«Z zadavalnieńniem syhrała b Kaleśnikavu». Śviatłana Zielankoŭskaja — pra novyja roli, Michałka i toje, jak zavablivali viarnucca ŭ Biełaruś
Pahutaryli ź viadomaj aktrysaj i eks-zorkaj Kupałaŭskaha teatra Śviatłanaj Zielankoŭskaj pra novyja śpiektakli (u adnym ź ich jana syhraje šefa palicyi), stasunki z byłym mužam i novymi mužčynami, pryčyny śloz, a taksama prapanovy viarnucca ŭ Biełaruś.
«Naša Niva»: Raskažycie, čym vy ciapier žyviacie?
Śviatłana Zielankoŭskaja: Repieciruju niekalki śpiektaklaŭ. 5 kastryčnika ŭ Biełastoku ŭ ramkach fiestyvalu «Kirunak Uschod», naprykład, u nas adbudziecca premjera pa knizie «Pa što idzieš, voŭča» Jevy Viežnaviec (Śviatłany Kurs). My ŭžo rabili čytki pa hetym tekście, a ciapier pieraroblivajem materyjał u paŭnavartasny śpiektakl. Paźniej pakažam jaho ŭ Varšavie i, spadziajemsia, na inšych fiestyvalach u Jeŭropie.
U listapadzie ž płanujem syhrać jašče adnu premjeru — «Orden biełaj myšy» pa adnajmiennym tvory Uładzimira Arłova. Pakul što ŭ nas tolki anłajn-repietycyi, jašče nie vychodzili na nohi. Plus nie dapisany sam tekst, tamu što da tvora Arłova my płanujem dadać ułasnyja historyi, jakija budziem ad siabie raskazvać. Budzie taksama trošački dapisana dramaturham Dzijanaj Bałyka. Atrymajecca taki teatr u teatry.
Raskryju sakret: ja budu hrać u śpiektakli rolu žančyny-haspadyni pałaca. Jakaja, moža, nie zusim haspadynia, chutčej — asabistaja reč manarcha, jakoj jon karystajecca. U nas tam atrymaŭsia trochkutnik: piśmieńnik-karol-žančyna.
I jašče ŭ mianie tam druhaja rola — šefa palicyi. My tut šmat railisia z Uładzimiram Arłovym, ja pytałasia, ci byli niejkija pratatypy piersanaža, kali jon pisaŭ svoj tvor. Jon skazaŭ, što ich było šmat, heta taki źbiralny vobraz.
Ja płanuju jaho zrabić takim ža. Z adsyłkaj da savieckaha ŭkładu, kali ty žorstki i addany ŭładzie, z poŭnaj vieraj, što toje, što adbyvajecca vakoł, adziny vierny šlach.
Adkryty zbor u dapamohu prajekta — paŭdzielničać možna tut.
«NN»: U vašym žyćci byli sutyknieńni ź milicyjaj?
SZ: U mianie byŭ epizod z darožnaj milicyjaj. Adzin raz ja prajazdžała ŭ Minsku mima mitynhu na svajoj mašynie, jašče ŭ 2011-m, kali plaskali ŭ dałoni, i prosta bibiknuła. Mianie tady spynili davoli žorstka. Ale jašče byli nie takija časy, jak ciapier, tak što ja tolki štrafam papłaciłasia.
«NN»: U śpiektakli pa Arłovie ŭ vas zajaŭlena tema ŭzajemadziejańnia mastaka i ŭłady. Jakimi vy siońnia bačycie hetyja stasunki?
SZ: Tyja ludzi, jakija na našym baku i zastalisia ŭ Biełarusi, nie viedaju, jak jany isnujuć… Viedaju, što niekatoryja siabry ŭ vyniku nie pracujuć u prafiesii, jany zvolnienyja. Kamuści davodzicca być prybiralščycaj, kamuści — pracavać u słužbie dastaŭki.
Što tyčycca tych, chto pry ŭładzie — jany skarystalisia momantam i pakazali svoj tvar, i ciapier žyvuć prypiavajučy.
Što nakont mianie, niadaŭna byŭ taki epizod: mnie patelefanavaŭ adzin moj znajomy ź minułaha času, jaki kaliści byŭ u ministerstvie. Prapanoŭvaŭ viarnucca ŭ Kupałaŭski. Abiacaŭ, što ŭ mianie buduć hałoŭnyja roli ŭ teatry, šmat čaho dla jakasnaha žyćcia, uznaharody i hetak dalej. Skazaŭ, što mnie ničoha nie pahražaje, što nijakaj niebiaśpieki dla dziaržaŭnaha aparatu ja nie niasu. Ale ja ž razumieju, što adbyvajecca, i treba być biez hłuzdu, kab nie razumieć hetaha.
Taksama adna znajomaja klikała mianie pryjazdžać, pierakonvała, što ŭ mianie nie budzie nijakich prablem. Maja pazicyja zaŭsiody była vyraznaj, tamu ja navat ździviłasia, što mnie z takimi prapanovami telefanujuć i pišuć.
«NN»: Što ciapier z vašym teatram-studyjaj «Zialonaje śviatło»?
SZ: Na žal, ja nie sabrała dastatkovaj kolkaści ludziej, jakaja mnie patrebna dla pracy studyi. Ja jašče, kaniečnie, trymaju ŭ marach, što niekali heta ŭsio ž adbudziecca.
Niadaŭna atrymała hrant ad ArtPower Belarus na vydaviectva i prezientacyju dziciačaha śpieŭnika (pakul nie mahu raskryvać detali). Prezientacyju budziem rabić ź dzietkami sa studyi «Kupalinka» ŭ Varšavie. Imkniemsia paśpieć usio da kanca kastryčnika.
Paralelna z tvorčymi prajektami ja pracuju na svajoj asnoŭnaj pracy — u jakaści pradaŭca adzieńnia [ŭ kramie] Reserved. Heta nie zusim maja stychija, ale treba zarablać hrošy, kab žyć.
«NN»: Jak časta vy ciapier bačyciesia ź dziećmi?
SZ: Aksińnia taksama žyvie ŭ Varšavie, raniej my navat razam zdymali kvateru, ale ciapier jana źjechałasia z chłopcam.
Małodšyja ž dzieci z baćkam u Estonii, u mianie atrymlivajecca pryblizna raz na paŭhoda da ich vyjazdžać, tamu što jašče ž treba sabrać hrošy na heta. Nu i z adpačynkam na pracy ŭ mianie jość limit, jaki ja mahu vykarystać.
Da mianie dzieci nie pryjazdžajuć, tamu što pakul u mianie niama takich umovaŭ, kab ich prymać. Ja žyvu ŭ maleńkim pakojčyku, kvateru dzialu z susiedziami — biełarusam i ŭkrainkaj. My pasiabravali ź imi.
Ajfon štodzień vydaje niejkija fotaŭspaminy, tamu što ja dziaciej vielmi šmat fatahrafavała. I ŭ mianie zaŭsiody ślozy padstupajuć: ja nie viedaju, što mnie zrabić, kab źmianić situacyju. Była dumka pajechać u Estoniju žyć, ale nie viedaju, dzie tam pracavać, dzie žyć, tam jašče bolš darahi ŭzrovień žyćcia.
«NN»: Pravilna razumieju, što ź Siarhiejem Michałkom vy zusim nie kamunikujecie?
SZ: Na žal, nie. Navat ź dziećmi ja kamunikuju praź jaho novuju žonku. Ci starejšy syn Makar dapamahaje: biehaje z telefonam za małodšymi. Chacia mnie padajecca, nakont dziaciej sa mnoj razmaŭlać musić Siarhiej, a nie jaho žonka. Mnie b chaciełasia, kab my vyrašali los dziaciej razam. Nam ža niama čaho dzialić, pačućciaŭ niama… Ale tut ja nie mahu paŭpłyvać, heta jaho rašeńnie.
Moža, jon baicca, što ja budu dziaciej adbirać… Ale ja ž nie adbiraju ich uvieś hety čas, ja prystasoŭvajusia da situacyi.
«NN»: Ci sočycie vy za tvorčaściu Siarhieja ciapier? Niadaŭna ŭ siecivie aktyŭna abmiarkoŭvali jaho źniešni vyhlad, niekatoryja prychilniki vykazvali aściarohi, što Michałok moža być u depresii…
SZ: Ja nie budu heta kamientavać. Ja nie ŭ kursie, što tam. Ja spytała niejak, jak spravy. Mnie skazali, usio dobra, nu i ŭsio.
Troški hladžu, što jon robić, kaniečnie, tamu što heta baćka maich dziaciej.
«NN»: Starejšy syn praciahvaje zajmacca teatram, vy b chacieli, kab jon, jak i vy, staŭ akcioram?
SZ: Ja nie raz čuła, jak darosłyja akciory kažuć, što nie žadajuć svaim dzieciam hetaj prafiesii. I ja ździŭlałasia zaŭsiody — heta ž praca, jakuju ty lubiš! Tak, jana zaležnaja ŭ tym płanie, što nas pastajanna vybirajuć režysiory, pradziusary. Ale mnie padajecca, heta vielmi tvorčaja płyń, jakaja zachoplivaje dušu i serca. I ja budu tolki rada, kali maje dzieci buduć hetym zajmacca.
Makar chodzić u teatralnuju škołu, i jamu padabajecca. Jon i śpiavaje, i pieśni sam prydumlaje, i ŭ klipach baćki ŭ jaho dobra atrymlivałasia zdymacca. Jon kaža, što budzie tvorčym čałaviekam — kab i akcior, i muzyka, i kampazitar.
«NN»: A vaša serca ciapier svabodnaje?
SZ: Tak. U mianie byli adnosiny z mužčynam. Hod pratrymalisia stasunki. Praz fejsbuk i supołku «Znajomstvy biełarusaŭ u Polščy» była jašče na spatkańni z adnym mužčynam, ale niešta nie skłałasia.
Ciapier ja ŭ pošuku. Pasprabavała tyndar i «Badu», ale niešta ŭ mianie niejki strach. Bolš, kaniečnie, lublu žyvyja znajomstvy.
«NN»: Ci jość šaniec ulicca ŭ polskija teatry i kino, vyvučyŭšy movu, jak u vas atrymałasia z ukrainskaj va Ukrainie?
SZ: Heta składana, na žal. Tut treba razmaŭlać biez akcentu, idealna. A ja pakul što nie toje što biez akcentu, ja narmalna razmaŭlać nie mahu pa-polsku ahułam. Moža, ciapier niama takich resursaŭ u mianie, jak raniej. Ale ja chacieła b, kali budzie bolš volnaha času, źviarnucca da repietytara, budu padymać uzrovień viedańnia polskaj tak ci inakš.
Mnie z Ukrainy pastupali prapanovy pracy, užo jak vajna pačałasia, telefanavali, ale ciažka mnie tudy jeździć. U mianie choć i jość miascovy dazvoł na žycharstva, ale ŭsio roŭna treba ž prachodzić miažu, ja hramadzianka Biełarusi… Na Ukrainu ja pakul nie hladžu jak na varyjant pracy.
«NN»: Jakoj vy bačycie budučyniu biełaruskaha teatra bližejšym časam u siońniašnich umovach?
SZ: Situacyja ŭ Biełarusi, mnie padajecca, na žal, zaciahniecca nadoŭha. Budziem vieryć u lepšaje, ale pakul što budujem tut svajo žyćcio.
Chaciełasia b, kaniečnie, užo narmalny svoj teatr tut zrabić, abjadnać usich akcioraŭ i rabić niešta hrandyjoznaje razam.
«NN»: Adny z vašych samych jarkich rolaŭ — Barbara Radzivił i Anastasija Słuckaja. Ci jość jašče niejkija histaryčnyja piersanažy — ź minuŭščyny ci sučasnaści, — jakich by chaciełasia syhrać?
SZ: Ja b ahułam chacieła mnoha hrać, roznych rolaŭ. Hałoŭnych, u tym liku, kaniečnie.
Kali dumaju pra sučasnaść, u hałavu prychodzić Maryja Kaleśnikava. Ja nie padobnaja da jaje, kaniečnie, ale b z zadavalnieńniem syhrała. Mnie zdajecca, kali b byli vybary i jana była pretendentkaj, ja b za jaje prahałasavała. Heta mocnaja asoba, čałaviek ź vialikaj litary.
Kali adbyłasia revalucyja ŭ 2020-m, ja tolki naradziła dzicia. I ŭ mianie tady navat źnikła małako, tamu što ja mocna pieražyvała ŭsie padziei, kožnuju noč płakała ad taho, što adbyvałasia na radzimie, sačyła za ŭsim, hladzieła repartažy. Sama zapisvała zvaroty da kaleh. Było vielmi ciažka. Chaciełasia jašče tady być razam z usimi, z «kupałaŭcami», jakija — maja siamja. Ale ja nie mahła pa abjektyŭnych pryčynach, i ŭsio roŭna praz heta było soramna i niajomka.
«NN»: Vy niejak kazali, što vaša nacyjanalnaja samaidentyčnaść sfarmavałasia ŭ falkłornym teatry «Hościca» pad kiraŭnictvam Łarysy Simakovič. A kali kankretna heta da vas pryjšło?
SZ: Ja zaŭsiody była tvorčaj asobaj, i kali ŭ mianie pytalisia, kim ja chaču być, adkazvała, što aktrysaj. Ja vystupała doma, u dziciačym sadku, u škole — zaŭsiody na scenie. Ale što tyčycca nacyjanalnaj samaidentyčnaści, to ŭ škole ž było dźvie hadziny ŭ tydzień na biełaruskuju movu i adna hadzina litaratury — ničoha zusim. I na ruskaj movie ŭsie znosilisia, u tym liku ŭ siamji.
A paśla ja stała chadzić u «Hościcu», i patroški jano vychavałasia. Hod u 15 pryjšło. U nas tam takaja roznabakovaja adukacyja była — my i śpievami narodnymi zajmalisia, i chareahrafijaj, i akciorskaje majsterstva nam vykładali. I Łarysa nam knižki raiła, jakija varta pračytać. My ŭ teatry hadzinami znachodzilisia, razmaŭlali na ŭsie mahčymyja temy. I ŭsia adukacyja ŭ kalektyvie była niejak z pavahaj da rodnaj movy, da historyi.
Potym ja ŭžo sama stała i na mitynhi chadzić, amal adrazu jak Łukašenka pryjšoŭ da ŭłady.
«NN»: Ci niama strachu, što vašy dzieci zhubiać biełaruskaść u emihracyi, asimilujucca ŭ krainie pražyvańnia?
SZ: Dzieci biełaruskaj movaj, na žal, nie vałodajuć. Ukrainskuju navat lepš viedajuć: Makar ža i va ŭkrainskuju škołu chadziŭ, plus Siarhiej tam hramadzianstva atrymaŭ, i jaho novaja žonka — ukrainka. Doma jany, pa-mojmu, pa-rusku razmaŭlajuć.
Adrazu paśla naradžeńnia ja śpiavała dzieciam biełaruskija pieśni — i kałychanki, i narodnyja, i pad «Pahoniu» ŭkałychvała Mirona. Kaniečnie, heta ŭsio zabyvajecca. Napeŭna, kali b ja była pobač, to niešta b troški ŭzroščvała. Mnie zdajecca, važna pamiatać, chto ty i padtrymlivać nacyjanalnuju identyčnaść.
Ahułam, niejak ža navat u rasijskim Minsku vychavalisia asoby, jakija stali potym napieradzie vyzvalenčych ruchaŭ. Tak što, dumaju, nie ŭsio zhublena. I ŭ emihracyi toj ža praces vychavańnia šmat u čym zaležyć ad baćkoŭ, ad taho, što jany ŭkładajuć dzieciam u hałovy i serca.
«NN»: Pra što jašče marycca?
SZ: Nie vielmi chaču pakul raskryvać sakret, ale my padumvajem ź siabrami — aktrysaj Jaŭhienijaj Kulbačnaj i jaje mužam Paŭłam Jaskievičam, kupałaŭcami — pra ŭłasny bujny teatralny prajekt. My navat jeździli na stažyroŭku na Avińjonski teatralny fiestyval.
Mahu tolki skazać, što prajekt hety płanujecca na doŭhija hady, jon dazvolić adkryć biznes u tvorčym kirunku, stać na nohi. Dazvolić mnie, spadziajusia, padzialić apieku nad dziećmi, kab u mianie byli mahčymaści finansavyja i pobytavyja dla hetaha. Ja da hetaha imknusia: stać niezaležnaj žančynaj, jakaja moža ŭsio dla dziaciej zrabić.
Sihoŭ i Zielankoŭskaja źjaviacca ŭ śpiektakli pa Arłovu
Zielankoŭskaja — drama ź Michałkom, «Anastasija Słuckaja», Tarzan i sustreča z Łukašenkam
Padtrymka, jakuju ŭ Polščy vyłučali i biełaruskim teatram, stała dastupnaj tolki ŭkraincam? Razabralisia, što adbyvajecca i jak žyvie niezaležny teatr za miažoj
Viarnułasia ŭ Biełaruś, pavieryŭšy abiacańniam siłavikoŭ — ciapier jaje buduć sudzić pa 12 kryminalnych artykułach
Kamientary
Ale ciapier, sumlennaj pracaj ŭ taksi i pradavačkami, jany mohuć admycca i mulać režymu, niaistotna, beseseraŭskamu ci PeNeRyŭskamu (ŭładzie pieraškadžajuć niezaležnyja ad jaje ludzi).
Tolki voś machluje spadarynia iznoŭ. Dziciačaja knižka maje pradavacca, bo padabajecca dzieciam (baćkam), a nie hrantadaŭcam. Toje što padabajecca apošnim - knižka dziela hrantadaŭcaŭ, a nie dziaciej.
Kali vy ŭžo daciamicie
Spadaru Michałku ja daŭ ź dziuby napicca, a spadaryni Zielankoŭskaj ź dziuby nia daŭ, ale i smahu jana nataliła.
- Kudy vy hrantasmoki idziecie?
- Kapać bulbu.
- Treba iści taptać trasianku, i na jaje miescy pasadzić taraškievickaje bčb pole imia kasy amierykanskaj Svabody!
- Dyk narod nie vučyŭ i nia viedaje taraškievicu z 1933 hoda 90 lat.
- A vot nado kab narod vyvučyŭ taraškievicu, a nie havaryŭ na trasiancy!