idzie, tabie mohuć prapanavać pasadu. Mnohija ŭžo ŭ 30 hadoŭ dyrektary. Jany pryjšli na adpracoŭku ŭ 22 hady, papracavali paru hadoŭ tam, prajavili siabie. Ich pastavili zavučami, jany prapracavali piać hadoŭ — u dakumientacyi raźbirajucca. I voś, kali łaska, chtości na piensiju sychodzić — małady nastaŭnik robicca dyrektaram.

Pakul ty prosty rabotnik, nichto asabliva ciabie nie praviaraje. Kali idzieš na pavyšeńnie, daskanała ŭsio vyviernuć.

Źbirali na biežancaŭ i dziažuryli na miažy

Prychodziać raznaradki sabrać ź dziaciej i rabotnikaŭ u Čyrvony Kryž, Fond miru, ASVOD. Pa žadańni, ale minimum rubiel-dva. Plus balučaja tema — padpiska na vydańni. Prychodzić śpis, kolki haziet treba vypisać. Administracyja raźmiarkoŭvaje. Ty idzieš i vypisvaješ, kvitancyju prynosiš. U niekatorych škołach źbirali na biežancaŭ, kali voś hetaja prablema była. Adpraŭlali nastaŭnikaŭ na miažu.

Što tyčycca zboraŭ ź dziaciej, ciapier jość baćkoŭski kamitet. Jany źbirajuć niejkuju sumu, kładuć na rachunak škoły. Kažuć dyrektaru, što pakłali sumu i chacieli b heta i heta kupić. Škoła sama zakuplaje. Kab nastaŭniku niepasredna prynieśli hrošy — ciapier takoha niama.

Pavialičyć

«Adukacyju kidajuć z boku ŭ bok»

Atmaśfiera časam niepryjemnaja, tamu što pad ciskam pracujuć i vykładčyki, i administracyja. Pravierki, ideałohii, usialakija naviny, skaračeńnie hadzin, dadavańnie hadzin. Adukacyju kidajuć z boku ŭ bok. Kožny novy ministr adukacyi niešta novaje choča zrabić. CT uviali, heta ŭviali, heta nie spadabałasia — prybrali. Ekśpierymientujuć pastajanna. Tołku jak takoha niama, i dzieci heta razumiejuć. Usio heta adbivajecca na pracesie, jak ni kruci.

Nie skažu, što ŭvieś čas heta. Časam byvaje i niadrenna, kali nijakaj pravierki niama. Spakojna pryjšła na pracu, adpracavała ŭrok u zadavalnieńnie i pajšła dadomu.

• 3
• 0
• 2
• 6
• 4
• 8
• 16
• 0