«Łom u murašniku». Zirnicie, z dapamohaj jakich pryjomaŭ adstaŭnik Płavinski falsifikuje historyju Kurapataŭ
U 2019 hodzie pabačyła śviet kniha Alaksandra Płavinskaha «Kuropaty — u istokov istoričieskoj siensacii». Były supracoŭnik Vajskovaj akademii, a ciapier piensijanier, chimik pa adukacyi, namahajecca asprečyć aficyjnuju viersiju ab padziejach, jakija adbyvalisia ŭ 1930-ja hady ŭ Kurapatach, śćviardžajučy, što tam lažać achviary rasstrełaŭ, ździejśnienych nacystami padčas akupacyi.
Niahledziačy na toje, što hipotezy, vykazanyja ŭ hetaj knizie, piarečać vysnovam śledstvaŭ, praviedzienych Hienieralnaj prakuraturaj i vajskovaj prakuraturaj u 1980-ja, 1990-ja i 2000-ja hady — a jany vyjavili, što ŭ Kurapatach pachavanyja achviary stalinizmu, Płavinskamu niadaŭna znoŭ dała trybunu hazieta Ministerstva abarony.
12 sakavika ŭ ramkach Respublikanskaha krajaznaŭčaha forumu, jaki prachodziŭ na bazie Nacyjanalnaha histaryčnaha muzieja, Alaksandr Płavinski vystupiŭ z dakładam «Złačynstvy hitleraŭskaha hienacydu ŭ rajonie Zialonaha Łuhu», jaki paŭtaraje asnoŭnyja pałažeńni, vykładzienyja ŭ jahonaj knizie — pieradusim u častcy, dzie razhladajucca vusnyja i dakumientalnyja śviedčańni vidavočcaŭ padziej.
My spynimsia na joj, jak na najbolš kontraviersijnaj, chacia ŭ samoj knizie taksama jość raździeły, pryśviečanyja archieałohii, tapanimicy, tapahrafii Kurapataŭ, sposabam zabojstva, jakija prymianialisia karnymi orhanami SSSR dy Treciaha rejchu, i h.d.
Nielha nie zaŭvažyć, što ŭ bolšaści vypadkaŭ krytyka Płavinskim aficyjnaj viersii padziej pieratvarajecca prosta ŭ piarečańnie dziela piarečańnia — kali aŭtar imkniecca vykarystać dla paćviardžeńnia svajoj viersii fakty, jakija nasamreč nijakim čynam jaje nie padmacoŭvajuć i naŭrad ci majuć dačynieńnie da Kurapataŭ naohuł.
Tak, Płavinski bieź vidavočnaj pryčyny paličyŭ patrebnym prapanavać viersiju, što ŭ Kurapatach nibyta rasstrelvali ŭ lipieni 1941 hoda viaźniaŭ łahiera, stvoranaha nacystami ŭ Drazdach na bierazie Śvisłačy. Aŭtar cytuje pakazańni śviedkaŭ ab tym, jak u łahiery ludziej hruzili ŭ mašyny, tyja adjazdžali, a prykładna praz 20 chvilin čulisia streły. Adsiul Płavinski robić «łahičnuju» vysnovu:
«Hruzavy aŭtamabil za 18—20 chvilin moh prajechać pryblizna 12—13 km, z ulikam taho, što nieabchodna dadać 1—2 chviliny dla vyhruzki ludziej i padviadzieńnia ich da miesca rasstrełu. Ale z takoj adlehłaści huk kulamiotnych strełaŭ užo nie budzie čutny. Heta značyć, što aŭtamabili, vyjechaŭšy na Zasłaŭskuju trasu, nie pajechali dalej na poŭnač. U vypadku pavarotu kałony na ŭschod miesca prybyćcia pa časie jakraz upisvałasia ŭ Kurapaty. Z takoj adlehłaści ŭ Drazdach pry zacišnym nadvorji kulamiotnyja čerhi abo vintovačnyja streły danosicca mohuć».
Prytym aŭtar nie nadta biantežycca, što kulamiotnyja streły čutnyja, u najlepšym vypadku, na adlehłaści 3—4 km, a miesca łahiera ŭ Drazdach ad Kurapataŭ adździalajuć minimum 6 km. Jakim čynam čas pamiž adjezdam mašyny i čutnymi strełami moža niejak śviedčyć ab praciahłaści i kirunku hetaha ruchu — i zusim zahadka. Da taho ž, daŭno viadoma, što viaźniaŭ łahiera ŭ Drazdach rasstrelvali zusim niepadalok ad miesca ich utrymańnia, u rajonie pamiž vulicaj Navavilenskaj i Daŭhinaŭskim traktam, dzie ciapier na brackaj mahile staić pomnik.
Ale heta nie adziny vypadak, kali Płavinski imkniecca padahnać lubyja, samyja niaznačnyja fakty pad svaju viersiju padziej ab rasstrełach u Kurapatach jaŭrejaŭ padčas nacysckaj akupacyi. Naprykład, zhadku ŭ pakazańniach supracoŭnika SD ab tym, što padčas vizitu Himlera ŭ Minsk i jaho naviedvańnia łahiera SD na Šyrokaj vulicy (ciapier Kujbyšava) 15 žniŭnia 1941 hoda jaŭrejaŭ rasstrelvali «za horadam na niejkaj płoščy, dzie raniej navučalisia vojski», aŭtar interpretuje nastupnym čynam: «Ukazańnie miesca rasstrełu dadziena hranična dakładna i jasna. La Minska inšych palihonaŭ dla treniroŭki savieckich vajskoŭcaŭ, jakija znachodziacca pablizu łahiera na vulicy Šyrokaj i vykarystoŭvajucca dla masavaha pachavańnia ludziej, prosta niama!»
Hetkim samym paradaksalnym čynam Płavinski zaličvaje jak apisańnie svajoj viersii padziej lubyja zhadki ab rasstrełach padčas akupacyi jaŭrejaŭ «za Vystaŭkaj u lesie» — majecca na ŭvazie rajon Usiebiełaruskaj vystaŭki 1930 hoda. Toje, što kolišniuju Vystaŭku (rajon bulvara Tałbuchina) i Kurapaty padzialajuć čatyry kiłamietry, aŭtara taksama nie biantežyć. Hetaksama jon advolna łakalizuje ŭ Kurapatach ŭspaminy śviedkaŭ ab rasstrełach, jakija nasamreč adbyvalisia padčas akupacyi ŭ rajonie Uručča i Baravoj.
Zrazumieła, ź jašče bolšym zachapleńniem Płavinski interpretuje na karyść svajoj viersii lubyja zhadki pra zabojstvy, jakija nasamreč adbyvalisia padčas nacysckaj akupacyi ŭ vakolicach Kurapataŭ — jak, naprykład, u vypadku sa śviedčańniami pra rasstreły «ŭ rajonie saŭhasa «Zialony Łuh» i viosak Dubaŭlany, Kažuchova, Papiernia Minskaha rajona». Zanadta šyrokaja hieahrafija, jak zaŭždy, aŭtara zusim nie biantežyć — sustrakajučy źviestki ab tym, jak palicejski «na ŭskrainie Minska ŭ kirunku da Zialonaha Łuhu rasstralaŭ jaŭrejku», jon kamientuje heta nastupnym čynam: «Chiba z hetaha nie jasna, što zhadany palicaj kanvairavaŭ jaŭrejaŭ z hieta da Zialonaha Łuhu i pa darozie zastreliŭ žančynu?»
Dachodzić da śmiešnaha, kali b nie było tak prykra. Aŭtar cytuje adzin z dakumientaŭ, jaki apisvaje vyniki karnaj akcyi nacystaŭ u minskim hieta 7 listapada 1941 hoda: «Padčas pieršaha pahromu la jamaŭ u 6-j kałonii, za horadam na Kamaroŭcy, było źniščana bolš za 12 tysiač čałaviek». Heta vidavočnaja pamyłka składalnika dakumienta, bo sa šmatlikich uspaminaŭ śviedkaŭ ahulnaviadoma, što jaŭrejaŭ u tyja dni źniščali na Tučyncy — u rajonie Charkaŭskaj vulicy, dzie da vajny niepadalok nasamreč źmiaščałasia 6-ja kałonija NKVD. Ale hety adziny niedakładna składzieny dakumient daje Płavinskamu čarhovuju padstavu mierkavać, što nasamreč tyja rasstreły adbyvalisia… u Kurapatach.
Aŭtar ščyra ličyć, što jahonaja viersija — adzina viernaja: «Padvodziačy vynik usich hetych šmatlikich pakazańniaŭ, jakija zachavalisia ŭ archiŭnych dakumientach i apublikavanyja ŭ rozny čas u knihach i pieryjadyčnym druku, zadaješsia pytańniem: jakija, skažycie, patrebnyja jašče dokazy taho, što ŭ Kurapatach lažać achviary hitleraŭskaha hienacydu?»
Prytym da svaich apanientaŭ Płavinski biaźlitasny — jon lohka abvinavačvaje ŭ chłuśni śviedkaŭ davajennych rasstrełaŭ navat z toj pryčyny, što jany nibyta niedakładna pamiatajuć koler mašyn, na jakich pryvozili achviaraŭ — a značyć, śviadoma maniać. Płavinski pierakanany, što śviedki i prychilniki aficyjnaj viersii namahalisia vydać toje, što adbyvałasia padčas nacysckaj akupacyi, za padziei davajennaha pieryjadu.
Jak zaznačaje na svajoj staroncy ŭ sacsietkach sam dakładčyk, jahony vystup na Krajaznaŭčym forumie vyklikaŭ efiekt «łoma, utorknutaha ŭ murašnik», sutyknuŭšysia z krytykaj prysutnych. Płavinski śćviardžaje taksama, što padčas abmierkavańnia dakłada jahonaje mierkavańnie padzialiŭ viadomy daśledčyk temy stalinskich represij, były dyrektar Departamienta pa archivach i spravavodstvie Ministerstva justycyi Uładzimir Adamuška, jaki taksama paviedamiŭ, što nasamreč śpieczony dla pachavańnia rasstralanych byli stvoranyja NKVD BSSR nie ŭ Kurapatach, a ŭ rajonie Ściapianki i Kałodziščaŭ.
Zastajecca spadziavacca, što kali-niebudź hetyja miescy buduć adpaviednym čynam daśledavanyja, i heta dapamoža vyśvietlić praŭdu ab stalinskich represijach u Minsku.
Čytajcie taksama: Kurapaty: na siońnia viadoma amal usio
Vy nie pavierycie, kim akazaŭsia «vypadkovy» bajanist na vakzale, jaki śpiavaŭ pra Łukašenku25
Kamientary