«Kali ja zahinu, pachavajcie moj popieł pad lubym dubam». Pabracim zhadvaje Mirasłava Łazoŭskaha
Adzin z zasnavalnikaŭ «Biełaha lehijona» Mirasłaŭ Łazoŭski zahinuŭ 16 maja ŭ bajach pad Bachmutam. Jamu było 49 hadoŭ. Łazoŭski vajavaŭ u składzie pałka imia Kastusia Kalinoŭskaha. Pra svajho pabracima i pa «Biełym lehijonie», i pa pałku Kalinoŭskaha «Svabodzie» pahadziŭsia raskazać dobraachvotnik «Dub».
«Nibyta jon stalovy»
— Jaki ŭ vas pieršy ŭspamin byŭ pra Mirasłava?
— My paznajomilisia ŭ 2001 hodzie. Potym siabravali, navat bolš, čym siabravali. Jon mnie byŭ jak starejšy brat, ź jakim zaŭsiody možna było paraicca, atrymać ad jaho paradu. Jahonaja dumka dla mianie było zvyšaŭtarytetnaj. Mienavita jahonaje słova dla mianie było vyrašalnym: kali Miryk kazaŭ, što «heta łuchta», to ja ŭsio admianiaŭ.
— Pasiabravali mienavita ŭ «Biełym lehijonie»?
— Tak, Miryk byŭ adnym ź pieršych ludziej, kaho ja tam sustreŭ. Jon byŭ kamandziram mienskaha adździeła, my byli pad jahonym kamandavańniem. Stolki hadoŭ prajšło, a jon usio adno zastavaŭsia takim samym, choć z baradoj, choć biez. U jaho była takaja pachodka, jakuju niemahčyma nie paznać, nibyta jon raśsiakaje prastoru, vielmi ŭpeŭnienaja. Siły ŭ jaho taksama nie pamienšała, chacia zdaroŭje apošnim časam i było nie samym lepšym. Na jaho hladziš — nibyta jon stalovy. Karžakavaty, jak toj dub. Mahčyma, heta jamu treba było ŭziać pazyŭny «Dub».
— A čamu, darečy, jon vybraŭ pazyŭny «Myš»?
— Ja mahu patłumačyć, ale Miryk nie vielmi lubiŭ, kali niešta asabistaje vychodziła ŭ hramadskuju prastoru. Heta vielmi pryhožaja ramantyčnaja historyja, vielmi pryvatnaja. Chaj heta zastaniecca ź im. Jak raniej rycary pryśviačali pryhožym žančynam svaje pieramohi, to heta z toj samaj sieryi.
— Biełaruskaść dla Mirasłava zaŭsiody była pryncypovaj pazicyjaj?
— Heta nie pazicyja, a ład žyćcia. Jon žyŭ Biełaruśsiu, historyjaj. Kali na jaho pahladzieć, to možna razhledzieć usie stahodździ biełaruskaj historyi. Ja moh ujavić, što taki Miryk moh być u družynie Rahvałoda, u Jana Karala Chadkieviča ŭ kryłatych husarach, moh być słuckim paŭstancam u 1920 hodzie. Jon taki archietyp biełaruskaha vajara-šlachciča.
— Mirasłava šmat razoŭ zatrymlivali ŭ Biełarusi z roznych pryčyn. Heta jaho nie łamała?
— Naturalna, nie łamała. Jon vybraŭ sabie šlach addanaha nacyjanalista jašče ŭ 1990-ja i kiravaŭsia im, nikudy nie zvaročvaŭ.
«Šalonyja biełarusy»
— Rašeńnie jechać na vajnu vy prymali razam?
— My nie jechali, a išli. Kali pačałasia vajna, to 25 lutaha my byli ŭžo ŭ «Azovie» ŭ rocie «Kruka». My sazvanilisia z Paŭłam «Vołatam» (Susłaŭ, zahinuŭ u traŭni 2022-ha. — RS), jon skazaŭ, kab išli adrazu da jaho. My rychtavalisia, bo razumieli, što vajna budzie, a kali i nie budzie, to treba rychtavacca da vyzvaleńnia Biełarusi. Pravodzili navučańnie dla biełarusaŭ, vučyli roznuju techniku raboty sa zbrojaj, chadzili na trenavańnie «Azova». Kali ž pačałasia vajna, to ŭ nas była damoŭlenaść, što sustrakajemsia razam u siabra i adtul vysoŭvajemsia. U terabaronu nas nie ŭziali, bo my biełarusy. 25 lutaha my praryvalisia ŭ Kijeŭ ź Irpienia, užo latali varožyja samaloty, stralanina. My ŭ Kijeŭ išli ŭčatyroch. Masty byli padarvanyja, nas padabraŭ chłopiec-ukrainiec, vyviez ź Irpienia. My adzinyja tady, zdajecca, jechali ŭ Kijeŭ, inšyja mašyny — z Kijeva. Šalonyja biełarusy. U stalicy my ŭžo pajšli da Pašy «Vołata», stali padciahvać inšych biełarusaŭ pa svaich kanałach. Potym užo Jan «Biełarus» Mielnikaŭ pryjšoŭ da nas z prapanovaj stvarać biełaruski padraździeł.
— U bataljonie Kalinoŭskaha, takim čynam, vy taksama byli ad momantu stvareńnia?
— Tak, faktyčna ŭsio i pačałosia z taho, što abjadnalisia my i taktyčnaja hrupa «Pahonia». Spačatku byli asobnym uzvodam u składzie ŭkrainskaj roty, potym sami stali rotaj, a ŭžo paśla daraśli da bataljona.
«Miryk siabie nie škadavaŭ»
— Mirasłavu nie ciažka było, usio ž 48 hadoŭ?
— Miryk nikoli nie skardziŭsia na svajo zdaroŭje. Ja adzin raz tolki jaho bačyŭ vielmi stomlenym. Heta było, kali my vychodzili z Łazavoha (apieracyja praryvu rasiejskaj abarony ŭ Mikałajeŭskaj vobłaści letam 2022-ha. — RS), za dzień tady pramaršyravali kala 40 kiłamietraŭ u poŭnaj vykładcy, paśla boj, nastup, ciahnuli zbroju, ciahnuli paranienaha našaha kamandzira. A kamandzir byŭ zusim nie lohki. Miryk paśla pierapravy ŭ vyniku prosta sieŭ u kucie chaty ŭ adnym miastečku, jakoje było pad ščylnym abstrełam, potym pryloh. Ja pytajusia: «Miryk, ci budziem zabirać rečy, jakija pakinuli na tym bierazie?» Adkazvaje, što nie, ja bolš nie mahu. A tak jon ciahnuŭ.
Niejak paśla Zaparožža vyjechaŭ u Kijeŭ trošku palačycca. Doktar na jaho pahladzieŭ: «Ty durań ci što? Nielha tak da svajho zdaroŭja stavicca». Miryk siabie nie duža škadavaŭ. Jak i va ŭsich spravach, za jakija jon braŭsia, addavaŭsia całkam. Kali pracavaŭ u «Knihazbory», to viedaŭ usie knihi, usich litarataraŭ. Miryk nie duža pavažaŭ ličbavuju infarmacyju, addavaŭ pieravahu papiarovaj knizie. Byvała, što jamu treba było ŭstalavać niejkuju prahramu, dyk mnie ŭpichvaŭ telefon: «Na, «Dub», raźbiarysia, zrabi, kab usio pracavała dobra». U jaho doma była šykoŭnaja biblijateka, vializny stos knih, sšytkaŭ na stale zaŭždy lažaŭ. Jon tam niešta pisaŭ, malavaŭ, pieramaloŭvaŭ. Jon nie byŭ historykam ni pa adukacyi, ni pa prafiesii, ale kansultavaŭ prafiesijnych historykaŭ.
— Mirasłaŭ na vajnie braŭ udzieł va ŭsich apieracyjach? Nie «minusavaŭ» ich?
— Jon prajšoŭ uvieś šlach, kudy tolki možna było trapić. Kali ŭ nas była situacyja ŭ Łazavym, kali častka štaba admaŭlałasia ŭdzielničać u apieracyi, to Miryk kazaŭ: «A chto mnie jany takija? Ja ŭkrainski žaŭnier i maju kamandu ad svaich kamandziraŭ. Ja pryjechaŭ vajavać i budu vajavać». Kali ja sychodziŭ z pałka, to jon skazaŭ, pahladzim, moža, ja taksama tolki da zimy i sydu. A paśla kazaŭ užo: «Kudy ja pajdu, na kaho chłopcaŭ pakinu svaich?»
Na jaho mocna paŭpłyvała śmierć Pašy «Vołata». Jany siabravali jašče da vajny, pavažaŭ jaho jak sapraŭdnaha vajara. U bataljonie «Vołat» usie bajcy mahutnyja, byli try sapraŭdnyja vołaty — sam «Vołat», «Brest» (Ivan Marčuk, zahinuŭ u červieni pad Lisičanskam. — RS) i «Myš». Na raźvitańni z «Vołatam» jon chadziŭ vielmi zadumienny, potym skazaŭ: «Kali zahinu, to nie treba ŭračystych raźvitańniaŭ, a prosta pachavajcie moj popieł pad dubam. Kali ŭ Biełarusi nie atrymajecca, to pad lubym dubam».
Za hety čas, mnie zdajecca, Miryk spaścih sutnaść vajny. Našy prodki lićviny-husary lubili i leapardavyja skury, i kryłcy, ja taksama niečym takim hrašyŭ. Miryk ža na svajoj formie pakinuŭ minimum — bieł-čyrvona-bieły ściah i ściah Ukrainy. Jon prosta vykonvaŭ svaje funkcyi, usio pradumvaŭ da drobiaziaŭ.
«Moh adkłaści ŭbok knihu i ŭziać u ruki aŭtamat»
— Mnie kazali, što jon admaŭlaŭsia ad roznych pasadaŭ. Heta ścipłaść nie dazvalała?
— Jon ličyŭ, što lepš budzie dobrym kamandziram siaredniaha źviana, čym nie vielmi dobrym kambatam. Jon ličyŭ, što nie daros da takich pasadaŭ, jak kamandzir pałka ci bataljona. Chacia ja liču, što jahonaha razumieńnia žyćcia, adukacyi i dośviedu vajskovaha dla hetaha b chapiła. Kali b jon uziaŭsia za spravu, to zrabiŭ by, jak zaŭsiody, — daskanała i dobra.
— Z Bachmuta jon vam pisaŭ, što tam adbyvałasia?
— Ja viedaju, što ich pavinny byli vyvodzić z-pad Bachmuta, zastavałasia niekalki dzion. Nie dajšoŭ 50 mietraŭ, nie dažyŭ paru dzion — mocna heta adbivajecca. Z Bachmuta my pierapisvalisia, ale ja čakaŭ, kali jon vyjdzie, kab narmalna parazmaŭlać. Kali tabie sto čałaviek štodnia pišuć, jak ty maješsia, to heta razdražniaje, ja tamu časta nie pisaŭ. Adpisvaŭsia raz na niekalki dzion, ci žyvy, jon adpisvaŭ, što ŭsio ok, na hetym razmova kančałasia.
— U Mirasłava byŭ vialiki aŭtarytet unutry bataljona?
— Nie tolki ŭnutry bataljona. Miryk byŭ etałonam taho, kaho chacieŭ by bačyć u svaich šerahach «Bieły lehijon». Heta byŭ sapraŭdny intelihient, jaki moh adkłaści ŭbok knihu i ŭziać u ruki aŭtamat. Heta čałaviek vysokich maralnych pryncypaŭ, dobraj fizičnaj siły, vialikaj dabryni, cudoŭny siabra. Raźvity byŭ usiebakova, aproč chiba sučasnych hadžetaŭ. Heta byŭ sapraŭdny «lehijanier».
«Zusim trochi nie dajšoŭ». Pabracim Mirasłava Łazoŭskaha pra jaho hibiel
«Nam treba vajenny dośvied, treniravacca, bo napieradzie Biełaruś». Pabracim uspaminaje Mirasłava Łazoŭskaha
Siarod piaci zahinułych pad Bachmutam biełaruskich dobraachvotnikaŭ byŭ Mirasłaŭ Łazoŭski, zasnavalnik «Biełaha lehijona»
Mirasłaŭ Łazoŭski: «A ciapier chaciełasia b paŭdzielničać u vypraŭleńni demahrafičnaj situacyi!»
Kamientary