U lubym školnym padručniku historyi vy pračytajecie, što najstarejšyja stajanki na terytoryi Biełarusi znachodzilisia kala viosak Juravičy Kalinkavickaha i Bierdyž Čačerskaha rajonaŭ (ich uzrost — 26—24 tysiačy hadoŭ da našaj ery). Supracoŭnik Instytuta historyi NAN Biełarusi Alaksandr Vašanaŭ raspavioŭ TUT.BY ab siensacyjnych znachodkach, samaja staražytnaja ź jakich datujecca 250 tysiačami hadoŭ.
Kaardynaty samaj staražytnaj stajanki na terytoryi Biełarusi nastupnyja: Bresckaja vobłaść, Ivanaŭski rajon, vioska Ahova. Jak ab hetym miescy daviedalisia archieołahi?
— Niekalki apošnich hadoŭ žychar horada Ivanava Juryj Sielaźnioŭ, jaki vielmi cikaviŭsia archieałohijaj, pačaŭ jeździć u karjer kala vioski Ahova, dzie zdabyvali piasok. Na hłybini kala 13 mietraŭ jon vyjaviŭ dosyć cikavyja kremnievyja rečy i adnačasova źviarnuŭsia da biełaruskich i rasijskich archieołahaŭ. Apošnija bolš aktyŭna, čym biełarusy, daśledujuć palealit. Jany paćvierdzili, što materyjał staražytny, vyhladaje vielmi archaična.
U minułym hodzie biełaruskija archieołahi daśledavali Ahova, źbirali artefakty i pradstaŭlali papiarednija vyniki na navukovych kanfierencyjach. Usie navukoŭcy (z Francyi, Hiermanii i inšych krain) paćvierdzili, što materyjał vielmi staražytny.
— My vazili tudy hieołahaŭ z BDU na čale z Alaksandram Matuzko. Jany pryjšli da vysnovy, što hetyja materyjały pa hieałahičnych adkładach majuć uzrost nie bolej za 250 tysiač hadoŭ. Heta robić čas zasialeńnia Biełarusi bolš staražytnym na sotniu tysiač hadoŭ.
Bolš dakładnaja daciroŭka, pavodle słoŭ Alaksandra Vašanova, pakul niemahčymaja.
— Na žal, my pakul nie znajšli arhaniki. Ale sama kalekcyja Ahova naličvaje ŭžo niekalki tysiač artefaktaŭ. Jość rubiła, čopiery (zavostranaja halka abo vałun pamieram da 7,5—10 sm), piki, adščepy — dastatkova surjozny materyjał. Z hetym pomnikam my tolki pačynajem pracavać.
Pa słovach Vašanava, heta nie tolki samy staražytny pomnik u Biełarusi.
— Chutčej za ŭsio, heta budzie adzin z samych staražytnych pomnikaŭ na terytoryi Uschodniaj Jeŭropy. Anałahi pa zalahańni materyjału i samym materyjale my znachodzili tolki ŭ Niamieččynie.
Znachodka ŭ Ahovie — nie adzinaja.
— Ciapier my z maim kaleham Alaksandram Harškovym zajmajemsia daśledavańniem pomnika Navasiołki kala adnajmiennaj vioski Vietkaŭskaha rajona Homielskaj vobłaści. Darečy, naša ekśpiedycyja adbyłasia šmat u čym dziakujučy ŭkładu zvyčajnych ludziej, jakija dapamahli ŭ tym liku finansava. Dyk voś, u 2011 hodzie naša kaleha Hanna Cimafiejenka, jakaja zajmałasia vyvučeńniem bolš poźniaha pieryjadu, sabrała tam nievialikuju kalekcyju kremnievych vyrabaŭ (kala 30 pradmietaŭ) i pryviezła ich u Minsk.
Pa słovach Vašanava, jon adrazu zacikaviŭsia artefaktami.
— Kremień byŭ pakryty toŭstym płastom paciny. Časam heta moža śviedčyć pra ŭzrost materyjału. Taksama źbiantežyła, što pradmiety majuć davoli archaičnaje abličča. My prakansultavalisia z kalehami z Sankt-Pieciarburha, Varšavy. Jany paćvierdzili, što hetyja rečy staražytnyja. Anałahi hetych rečaŭ možna znajści ŭ pomnikach aryńjakskaj kultury. Aryńjak — heta pieršyja kramańjoncy. Uzrost materyjałaŭ moža dasiahać 40 tysiač hadoŭ. Nie bolej. Pakul niama materyjałaŭ z arhaniki, kab vyznačyć kankretnyja daty.
Ale, jak padkreślivaje surazmoŭca TUT.BY, heta ŭ lubym vypadku bolš staražytnaja stajanka, čym u Juravičach. Dy i kalekcyja pa artefaktach užo bolšaja, čym tam.
— Chutčej za ŭsio, heta najstarejšaja stajanka na paŭdniovym uschodzie Biełarusi.
Novyja znachodki prymusili archieołahaŭ pierahledzieć staryja kalekcyi.
— Va ŭsich padručnikach pa archieałohii napisana, što ŭ Biełarusi try siaredniepalealityčnyja znachodki sa Śviaciłavičaŭ, Abidavičaŭ i Padłužža. Kali my pačali pierahladać staryja kalekcyi, akazałasia, što ich značna bolš, i što samaje cikavaje, adna ź ich, jakaja była znojdziena ŭ smarhonskich karjerach, źjaŭlajecca adnoj z samych paŭnočnych znachodak hetaha pieryjadu na terytoryi Jeŭropy. Apošnija dva hady — heta sapraŭdny skačok u płanie vyvučeńnia palealitu Biełarusi. 90 hadoŭ jon maŭčaŭ, a zatym pačaŭ vystrelvać staražytnymi pomnikami.
Ci zdaść Tramp Ukrainu Rasii? Čamu demakraty razhromlenyja? Da čaho pryviadzie kantrol respublikancaŭ nad vykanaŭčaj i zakanadaŭčaj uładaj adnačasova?76
Kamientary