«Ruskija pisali, što nas prydumaŭ Lenin». Papularny navukova-papularny błohier Smash — pra toje, jak pierajšoŭ na biełaruskuju movu
Vincuk Konan užo daŭno viadzie papularny navukova-papularny kanał na YouTube — na jaho asnoŭnym kanale bolš za 315 tysiač padpisčykaŭ i zvyš 25 miljonaŭ prahladaŭ. Paśla pačatku poŭnamaštabnaj vajny Smash pačaŭ zdymać videa na biełaruskaj movie. Svaimi dumkami adnosna kanała, aŭdytoryi i biełaruskaj movy błohier padzialiŭsia z «Jeŭraradyjo».
Fota: instahram Vincuka Konana
Vincuku Konanu 30 hadoŭ, jon naradziŭsia ŭ Minsku, atrymaŭ adukacyju inžyniera-miechanika, a paźniej — nastaŭnika bijałohii i hieahrafii, kab udaskanalvać kantent dla svajho błoha.
Paśla pačatku paŭnamaštabnaj vajny va Ukrainie Vincuk pačaŭ aktyŭna vykazvacca suprać rasijskaj ahresii i pierajšoŭ na biełaruskuju movu ŭ svaich videa.
Jak usio pačałosia?
Pieršaje videa na ŭłasnym kanale Vincuk źniaŭ u kancy 2012 hoda. Heta byŭ rolik pra telehoniju — psieŭdanavukovuju kancepcyju, zhodna ź jakoj seksualny kantakt žančyny z kožnym partnioram mužčynskaha połu istotna adbivajecca na spadčynnych prykmietach jaje dziaciej:
«Dla mianie jak čałavieka, jaki sa škoły vielmi dobra viedaje bijałohiju, hetaja hipoteza — prosta łuchta. Tamu niejkaje abureńnie i praha spraviadlivaści, pašyreńnia sapraŭdnych viedaŭ pra bijałohiju prymusili mianie zrabić toje videa. Tamu faktyčna ŭsio pačałosia z majho abureńnia. Na žal, ludzi vierać u roznuju łuchtu, i ja chacieŭ danieści, jak jano nasamreč».
Kab palepšyć svaje viedy i pačać zdymać jašče bolš jakasny kantent, Vincuk pajšoŭ vučycca na nastaŭnika bijałohii. Jon kaža, što heta byŭ uśviadomleny vybar i jon zusim nie škaduje, što atrymaŭ takuju adukacyju:
«Heta sapraŭdy dapamahło mnie rabić jakasnyja rečy. Ciapier, źviartajučysia da papiarednich videa, ja retraśpiektyŭna baču ich chiby, niedachopy. Ja mocna prasunuŭsia napierad. To-bok chutčej toje, što ja pačaŭ zdymać kantent, paŭpłyvała na majo žyćcio i vybary, jakija ja rabiŭ dalej. Tamu nie ŭpeŭnieny, što tut možna raździalać maju asobu, kantent i dośvied — heta ŭsio častki adnaho cełaha».
Jak stvarajecca kantent?
Vincuk kaža, što jość peŭny ałharytm stvareńnia kantentu. Čaściej jon biarecca za temy, u jakich dobra raźbirajecca, a kab materyjał byŭ dastatkova hłyboki — źviartajecca da krynic, jakim daviaraje.
«Heta mohuć być peŭnyja artykuły ci knihi, ź jakimi ja dobra znajomy — ničoha składanaha. A kali tema vychodzić za miežy majoj kampietencyi, naprykład, sacyjalnaja psichałohija, to, pa-pieršaje, ja rablu resiorč. U hetym dapamahajuć akademičnyja pošukavyja sistemy kštałtu Google Scholar, tam ja hladžu roznyja krynicy, a taksama źviartajusia da svaich siabroŭ. Naprykład, da Volhi Lebiedź, jakaja pracuje ŭ Dełavierskim univiersitecie na kafiedry sacyjalnaj psichałohii. To-bok ja zaŭsiody źviartajusia pa ekśpiertnuju acenku na tuju ci inšuju temu. Potym pišu scenar i zhodna ź im stvaraju videa. Ale, viadoma, byvaje i ekspromt».
Što nakont «vostraha» kantentu?
Pavodle słoŭ błohiera, jašče ŭ 2018 hodzie ŭ jaho byli peŭnyja prablemy z uładami — heta byli časy, kali chłopiec vučyŭsia ŭ BDPU imia Tanka.
«Adniekul chtości z rektarskaha składu daviedaŭsia, što ja vučusia ŭ BDPU, i štości im nie spadabałasia ŭ maich videa. Mabyć, pra seksualnuju aryjentacyju ci pra psichaaktyŭnyja rečyvy, nie viedaju. I voś na mianie chacieli nacisnuć: spačatku pryjšło paviedamleńnie ad rektara, a potym i vykładčyki atrymali zahad nakont mianie. Tady jany sabralisia, padyšli da mianie i kažuć: «Słuchaj, tut u nas takija jołupy jość źvierchu, jany chočuć na ciabie nacisnuć, ale my ŭsie za ciabie. Tamu prosta hodna adstojvaj svaju pazicyju». Tady heta mianie vielmi ŭraziła i natchniła, było pryjemna pačuć takoje ad ludziej, jakich ja vielmi pavažaju».
Błohier Smash. Fota z pryvatnaha archivu hieroja
Ale ŭžo ŭ 2019 hodzie zdaryłasia niepryjemnaje. Adnojčy Vincuku patelefanavali ź nieznajomaha numara — heta akazalisia supracoŭniki Śledčaha kamiteta.
«Jany kazali, što voś ja taki i taki. Što rablu takija i takija videa. Viadoma, ja nie staŭ ničoha im paćviardžać, razmaŭlaŭ maksimalna ćmiana. Potym pačalisia pahrozy, što mianie kinuć u SIZA, što pryviazuć u SK i h. d. Ja namahaŭsia daviedacca, jak chto ja tam prachodžu: jak śviedka ci jak padazravany ŭ čymści. Taksama ja nastojvaŭ, što biez pozvy nikudy nie pajdu. U vyniku pozvy mnie nichto tak i nie dasłaŭ. Maje siabry-pravaabaroncy skazali, što heta typovaja stratehija pracy našych struktur i što ja zrabiŭ usio pravilna. Mahčyma, heta była niejkaja sproba zapałochać. Z taho času ja pačaŭ vielmi dbajna stavicca da svajoj biaśpieki».
Što źmianiłasia paśla vajny?
Jak kaža błohier, kali ŭ susiedniaj krainie idzie vajna, hinuć ludzi, razburajucca harady, a rodnaja kraina dazvalaje ahresaru ŭryvacca na čužuju terytoryju — heta čyrvonaja rysa, jakaja dzielić śviet na «da» i «paśla».
«Ja nie razumieju, jak možna było inakš reahavać, kali ty sumlenny čałaviek. Ja pačaŭ sačyć za chodam uvarvańnia. Štodnia było ŭsio bolš aburalna i vidavočna, što heta adbyłosia praz toje, što mnohija trapili ŭ pryzmu «russkoho mira» i navat nie refleksavali nakont taho, da čaho heta moža pryvieści. Viadoma, ja pačaŭ havaryć pra hetyja žachi. Viadoma, ja nie chacieŭ mieć nijakaha dačynieńnia da ludziej, jakija padtrymlivajuć heta. Taksama heta była sproba adsiekčy aŭdytoryju, što vystupała za vajnu».
Vincuk Konan. Fota z pryvatnaha archivu hieroja
Kali błohier pačaŭ ščyra vykazvacca pra vajnu, kolkaść pahroz u jaho bok tolki pavialičyłasia. Niekatoryja rasijskija błohiery navat zaklikali biełaruski KDB schapić Vincuka.
«Było šmat niehatyŭnych kamientaroŭ, pačalisia i rejdy z roznych ruskamirskich supołak. Heta ciahniecca dahetul».
Čamu pierajšoŭ na biełaruskuju movu?
Chłopiec kaža, što cikavicca biełaruskaj movaj pačaŭ zadoŭha da vajny va Ukrainie, ale ŭ žyćci na jaje nie pierachodziŭ.
«Amal usie biełarusy razumiejuć biełaruskuju, ale, na žal, nie mohuć (ci nie chočuć) na joj razmaŭlać. U krainie prosta niama asiarodździa, dzie možna było b biez prablem kamunikavać pa-biełarusku».
Spačatku błohier prosta słuchaŭ biełaruskuju, hladzieŭ rozny kantent, a potym zrazumieŭ, što mova vielmi važnaja dla jaho jak častka identyčnaści.
«Heta całkam narmalnaja źjava, kali ludzi adznačajuć movu jak častku svajoj asoby. U 2019-m ja razvažaŭ pra toje, što razmaŭlaju pa-biełarusku horš za svaju maci, jana razmaŭlaje horš za majho dzieda, a moj dzied — horš za maju prababku… Kolki pakaleńniaŭ biełarusaŭ treba, kab biełaruskaja mova źnikła?
Ale mnie patrebny byŭ niejki šturšok, kab całkam pierajści na biełaruskuju, bo biez praktyki i bieź ludziej, jakija mohuć ciabie padtrymać, heta amal niemahčyma».
Časta ŭ svaich rolikach Smash kaspłeić roznych piersanažaŭ z pop-kultury. Fota z pryvatnaha archiva hieroja
I hetym šturškom dla chłopca staŭ 2022 hod, kali ŭ hramadstvie ŭźnikli pytańni pra ruskuju impierskaść i ruski śviet.
«Nasamreč mova dla mnohich maje značeńnie. Uziać ruskamoŭnych ukraincaŭ, jakija navat identyfikavali siabie jak «ruskamoŭnyja ŭkraincy». Jany pačali pierachodzić na ŭkrainskuju. Jany ŭbačyli, što kali tvajo žytło razburajuć rasijskija rakiety, a siabroŭ zabivajuć rasijskija vajskoŭcy, to niejak składana ruskuju movu rabić svajoj identyčnaściu i častkaj siabie. Hetych ludziej možna zrazumieć.
Sam ja pra siabie dumaŭ: «Nu a chto, kali nie ja?» Čakać, pakul Biełaruś stanie sapraŭdy niezaležnaj i ŭ škołach, VNU pačnuć razmaŭlać na biełaruskaj? Tak i pamierci možna. Praz usie hetyja čyńniki ja i vyrašyŭ pačać razmaŭlać pa-biełarusku».
Čarhovy kaspłej Vincuka. Fota z pryvatnaha archiva hieroja
Pavodle błohiera, paśla jaho pierachodu na biełaruskuju prahlady na kanale pačali padać — ałharytmy jutuba prosta nie viedajuć biełaruskaj movy.
Ale reakcyja hledačoŭ na biełaruskuju movu była dobraja. Vincuk atrymlivaje vielmi šmat pazityŭnych kamientaroŭ ad biełarusaŭ i ŭkraincaŭ. A z boku ruskich hledačoŭ, naadvarot, byli sproby ździekavacca ź biełaruskaj.
«Niekatoryja ruskija pisali, što Biełarusi nie isnuje, što nas tam prydumaŭ Lenin. I heta tak dziŭna, kali biełarusy i ŭkraincy ščyra zachaplajucca, a ruskija aburajucca praz kantent na biełaruskaj movie. Ale i siarod ruskich traplajucca ludzi, jakim cikava pasłuchać, i jany asensoŭvajuć movu jak kaštoŭnaść».
Kamientary