Zdaroŭje1010

Źmianieńnie klimatu ŭdaryć i pa zdaroŭi biełarusaŭ?

Rost śmiarotnaści ad haračyni — heta tolki kvietački.

Źmianieńnie klimatu akazvaje mocny ŭpłyŭ na zdaroŭje ludziej, što paćviardžajuć danyja štohadovaj spravazdačy Lancet Countdown, apublikavanaj 30 kastryčnika 2024 hoda. Ź niekatorymi jaho pałažeńniami znajomić Le Monde.

U hetaj spravazdačy 122 ekśpierty z 57 akademičnych instytutaŭ i ahienctvaŭ AAN analizujuć nastupstvy hłabalnaha paciapleńnia, uklučajučy ekstremalnyja tempieratury, pavodki i zasuchi, jakija ŭsio čaściej pahražajuć nasielnictvu pa ŭsim śviecie.

Siarod mnostva pakazčykaŭ spravazdačy najbolš jarki — rost śmiarotnaści, źviazany z haračynioj, asabliva siarod pažyłych ludziej, maleńkich dziaciej, chraničnych chvorych i biednych haradžan, najbolš uraźlivych da vysokich tempieratur. U 2023 hodzie kolkaść śmierciaŭ ludziej starejšych za 65 hadoŭ z-za śpioki vyrasła na 167% u paraŭnańni z 1990-mi hadami. Heta značna pieravyšaje prahnazavany ŭzrovień, abumoŭleny vyklučna stareńniem nasielnictva.

Pavyšanyja tempieratury taksama niespryjalna adbilisia na tych, chto pracuje na adkrytym pavietry: u 2023 hodzie jany byli padpadali pad ciepłavyja stresy na 27,7% hadzin daŭžej, čym u 1990-ch hadach. Akramia taho, vysokija načnyja tempieratury paŭpłyvali i na son, skaraciŭšy kolkaść hadzin adpačynku na 6% u paraŭnańni ź siarednim pakazčykam pieryjadu 1986—2005 hadoŭ, što admoŭna adbivajecca na ahulnym zdaroŭi i samaadčuvańni.

Akramia taho, pa słovach vykanaŭčaha dyrektara Lancet Countdown Maryny Ramanieła, vysokija tempieratury pryviali da rekordnaj straty 512 miljardaŭ pracoŭnych hadzin, u asnoŭnym u sielskaj haspadarcy. Najbolšyja straty panieśli krainy ź nizkim uzroŭniem raźvićcia.

Źmianieńnie klimatu pryvodzić da ekstremalnych apadkaŭ i zasuch, što niehatyŭna adbivajecca na pryrodnych i sielskahaspadarčych ekasistemach. Z 1961 pa 2024 hod kolkaść dzion z mocnymi daždžami pavialičyłasia na 60% u hłabalnym maštabie, a ŭ 2023 hodzie zasucha nie mienš za miesiac doŭžyłasia na 48% abśledavanych terytoryj. Asabliva paciarpieli Paŭnočnaja i Paŭdniovaja Afryka, a taksama Paŭdniovaja Amieryka.

Hetyja klimatyčnyja źmieny pahražajuć charčovaj i vodnaj biaśpiecy, što moža vyklikać rost infiekcyjnych zachvorvańniaŭ, takich jak lichamanka denhie i virus Zika, jakija pieradajucca kamarami Aedes albopictus i Aedes aegypti. Pavodle spravazdačy, za apošnija dziesiacihodździ ryzyka zaražeńnia lichamankaj denhie pavialičyłasia na 46% dla Aedes albopictus i na 11% dla Aedes aegypti, što źviazvajuć z paciapleńniem i źmianieńniem apadkaŭ.

Pacijenty, stradajuŝije lichoradkoj dienhie, prochodiat lečienije Patients suffering from dengue receive treatment Pacyjenty, jakija pakutujuć ad dienhie, atrymlivajuć lačeńnie
Chvoryja na lichamanku denhie pacyjenty atrymlivajuć lačeńnie. Horad Daka, Banhładeš. 10 žniŭnia 2023 hoda. Fota: AP Photo / Mahmud Hossain Opu

Klimatyčnyja źmieny taksama ŭzmacniajuć ryzyku zachvorvańniaŭ, źviazanych z bakteryjami Vibrio, jakija žyvuć u ciopłych prybiarežnych vodach i mohuć vyklikać ciažkija skuranyja i straŭnikava-kišačnyja infiekcyi. U 2023 hodzie praciahłaść takich zon vyrasła na 14% u paraŭnańni z papiarednim rekordam 2018 hoda, dasiahnuŭšy 88 348 kiłamietraŭ. U vyniku kolkaść vypadkaŭ vibryjozu, jaki vyklikajecca hetymi bakteryjami, dasiahnuła rekordnych 69 000.

Akramia taho, paciapleńnie pravakuje rost kolkaści piasčanych i pyłavych bur, što pavialičvaje ŭzrovień niebiaśpiečnych čaścic u pavietry na 31%.

Aŭtary spravazdačy padkreślivajuć, što, niahledziačy na viadomyja pahrozy zdaroŭju, źviazanyja sa źmienaj klimatu, urady i kampanii praciahvajuć padtrymlivać vykapniovaje paliva: u 55% krain subsidyi na jaho pieravyšajuć 10% ad vydatkaŭ na achovu zdaroŭja, a ŭ 27% krain dasiahajuć pamieraŭ biudžetu na achovu zdaroŭja.

Tym nie mienš, uśviedamleńnie prablemy spryjaje jaje vyrašeńniu: z 2016 hoda dola čystaj enierhii ŭ śviecie pavialičyłasia da 10,5%, a zabrudžvańnie ad vykapniovaha paliva źniziłasia na 6,9%, u asnoŭnym dziakujučy mienšamu vykarystańnia vuhalu.

Kamientary10

  • Žvir
    03.11.2024
    Bolš pulajcie svaje rakiety, u kosmas i nižej, dyk i nia toje jašče budzie, novy pojas asteroidaŭ budzie, pamiž Marsam i Vienieraj.
    Zaśmiecili bijasferu, čym unieśli źmieny ŭ zakony jaje pryrodnaha jsnavańnia. Prymaty (małpy asobnaha rodu) adčuli siabie haspadarami planety, dyk čaho inšaha čakać ? Ekśpierymient nia ŭdaŭsia. Hamon.
  • Pietia
    03.11.2024
    Naša niva odnoznačno kormitsia ot sorosovsko-hłobalistskich fondov. Idieja vy so svoim potieplenijem i vlijanijem na eto čiełovieka. Nie duritie hołovu. Kitajcam eto pišitie
  • final cut down
    03.11.2024
    Pra paŭdniovuju Afryku napisana, na fotach niejkija musulmanie, dyk što tam pra biełarusaŭ?

Papularny tyktokier z Rasii tusić u darahich restaranach Minska: «Byccam bamžu padali. Žarycie, na zdaroŭje»22

Papularny tyktokier z Rasii tusić u darahich restaranach Minska: «Byccam bamžu padali. Žarycie, na zdaroŭje»

Usie naviny →
Usie naviny

Na Zachadzie zadumalisia ab pieradačy Ukrainie jadziernaj zbroi8

Stali viadomyja piać novych proźviščaŭ palitviaźniaŭ, što vyjšli na volu1

Hrodziencu dali čatyry hady za kamientary, sudzili jaho pakazalna pierad studentami

Biełaruski pašpart nazvali najsłabiejšym u Jeŭropie4

Šolc: Užyvańnie Rasijaj novaj hipierhukavaj rakiety aznačaje, što treba paźbiahać eskałacyi27

Na padtrymku Vasila Vieramiejčyka mieniej čym za sutki sabrali pałovu sumy5

Z kavaj, cukierkami i kaśmietykaj: vybirajem advent-kalendary, zroblenyja ŭ Biełarusi6

Žychara Bresta, jaki chadziŭ na palityčnyja pracesy, asudzili na siem hadoŭ5

Zialenski pazbaviŭ zvańnia zasłužanaj artystki śpiavačku, ź jakoj śpiavaŭ Łukašenka10

bolš čytanych navin
bolš łajkanych navin

Papularny tyktokier z Rasii tusić u darahich restaranach Minska: «Byccam bamžu padali. Žarycie, na zdaroŭje»22

Papularny tyktokier z Rasii tusić u darahich restaranach Minska: «Byccam bamžu padali. Žarycie, na zdaroŭje»

Hałoŭnaje
Usie naviny →