«Ziamla vačyma Kank»: ahlad historyi čałaviectva ad stendap-kamikiesy
Źjaviŭsia sieryjał pra historyju čałaviectva, jaki vas uzbadzioryć. Apaviadalnica — stendap-kamikiesa Dzijana Morhan — štochviliny zadajecca pytańniami kštałtu «što bolš važnaje ŭ historyi čałaviectva — Reniesans abo trek Biejonse Single Ladies?».
Vizualna Sunk on Earth całkam adpaviadaje kłasičnaj dakumientałcy, i, pa słovach vykanaŭčaha pradziusara, kali hladzieć sieryjał biez huku, to možna padumać, što jon nasamreč dakumientalny — z pryhožaj zdymkaj słavutaściaŭ kštałtu rymskaha Kalizieja i karcin Batyčeli i ekśpiertnym vyhladam viadučaj, jakaja nikoli nie ŭśmichajecca (chiba tolki vas krychu ździvić toj momant, što jana jeść čypsy na fonie pryhožaj panaramy, što adkryvajecca z uzhorka).
Nasamreč, heta makjumientary, abo psieŭdadakumientałka, i ŭvieś jaje humar — u apoviedzie viadučaj Fiłamieny Kank. Heta ŭjaŭnaja asoba, jakuju ihraje brytanskaja aktrysa Dzijana Morhan. Jana vykonvaje rolu Fiłamieny ŭžo kala dziesiaci hadoŭ. Spačatku jana debiutavała ŭ jakaści niedaśviedčanaj reparciorki ŭ štotydnioviku Brooker's Weekly Wipe, a zatym u sieryjale Cunk on Britain, dzie Fiłamiena, uzbrojenaja ŭryŭkavymi viedami i ŭłasnaj nieprabivalnaściu, daśledavała brytanskuju historyju.
U piaci sieryjach Sunk on Earth, jakija možna pahladzieć za 2,5 hadziny, Fiłamiena raskazvaje pra los čałaviectva — ad naskalnych malunkaŭ da raźvićcia štučnaha intelektu — i ŭsio heta z pamyłkovaj interpretacyjaj faktaŭ i anachraničnymi śćviardžeńniami, jakija ŭvieś čas razburajuć surjozny ton.
Kank udaje ź siabie sapraŭdnaha nievuka, i časam hetaje nievuctva miažuje z tupaściu. Uzroŭni jaje kamientaryjaŭ vahajucca ad vielmi absurdnych da vielmi daścipnych.
Tak, naprykład, kali Fiłamiena niapravilna vymaŭlaje «Biblija» (bo nie viedaje hetaha słova), śćviardžaje, što «Reniesans» — heta sous, i nie razumieje, čamu Aŭraam Linkaln nie moh vykonvać abaviazki prezidenta paśla taho, jak jamu strelili ŭ hałavu, — źjaŭlajecca ŭražańnie, što ci brytanski humar duža śpiecyfičny, ci viadučaja raspaviadaje pra žyćcio na Ziamli z punktu hledžańnia čałavieka ź inšaj płaniety.
Adnak pry hetym jana robić šmat i vielmi daścipnych zaŭvah. Pra žančyn, jakija atrymali prava hołasu ŭ 1920 hodzie: «Narešcie žančyny mahli vybirać, jaki mužčyna budzie havaryć im, što rabić». «Staražytnyja hreki vynajšli šmat z taho, što my majem dahetul, naprykład, leki i aliŭki, i mnostva rečaŭ, jakija vymierli, naprykład, demakratyju i kałony», — žartuje Fiłamiena.
Pa miery taho, jak viadučaja padarožničaje pa roznych kutkach Ziamli, jana biare intervju ŭ sapraŭdnych brytanskich prafiesaraŭ i historykaŭ — siarod ich znaŭca kłasičnaha mastactva Najdžeł Spajvi, archieołah Poł Ban, palitołah Brajan Kłaas i mnohija inšyja.
Ekśpierty viedajuć, što Morhan ihraje piersanaža, ale ich intervju nie prapisanyja pa scenaryi. U pryncypie, amal nichto ź ich nie paśpiavaje raspavieści nijakich rečaŭ hruntoŭna, bo hałoŭnym zastajecca kamiedyjny apovied Fiłamieny, jakaja zadaje absalutna niedarečnyja pytańni, a potym biescyrymonna pierabivaje svaich surazmoŭcaŭ ci ssoŭvaje fokus na małaznačnyja rečy.
Na hetyja pavodziny daśledčyki reahujuć pa-roznamu: chtości choładna maŭčyć, niechta ździŭlajecca abo spračajecca, ale arhaničniej za ŭsich vyhladajuć tyja, chto sprabuje padyhrać Fiłamienie i vydać bolš-mienš uciamny adkaz na jaje biessensoŭnaje pytańnie.
Niedarečnaść pytańniaŭ Fiłamieny časta zasnavanaja na tym, što jana ŭvieś čas źmiešvaje minułaje i sučasnaść. Epachalnyja padziei i źjavy nakštałt kryžovych pachodaŭ i adkryćciaŭ Leanarda da Vinčy jana paraŭnoŭvaje z historyjami, jakija zdarylisia ź jaje byłym chłopcam Šonam, siabram Połam, ciotkaj Kerał i inšymi znajomymi (adnojčy niechta ź ich abjeŭsia piečyva z kietaminam, abo trapiŭ u psichbalnicu, abo zamoviŭ niasmačnuju ježu ŭ dastaŭcy). «Tady ž nie było donaraŭ kryvi?» — pytajecca Fiłamiena pra časy Čynhischana abo adznačaje: «U Isusa było ŭsiaho 12 padpisčykaŭ». Časam jana prosta źmiešvaje ŭsio ŭ adnu kuču — ludziej, filmy i brendy.
«Jon byŭ z tych ludziej, jakija nastolki viadomyja, što ludziam dastatkova viedać tolki ich imia — jak Čerčyl, Pepsi i Harfiłd», — kaža Fiłamiena pra Halileja.
Šmat u čym hierainia ŭvasablaje zaležnych ad smartfonaŭ ludziej, uryŭkava adukavanych, niazdolnych zasiarodzicca, jak tolki tema stanovicca zanadta składanaj ci kali jana prosta robicca choć krychu niecikavaj.
«Heta było tak daŭno, — aburajecca Kank, adkazvajučy adnamu z historykaŭ. — Čamu heta pavinna mianie turbavać?»
Apafieozam trolinhu siońniašnich trendaŭ stanovicca frahmient u piataj sieryi, kali Fiłamiena absalutna nieprabiŭna zajaŭlaje ekśpiertu, što jaje siabar Poł dasłaŭ joj videa, u jakim vykryvajuć isnavańnie Miesiaca i nočy. Na piarečańni jana havoryć z apłombam i niepachisnaj upeŭnienaściu: «Vy jašče nie viedajecie? Prosta pahladzicie videa! Tam usio skazana».
U kožnaj sieryi dyjałohi razbaŭlenyja svojeasablivaj «intermiedyjaj» — bielhijskim technatrekam z 80-ch Pump Up the Jam, jaki kožny raz padajecca z novymi citrami i apisvajecca ŭ ich jak dasiahnieńnie kultury. Praz ahulnuju ŭklučanaść treka ŭ raspovied pra adkryćci Kałumba, Maryi Kiury i Tomasa Edysana, źjaŭlajecca ŭražańnie, što jon taksama — adno z dasiahnieńniaŭ takoha ž uzroŭniu. Niama nijakaha łahičnaha tłumačeńnia, čamu hučyć mienavita hety trek, ale jaho najaŭnaść jak by daviaršaje tryumf poŭnaj adsutnaści ŭsiakich ijerarchij — sieryjał pieratvarajecca ŭ adnu vializnuju zvałku sensaŭ. Darečy, papularnaść Pump Up the Jam rezka ŭzrasła na stryminhavych placoŭkach z taho času, jak Sunk on Earth źjaviŭsia na Netflix.
Viadoma, što «Ziamla vačyma Kank» — nie toj sieryjał, ź jakoha možna atrymać hłybokija viedy z haliny historyi, bo jaho hałoŭnaja meta — paciešyć hledača. Ale mienavita ŭ im historyja vychodzić z archivaŭ i muziejaŭ i sutykajecca łob u łob z sučasnym śvietam i sučasnaj kulturaj.
Šmat chto chacieŭ by bolš daviedacca pra našu cyvilizacyju, adnak niama času pahłyblacca ŭ surjoznyja daśledavańni. Tak što ŭ niejkim płanie Fiłamiena ŭvasablaje kožnaha, u kaho ŭ hałavie zastalisia tolki ŭryŭkavyja viedy i chto chacieŭ by chutka dajści da sutnaści, pačuŭšy jarki i pierakanaŭčy apovied pra histaryčnyja padziei, jaki ŭtrymaje ŭvahu biez dadatkovych vysiłkaŭ z vašaha boku. Choć časam Fiłamiena pierahinaje pałku i navat prymušaje adčuvać za jaje soram — mahčyma, heta budzie pieršy sieryjał pra historyju čałaviečaj cyvilizacyi, jaki vy dahladzicie da kanca.
Kamientary