Rost śmiarotnaści ad haračyni — heta tolki kvietački.
Źmianieńnie klimatu akazvaje mocny ŭpłyŭ na zdaroŭje ludziej, što paćviardžajuć danyja štohadovaj spravazdačy Lancet Countdown, apublikavanaj 30 kastryčnika 2024 hoda. Ź niekatorymi jaho pałažeńniami znajomić Le Monde.
U hetaj spravazdačy 122 ekśpierty z 57 akademičnych instytutaŭ i ahienctvaŭ AAN analizujuć nastupstvy hłabalnaha paciapleńnia, uklučajučy ekstremalnyja tempieratury, pavodki i zasuchi, jakija ŭsio čaściej pahražajuć nasielnictvu pa ŭsim śviecie.
Siarod mnostva pakazčykaŭ spravazdačy najbolš jarki — rost śmiarotnaści, źviazany z haračynioj, asabliva siarod pažyłych ludziej, maleńkich dziaciej, chraničnych chvorych i biednych haradžan, najbolš uraźlivych da vysokich tempieratur. U 2023 hodzie kolkaść śmierciaŭ ludziej starejšych za 65 hadoŭ z-za śpioki vyrasła na 167% u paraŭnańni z 1990-mi hadami. Heta značna pieravyšaje prahnazavany ŭzrovień, abumoŭleny vyklučna stareńniem nasielnictva.
Pavyšanyja tempieratury taksama niespryjalna adbilisia na tych, chto pracuje na adkrytym pavietry: u 2023 hodzie jany byli padpadali pad ciepłavyja stresy na 27,7% hadzin daŭžej, čym u 1990-ch hadach. Akramia taho, vysokija načnyja tempieratury paŭpłyvali i na son, skaraciŭšy kolkaść hadzin adpačynku na 6% u paraŭnańni ź siarednim pakazčykam pieryjadu 1986—2005 hadoŭ, što admoŭna adbivajecca na ahulnym zdaroŭi i samaadčuvańni.
Akramia taho, pa słovach vykanaŭčaha dyrektara Lancet Countdown Maryny Ramanieła, vysokija tempieratury pryviali da rekordnaj straty 512 miljardaŭ pracoŭnych hadzin, u asnoŭnym u sielskaj haspadarcy. Najbolšyja straty panieśli krainy ź nizkim uzroŭniem raźvićcia.
Źmianieńnie klimatu pryvodzić da ekstremalnych apadkaŭ i zasuch, što niehatyŭna adbivajecca na pryrodnych i sielskahaspadarčych ekasistemach. Z 1961 pa 2024 hod kolkaść dzion z mocnymi daždžami pavialičyłasia na 60% u hłabalnym maštabie, a ŭ 2023 hodzie zasucha nie mienš za miesiac doŭžyłasia na 48% abśledavanych terytoryj. Asabliva paciarpieli Paŭnočnaja i Paŭdniovaja Afryka, a taksama Paŭdniovaja Amieryka.
Hetyja klimatyčnyja źmieny pahražajuć charčovaj i vodnaj biaśpiecy, što moža vyklikać rost infiekcyjnych zachvorvańniaŭ, takich jak lichamanka denhie i virus Zika, jakija pieradajucca kamarami Aedes albopictus i Aedes aegypti. Pavodle spravazdačy, za apošnija dziesiacihodździ ryzyka zaražeńnia lichamankaj denhie pavialičyłasia na 46% dla Aedes albopictus i na 11% dla Aedes aegypti, što źviazvajuć z paciapleńniem i źmianieńniem apadkaŭ.
Klimatyčnyja źmieny taksama ŭzmacniajuć ryzyku zachvorvańniaŭ, źviazanych z bakteryjami Vibrio, jakija žyvuć u ciopłych prybiarežnych vodach i mohuć vyklikać ciažkija skuranyja i straŭnikava-kišačnyja infiekcyi. U 2023 hodzie praciahłaść takich zon vyrasła na 14% u paraŭnańni z papiarednim rekordam 2018 hoda, dasiahnuŭšy 88 348 kiłamietraŭ. U vyniku kolkaść vypadkaŭ vibryjozu, jaki vyklikajecca hetymi bakteryjami, dasiahnuła rekordnych 69 000.
Akramia taho, paciapleńnie pravakuje rost kolkaści piasčanych i pyłavych bur, što pavialičvaje ŭzrovień niebiaśpiečnych čaścic u pavietry na 31%.
Aŭtary spravazdačy padkreślivajuć, što, niahledziačy na viadomyja pahrozy zdaroŭju, źviazanyja sa źmienaj klimatu, urady i kampanii praciahvajuć padtrymlivać vykapniovaje paliva: u 55% krain subsidyi na jaho pieravyšajuć 10% ad vydatkaŭ na achovu zdaroŭja, a ŭ 27% krain dasiahajuć pamieraŭ biudžetu na achovu zdaroŭja.
Tym nie mienš, uśviedamleńnie prablemy spryjaje jaje vyrašeńniu: z 2016 hoda dola čystaj enierhii ŭ śviecie pavialičyłasia da 10,5%, a zabrudžvańnie ad vykapniovaha paliva źniziłasia na 6,9%, u asnoŭnym dziakujučy mienšamu vykarystańnia vuhalu.
Na sustrečy Snapkova ź biznesam adzin z zaprošanych zaklikaŭ źniać videazvarot «Nado!» Jak adreahavali astatnija?10
Kamientary
Zaśmiecili bijasferu, čym unieśli źmieny ŭ zakony jaje pryrodnaha jsnavańnia. Prymaty (małpy asobnaha rodu) adčuli siabie haspadarami planety, dyk čaho inšaha čakać ? Ekśpierymient nia ŭdaŭsia. Hamon.