Łukašenka ŭžo nie pieršy raz zahadaŭ vypuścić biełaruski mabilnik. A čym skončylisia papiarednija sproby?
Na minułym tydni Alaksandr Łukašenka paabiacaŭ vypuścić biełaruski mabilny telefon. I navat z ułasnym prahramnym zabieśpiačeńniem. Heta ŭžo nie pieršaja sproba vypuścić biełaruski sotavik. Blizko.by vyvučyŭ usie papiarednija takija sproby. I navat znajšoŭ, jak vyhladaŭ pieršy biełaruski sotavy telefon.
Što adbyłosia?
U piatnicu Alaksandr Łukašenka naviedvaŭ BDUIR i mieŭ znosiny sa studentami. Siarod inšaha jon raskazaŭ, što ŭ krainie vypuściać i biełaruskim mabilnik, pryčym z ułasnym prahramnym zabieśpiačeńniem.
«I ajčynny mabilny telefon, pra jaki šmat-šmat ciapier kažuć, my taksama zrobim. Abaviazany zrabić, tamu što hadžety siońnia, jak vy bačyli ŭ apošni čas, pieratvaryli ŭ bajavuju zbroju. Heta ŭžo pytańnie nacyjanalnaj biaśpieki».
Što za mabilnik u samoha Łukašenki?
A jašče Alaksandr Łukašenka pakazaŭ telefon, jakim karystajecca sam, niekatoryja členy ŭrada i najbližejšaje pracoŭnaje jaho asiarodździe — usiaho kala 70 čałaviek. Praŭda, pry sabie Łukašenka telefon nie trymaje: jaho pry nieabchodnaści prynosić pamočnik.
Łukašenka patłumačyŭ, što ŭ im vykarystoŭvajecca raspracoŭka KDB, jakaja nie dazvalaje prasłuchać razmovu: jana kadujecca, a ŭ efiry pry sprobie pierachopu hutarki čuvać bulkatańnie. Stvaryć devajs udałosia, maŭlaŭ, dziakujučy mocnaj kryptahrafičnaj škole, jakuju zachavali ŭ Biełarusi z časoŭ SSSR. I zajaviŭ, što hetuju pryładu, u jakoj vykarystoŭvajecca biełaruskaja raspracoŭka, užo kupili niekatoryja krainy.
Bolš nijakich padrabiaznaściaŭ. U kadry prabiežna pramilhnuŭ mabilnik, jaki vyhladaje jak typovy Android-smartfon nie ad A-brenda.
Telefon hety vielmi, vielmi mocna padobny na toj, što prezientavaŭ KDB jašče šeść z pałovaj hadoŭ tamu, viasnoj 2018-ha. Tady staršynia KDB Valeryj Vakulčyk u efiry telekanała «Biełaruś 1» prademanstravaŭ raspracavany ŭ Biełarusi mabilny telefon dla zakrytaj uradavaj suviazi.
«Isnuje i zapatrabavanaja zakrytaja ŭradavaja suviaź. Ale čas patrabuje niejkich novych rašeńniaŭ. Kiraŭnikom dziaržavy była pastaŭlena zadača raspracavać abaronieny mabilny telefon, jaki dazvalaŭ by vieści zakrytyja pieramovy ŭ lubym miescy i ŭ luby čas ź luboj słužbovaj asobaj», — skazaŭ tady Vakulčyk.
Jon adznačyŭ, što padobnyja telefony jość usiaho ŭ niekalkich dziaržavach, i biełaruski aparat nie sastupaje im pa jakaści i navat lepšy pa niekatorych paramietrach. Adnak ajčynny telefon, maŭlaŭ, značna tańniejšy ŭ vytvorčaści.
«My pracujem nad tym, kab arhanizavać ekspartnyja pastaŭki niekatorym družalubnym nam dziaržavam», — dadaŭ jon.
«Jon vyrableny ŭ zakrytym vykanańni. Dazvalaje vieści razmovy z vysokaj stupieńniu abaronienaści ad prasłuchoŭvańniaŭ, pierachopu. Składajecca z troch častak: mikrafon, kryptamodul (ujaŭlaje saboj šyfr-aparaturu, heta sistema šyfravańnia i dešyfravańnia) i pracesar. [ … ] Telefon taksama abaronieny ad praniknieńnia złamyśnikaŭ. Kali budzie sproba vykryćcia, praduhledžvajecca samaźniščeńnie źmieściva hetaha telefona».
U Biełarusi ž raniej užo vypuskali mabilniki?
Tak, vypuskali, i navat niekalki razoŭ. Nielha skazać, heta byŭ vielmi ŭdały vopyt. I historyja hetaja ciahniecca ŭžo jak minimum 20 hadoŭ.
Dvaccać hadoŭ tamu, u žniŭni 2004-ha, Łukašenka pravioŭ naradu pa pytańniach dalejšaha raźvićcia sotavaj suviazi ŭ Biełarusi. I tady ž zajaviŭ: sotavyja telefony, pieradatčyki mohuć i pavinny vyrablacca ŭ Biełarusi.
«Čamu my — intelektualnaja, vysokaadukavanaja nacyja — nie možam sami zrabić heta ŭsio ŭ siabie? Treba padklučyć ajčynny vytvorčy patencyjał. Miarkuju, mahčymaści dla hetaha ŭ nas jość niemałyja. Treba tolki pieraprafilavać i pryviazać našyja kankretnyja pradpryjemstvy da patrebaŭ haliny. [ … ]
Možna sielskahaspadarčyja kambajny zakuplać za miažoj. Ale my pajšli inšym šlacham: raźvivajem svaju, ajčynnuju zbožžaŭboračnuju, ilnoŭboračnuju, karmaŭboračnuju techniku. A čamu tut my zakuplajem «Simens», inšaje? Nichto hetym nie zajmaŭsia ci nie choča zajmacca pa roznych pryčynach. Tak lahčej: pryjduć inšaziemcy, hrošy pryviazuć. Svajo abstalavańnie pastaviać, zapčastki budziem kuplać, jany prybytak atrymajuć — vyviazuć. A čamu pa maksimumu nie pracavać?»
Vynikam toj vialikaj sustrečy stała nastupnaje rašeńnie, što treci GSM-apieratar u krainie budzie dziaržaŭnym, — tak paśla źjaviłasia ZAT «BieST». Nieŭzabavie ŭ internecie źjavilisia zdymki pieršaha biełaruskaha sotavaha telefona.
Akazałasia, što heta fejk (choć tady jašče takoje słova nie vykarystoŭvali): prosta adredahavali vyjavu sotavika Siemens Marathon.
«Jeŭratef»
Mabilnik, jaki nazvali pieršym biełaruskim sotavym, źjaviŭsia ŭ krasaviku 2008 hoda. Minski zavod «Pramsuviaź» vypuściŭ mabilnik pad nazvaj «Jeŭratef-M». Pryčym jon adnačasova pracavaŭ i jak sotavy telefon standartu GSM, i jak radyjotelefon, čyja baza padklučajecca da pravadnoj sietki «Biełtelekam».
«Jeŭratef-M» padtrymlivaŭ roznyja mabilnyja prahramy (Je-mail, WAP 2.0, SMS, MMS i inš.), abstalavany kalarovym dysplejem, vibravyklikam, palifanijaj, kamieraj, telefonnaj knihaj na 500 numaroŭ, hučnaj suviaźziu i inšymi dadatkovymi funkcyjami.
Praŭda, mnohich karysnych i abaviazkovych dla mabilnika 2008 hoda funkcyj u im nie było. Bluetooth, infračyrvony port, karty pamiaci — hetaha niama. Ekran — malusieńki: usiaho 128ch128 piksielaŭ. Kamiera — na 0,3 miehapiksiela biez mahčymaści zdymańnia videa. Telefon pastupiŭ u prodaž pa canie prykładna ŭ 160 dalaraŭ.
Vielmi chutka žurnalisty vyśvietlili, što ŭ asnovie aparata lažyć raspracavany kampanijaj Hitachi dla apieratara Deutsche Telecom telefon madeli TC300. Taksama nievialikaja partyja hetych telefonaŭ pradavałasia ŭ Italii apierataram Pirelli pad handlovaj markaj Discus DP-L10. Na padstavie pahadnieńnia pamiž Deutsche Telecom i kampanijaj «Pramsuviaź» było rusifikavanaje prahramnaje zabieśpiačeńnie i naładžanaja biełaruskaja zborka z hatovych kamplektaŭ.
Praz try hady adbyŭsia niečakany praciah: «Pramsuviaź» vyvieŭ na rynak madeli «Jeŭratef Je1» (vyhladaje jak smartfon Nokia E71 z QWERTY-kłavijaturaj), «Jeŭratef Je2» («babulafon» ź vialikimi knopkami) i «Jeŭratef Je3» (zvyčajny knopkavy telefon i taksama z «zakosam» pad Nokia).
Veon
U tym ža samym 2008-m, kali źjaviŭsia pieršy «Jeŭratef», ale paźniej na niekalki miesiacaŭ, u Biełarusi pačali vypuskać jašče adzin «pieršy biełaruski mabilnik».
Kampanija «Ełsidzi servis» rasijskaha biznesmiena Alaksieja Piačonkina naładziła adkrutačnuju zborku dźviuch madelaŭ u Minsku ŭ arandavanym pamiaškańni Instytuta ciepła– i masaabmienu Nacyjanalnaj akademii navuk, dzie pracavali piaciora mantažnic i ŭ dzień źbirali da 300 aparataŭ. Navat adkryŭsia monabrendavy mahazin u HC «Stalica», dzie vystavili abiedźvie madeli pradpryjemstva: T10 i dvuchsimačnik A280 koštam ad 120 da 225 dalaraŭ.
Telefon T10 mieŭ kłasičnuju monabłočnuju kanstrukcyju sa źlohku zakruhlenymi bakami. Jon moh pachvalicca padtrymkaj kartaŭ pamiaci i sensarnym TFT-ekranam z dyjahanallu 2,2 dziujma, 1,3-miehapiksielnaj kamieraj z mahčymaściu zapisu videa, 760 kiłabajtami ubudavanaj pamiaci, arhanajzieram, WAP i GPRS.
Hałoŭnymi asablivaściami madeli A280 stali dva GSM-moduli z padtrymkaj dźviuch aktyŭnych SIM-kartaŭ. U telefona akazaŭsia sensarny TFT-ekran z dyjahanallu 2,4 dziujma i razroźnieńniem 240ch320 kropak. U telefona taksama byli ŭbudavanaja kamiera na 1,3 miehapiksiela z mahčymaściu zdymańnia videa, MP3-płejer, 64-tanalnaja palifanija, padtrymka kartaŭ pamiaci, arhanajzier, WAP i GPRS.
Abiedźvie madeli pradavalisia z zapasnym akumulataram.
Ministr suviazi i infarmatyki Biełarusi Mikałaj Pancialej raskazvaŭ:
«Takaja vytvorčaść u siłach pazmahacca z «šerymi» telefonami, jakija stali vialikaj prablemaj dla biełaruskaha rynku techniki. Bo telefony Veon mohuć skłaści hodnuju kankurencyju pradukcyi najbujniejšych vytvorcaŭ srodkaŭ suviazi i pa canie, i pa jakaści».
A Alaksiej Piačonkin havaryŭ u intervju:
«Jak minimum adna madel ciaham 2009 hoda budzie całkam raspracavanaja ŭ Minsku».
Zrešty, abiedźvie madeli byli typovymi «kitajafonami» toj epochi, biez patrebnych funkcyj i z kryva pierakładzienym mieniu. Mnohich prychilnikaŭ jany sabie nie znajšli, i paśla minskaja zborka ich spyniłasia.
Mabilniki Veon i paśla hetaha praciahvali pradavacca ŭ Biełarusi, ale byli zroblenyja ŭžo całkam u Kitai. U Minsku tak ničoha i nie raspracavali.
Snami
U 2010 hodzie hučna zajaviła pra siabie kampanija «HC Znami». Da hetaha jana ŭvoziła ŭ krainu elektroniku, a ciapier vyrašyła vypuścić mabilniki pad ułasnym imiem Snami.
Pieršymi źjavilisia dvuchsimkavyja madeli W301 i AF103. Śćviardžałasia, što ŭsie jany raspracavanyja ŭ Biełarusi, choć i źbirajucca ŭ Kitai. «Ajfonu» ŭžo čatyry hady, u śviecie standartyzacyja i raźjomy microUSB, ale ŭ Snami svoj ułasny prapryjetarny raźjom zaradki.
Potym pajšli try prostyja knopkavyja «zvaniłki» — madeli S220, M200 i GS121, dalej źjavilisia madeli S280, X301 i i616 z sensarnymi ekranami, madel Je74 adrazu na 4 SIM-karty, prostyja manabłoki D201 i D400.
Čym bolš madelaŭ vychodziła, tym mienšaj była ŭpeŭnienaść, što ich raspracoŭvali ŭ Biełarusi, a nie ŭ Kitai.
Usie madeli telefonaŭ «Jeŭratef», Veon i Snami, vypuščanyja da hetaha času, byli samymi prostymi «zvaniłkami» navat biez mahčymaści ŭstalavać na ich Java-prahramy. Zatoje jany mahli pachvalicca nizkaj canoj — ad 30 dalaraŭ.
I voś letam 2013-ha Snami vypuskaje pieršy smartfon: madel M340 na Android 2.3.6 koštam usiaho ŭ 88 dalaraŭ! Praŭda, akazałasia, što za hetyja hrošy karystalnik atrymlivaje nie tolki smartfon sa staroj viersijaj «andrušy» i zrezanaj funkcyjanalnaściu, ale taksama i nievydalalnuju prahramu z raspranutymi, aholenymi, hołymi kitajankami, ź jakimi možna było tut ža zaniacca čatam. Prahrama pastajanna nadakučvała apaviaščeńniami — i pazbavicca ad ich nie było nijakaj mahčymaści. Jakija jašče dokazy vam patrebnyja, što heta całkam biełaruskaja raspracoŭka?
Byŭ anansavany jašče i smartfon Snami Z320, ale jon da pryłaŭkaŭ tak i nie dabraŭsia. A paśla 2013 hoda i pra samu kampaniju nie stała čutno.
I ŭsie astatnija
U 2016 hodzie źjavilisia niekalki brendaŭ, jakija pazicyjanavali siabie jak vytvorcy pieršych biełaruskich smartfonaŭ. Kampanija «ITC-M» vyvieła na rynak brend Flycat (smartfon madeli Optimum 5001), a «Nadziejnyja mabilnyja sistemy» — Venso (madel Creon F5).
Smartfony Venso pradavalisia i ŭ nastupnyja hady, potym kampanija pieraklučyłasia na biespravadnyja navušniki, dziasiatki madelaŭ jakich pradajucca da hetaha času.
Dyk a jaki telefon staŭ pieršym biełaruskim sotavikam?
U Savieckim Sajuzie jašče ŭ kancy 1950-ch raspracavali sistemu ruchomaj radyjosuviazi «Ałtaj», častku abstalavańnia dla jakoj vypuskali i ŭ BSSR. Potym uśled rušyli bolš sučasnyja raspracoŭki «Vilija», «Kart», «Rasa-T».
A ŭ kancy 1980-ch raspracavali sistemu «Valemat» («Varoniež, Leninhrad, Maładziečna, Ternopal»), jakaja mahła pracavać jak pravobraz sučasnych sotavych sistem: pieraklučacca z adnoj bazavaj stancyi na inšuju biez straty suviazi.
Telefony pamieram z čamadan vypuskali ŭ Maładziečnie da kanca 1990-ch, a sama sietka praciahvała pracu da kanca nulavych.
Tym nie mienš, «Valemat», choć i vałodaŭ prykmietami paŭnavartasnaj sotavaj suviazi, usio ž da kanca nie byŭ joju.
A pieršy ŭłasny sotavy telefon u Biełarusi źjaviŭsia ŭžo paśla taho, jak u krainie zapracavali apieratary sotavaj suviazi standartaŭ NMT (Belcel) i GSM (Velcom).
I byŭ jon — ni za što nie zdahadajeciesia jakim.
U 2004 hodzie na vystavie Tibo-2004 kampanija «Ahat-sistem» demanstruje madel telefona, jakaja, vidać, i stała pieršym biełaruskim sotavym. Nie mabilnym, ale sotavym. Jak takoje mahčyma?
Madel nazyvałasia «Ahat-09». Pa sutnaści, heta byŭ zvyčajny hramadzianski taksafon madeli «Ahat-071», jakija i ciapier jašče sustrakajucca pa ŭsioj krainie, z prykručanym sotavym GSM-mademam Wavecom Fastrack M1203A-ON. Jaho apisańnie i malunak znajšlisia ŭ halinovym časopisie «Vieśnik suviazi». U vierchniaj častcy korpusa možna zaŭvažyć antenu.
Viadoma, što z kanca 1990-ch u Biełarusi stavilisia sotavyja taksafony «Biełsieł»: na aŭtazapraŭkach, u hatelach i ŭ matelach. Darečy, sotavyja taksafony stavili taksama ŭ ciahnikach na Maskvu, Sankt-Pieciarburh, Kijeŭ, Varšavu, Talin, i prapracavali jany ŭ biełaruskich ciahnikach prykładna da 2007 hoda, kali sietka NMT užo była zhornutaja i staryja taksafony «Biełsieł» nie mahli pracavać.
Tamu jość vierahodnaść, što ŭ ciahnikach praciahvali pracavać jakraz takija «Ahaty-09», pieršyja biełaruskija GSM-sotaviki, jakija, choć pieršapačatkova i nie byli mabilnikami, usio ž stali mabilnymi dziakujučy čyhuncy.
Dla čynoŭnikaŭ raspracavali miesiendžar Depesha. U čym jaho hałoŭnaja prablema?
Pielmieni, pica, paŭerbanki… Jakija handlovyja aŭtamaty siońnia pracujuć u Minsku, a jakija abiacali, dy tak i nie pastavili?
U Minsku staviać kantejniery dla zboru ŭpakoŭki ad čypsaŭ i sucharykaŭ. Jak heta pracuje i što potym zrobiać z hetym śmiećciem?
Łukašenka: My abaviazany zrabić ajčynny mabilny telefon
Łukašenka na sustrečy sa studentami pakazaŭ svoj mabilnik
Łukašenka znoŭ zajaviŭ, što jamu nie treba mabilnik
«Ja padniaŭ adnaho sa słabavikoŭ — i vypuściŭ jaho na asfalt». Desantnik Rusłan Akostka raskazaŭ, jak adsiedzieŭ 4 hady17
Kamientary