«Naša Niva» zhadvaje, što straciła Biełaruś za pieryjad paśla vybaraŭ 2020 hoda z-za palityki, jakuju pravodzić Łukašenka.
Łukašenka z synami padčas śviatkavańnia tak zvanaha Dnia narodnaha adzinstva, 17 vieraśnia 2024 hoda. Skrynšot ź videa
Masavyja represii
Masavyja represii ciahnucca ŭžo piaty hod zapar. Jany raspaŭsiudžvacca na ŭsio bolš šyrokija koły nasielnictva.
Ź leta 2020 hoda pravaabarončaj supolnaściu pryznanyja palitviaźniami amal 3 600 čałaviek. Na kaniec listapada 2024 hoda ŭ Biełarusi ŭ miescach pazbaŭleńnia voli znachodzilisia 1 271 palitviazień.
Ale heta tolki viaršynia ajśbierha, bo praz strach pierad represijami svajaki i sami źniavolenyja čaściakom chavajuć fakt pieraśledu.
Pierad siomymi prezidenckimi vybarami chvala represij uzmacniłasia: pa ŭsioj krainie ładziacca vobšuki i zatrymańni. Pavodle «Viasny», tolki z 4 pa 16 listapada ŭ Biełarusi razhladali 91 palityčna matyvavanuju kryminalnuju spravu, u miežach jakich sudzili 113 čałaviek.
Śledčy kamitet ahučyŭ niadaŭna, kolki kryminalnych spraŭ za palityku było zaviedziena za apošnija 5 hadoŭ — 22,5 tysiačy.
Ahułam pa samych ścipłych padlikach bolš za 50 tysiač čałaviek prajšli praz palityčna matyvavanyja zatrymańni.
Sudy za raspaŭsiud «ekstremisckich» materyjałaŭ stali rucinnaj źjavaj.
Vialikaja chvala emihracyi
Represii, ekanamičnyja ciažkaści i saŭdzieł u vajnie pryviali da taho, što za apošnija niekalki hadoŭ ź Biełarusi źjechała rekordnaja kolkaść ludziej.
Pa roznych padlikach, Biełaruś paśla vybaraŭ 2020 hoda pakinuli ad 300 da 500 tysiač čałaviek. Praz heta ŭ krainie nazirajecca deficyt pracoŭnaj siły.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Niama avijazłučeńnia z Jeŭropaj
U 2021 hodzie ŭ adkaz na prymusovuju pasadku samalota z Ramanam Pratasievičam na borcie, jaki lacieŭ z Hrecyi ŭ Litvu, jeŭrapiejskija samaloty pierastali latać u Biełaruś, a ES zakryli dla «Biełavija».
Ciapier bolšaść rejsaŭ biełaruskaj avijakampanii — u rasijskija harady. Siarod inšych kirunkaŭ — Hruzija, Turcyja, Kazachstan, Indyja.
Zakrytyja miežy
Na skasavańni avijazłučeńnia izalacyja Biełarusi ad Jeŭropy praź dziejańni Łukašenki nie spyniłasia. U vyniku spravakavanaha Łukašenkam mihracyjnaha kryzisu nie tolki nie adkrylisia punkty propusku, zakrytyja praz pandemiju, ale i pačali zakryvacca novyja.
Tak, na miažy z Polščaj zastalisia adkrytymi tolki 2 z 6 mižnarodnych aŭtamabilnych punktaŭ propusku (na momant praviadzieńnia vybaraŭ funkcyjanavali čatyry).
Na miažy ź Litvoj raniej pracavali 6 punktaŭ propusku, ciapier zastałosia tolki dva. Na miažy z Łatvijaj zastaŭsia pracavać adzin z dvuch punktaŭ propusku.
Prynižalnyja pravierki na miažy
Novaj normaj stali pravierki telefonaŭ pry pierasiačeńni miažy pa viartańni ŭ Biełaruś. Zvyčajna praviarajuć tych, chto trapiŭ u bazu «Biesporiadki» — ludzi, jakich zatrymlivali na pratestach. Ale pad pravierku časam traplajuć i randomnyja pasažyry, jakich ź niejkich pryčyn paličyli padazronymi.
Časam paśla takich pravierak ludzi atrymlivajuć štrafy, adpraŭlajucca na sutki ci traplajuć pad pieraśled pa palityčna matyvavanych kryminalnych spravach.
Začyščany niezaležnyja ŚMI
Ciaham apošniaha terminu Łukašenka amal całkam źniščyŭ niezaležnyja ŚMI. Mnohija redakcyi vymušana pracujuć z-za miažy. Tyja, što zastalisia pracavać u krainie, byli vymušanyja dziejničać pa novych praviłach — praktyčna nijakaj palityki i krytyki ŭładaŭ. Tym nie mienš, niadaŭni vypadak z papularnym hrodzienskim haradskim sajtam s13 pakazvaje, što začystka ŭ miedyjaprastory praciahvajecca.
Sudy masava pryznajuć kantent ŚMI, błohieraŭ i palityčnych dziejačaŭ «ekstremisckimi materyjałami». Paśla takoha čytačy ryzykujuć trapić pad administracyjnuju adkaznaść za padabajki, reposty i prosta padpiski na staronki, pryznanyja ekstremisckimi.
Biełaruś ličycca samaj niebiaśpiečnaj krainaj u Jeŭropie dla žurnalistaŭ i zajmaje 167 miesca sa 180 u Suśvietnym indeksie svabody presy arhanizacyi «Reparciory bieź miežaŭ» za 2024 hod.
Pavodle Biełaruskaj asacyjacyi žurnalistaŭ, u źniavoleńni dahetul znachodziacca 37 supracoŭnikaŭ miedyja.
Pahromleny hramadski siektar i palityčnyja partyi
Za apošnija piać hadoŭ u Biełarusi likvidavali bolš za 1 700 niekamiercyjnych arhanizacyj. Siarod ich — zasnavanaja jašče ŭ 1985 hodzie «Achova ptušak Baćkaŭščyny» i Tavarystva biełaruskaj movy imia Franciška Skaryny (z 1989-ha).
Taksama byli likvidavanyja ŭsie palityčnyja partyi aproč tych, što adkryta padtrymlivajuć režym Łukašenki i vykonvajuć vyklučna dekaratyŭnuju funkcyju. Paśla pierarehistracyi ŭ 2023 hodzie zamiest 15 partyj stała tolki 4.
Lubaja palityčnaja dziejnaść aproč praŭładnaj faktyčna zabaroniena.
Čornyja śpisy śpievakoŭ i knih
Kulturnaje žyćcio ŭ krainie taksama pieražyvaje składanyja časy. Za apošni termin adradzilisia niehałosnyja čornyja śpisy vykanaŭcaŭ. Artystam z hetych śpisaŭ nielha vystupać u krainie, ich pieśni nie dajuć śpiavać navat u karaokie.
Łukašysty vycisnuli z krainy takich topavych artystaŭ, jak Maks Korž, J:Mors, NaviBand i inšych.
Niekatorych asudzili pa palityčna matyvavanych spravach. Naprykład, hurty Litesound i Tor Band.
Ułady faktyčna źniščyli Kupałaŭski teatr, a niadaŭna dabralisia da RTBD — adtul zvolnili akcioraŭ, na jakich trymajucca samyja kasavyja śpiektakli.
Pad zabaronu traplajuć i knihi niaŭhodnych aŭtaraŭ ci z «niapravilnaj» padačaj historyi. Tak, «ekstremisckimi» pryznali knihi historykaŭ Uładzimira Arłova i Viktara Lachora, piśmieńnika Alhierda Bachareviča. Navat vierš Janki Kupały «Chto ty hetki» nie prajšoŭ cenz sučasnych ideołahaŭ.
Ekanamičnaja zaležnaść ad Rasii
Za apošnija hady značna vyrasła zaležnaść Biełarusi ad Rasii, u tym liku ŭ ekanamičnym płanie. Kali ŭ 2019 hodzie dola Rasii ŭ ahulnym abjomie ekspartu Biełarusi składała kala 42%, to ŭ 2024-m jana pavialičyłasia da amal 65%.
Kali pahladzieć na rasijskija datacyi ŭ vyhladzie naftahazavaha hranta, to jany kałasalnyja. U 2022-m, u hod poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu, jany bolš jak u try razy pieravyšali anałahičnyja pakazčyki 2021 hoda. Pry bazavych scenarach suma naftahazavych datacyj ad Rasii ŭ 2022 hodzie skłała 15,481 miljarda dalaraŭ.
Sankcyi
Praź mihracyjny kryzis i saŭdzieł Łukašenki ŭ vajnie na baku Rasii Biełaruś trapiła pad mnostva sankcyj i abmiežavańniaŭ, jakija tak ci inakš zakranajuć žyćcio prostych biełarusaŭ.
Pad sankcyi ŭ tym liku trapili takija dziaržaŭnyja kampanii-hihanty, jak «Biełaruśkalij». Paciarpieŭ bankaŭski siektar.
IT-halina, jakaja da vajny była adnym z drajvieraŭ biełaruskaj ekanomiki, istotna prasieła. Kali da vajny dola IT u VUP składała 7,4% (2021 hod), to ŭ 2023 — 5,5%. Ličba zaniatych u IT skaraciłasia biez małoha na 20%. Tolki sioleta siektar staŭ adnaŭlacca.
Kamientary