Ukraina maje namier admovicca ad dublažu filmaŭ na karyść subcitraŭ. Voś čamu heta škodna navat dla biełarusaŭ
Zakonaprajekt prezidenta Ukrainy Uładzimira Zialenskaha ab asablivym statusie anhlijskaj movy, jaki jon unios u Viarchoŭnuju Radu 28 červienia, praduhledžvaje ŭ tym liku, što z 2027 hoda ŭsie anhłamoŭnyja filmy ŭ kinateatrach buduć demanstravacca ŭ aryhinale z ukrainskimi subcitrami. Zakonaprajekt vyklikaŭ burnyja dyskusii.
Novaja norma maje davoli karotki pierachodny pieryjad: u 2025 h. dola pakazaŭ u kinateatrach na movie aryhinała musić skłaści 50%, u 2026 h. — 75%, z 2027 h. — 100%.
Na dumku niekatorych śpiecyjalistaŭ, hetaja norma supiarečyć zakonu Ukrainy «Ab zabieśpiačeńni funkcyjanavańnia ŭkrainskaj movy jak dziaržaŭnaj», pavodle jakoha ahulnaja kolkaść pakazaŭ filmaŭ na movie aryhinała, akramia dziaržaŭnaj, nie moža pieravyšać 10% ad ahulnaha liku.
Ministerstva kultury i infarmacyjnaj palityki Ukrainy sprabavała rastłumačyć nieabchodnaść hetaha zakona. Pavodle viedamstva, rehulavańnie budzie raspaŭsiudžvacca tolki na filmy, jakija buduć demanstravacca ŭ kinateatrach, i nie budzie raspaŭsiudžvacca na telebačańnie i inšyja miedyja. Na dumku čynoŭnikaŭ, prahlad filmaŭ u kinateatrach na movie aryhinała (anhlijskaj) raźvivaje navyki vałodańnia anhlijskaj movaj. U svajoj arhumientacyi Ministerstva spasyłajecca na «mnohija krainy Jeŭropy», dzie filmy pakazvajuć na anhlijskaj movie z subcitrami, a dublujuć u asnoŭnym tolki dziciačyja pradukty.
A što tyčycca ŭkrainskaha rynku dublažu, to čynoŭniki ličać, što ŭ vyniku vajny jon tolki pavialičyŭsia i na stryminhavych płatformach źjaŭlajecca šmat filmaŭ i sieryjałaŭ va ŭkrainskim dublažy. «Tamu było b nie zusim karektna kazać, što rynak niejkim čynam paciarpić. Na rynku ŭžo jość novyja klijenty».
Ukraincy ŭ sacyjalnych sietkach spraviadliva aburylisia tym, što «pa sutnaści źniščajecca ŭkrainskaja kulturnaja prastora», «na śmietnik vykidajecca ŭsie vysiłki ŭkrainizacyi dy rabota, napracavanaja z časoŭ pieršych ukrainskich dublažoŭ». Akciory ahučvańnia, jakija pryznalisia, što, niahledziačy na zajavy Minkultury, u ich prosta adbirajuć pracu, prapanavali dać prava hledačam samim vybirać, na jakija sieansy chadzić — va ŭkrainskim dublažy ci na movie aryhinała.
Aktyvisty skłali pietycyju na sajcie Kabinieta ministraŭ Ukrainy z patrabavańniem unieści źmieny ŭ zakonaprajekt, bo ŭkrainski dublaž, akramia taho, što maje šmat prychilnikaŭ, vykonvaje važnuju funkcyju — spryjaje ŭkrainizacyi. Na dumku aŭtaraŭ, pry adsutnaści ŭkrainskaha dublažu hladač moža prosta pahladzieć film u ruskim dublažy (ź ličbavym relizam). Pietycyju na hety momant padpisali 12 tysiač čałaviek ź nieabchodnych dla razhladu 25 tysiač.
Padmurak da raźvićcia ŭkrainskaha kinadublažu byŭ zakładzieny ŭ 2005 hodzie, kali da ŭłady va Ukrainie pryjšoŭ Viktar Juščanka i pačalisia paśpiachovyja zachady pa ŭzmacnieńni roli ŭkrainskaj movy ŭ hramadstvie. U studzieni 2006 hoda ŭrad vydaŭ pastanovu, jakaja praduhledžvała, što z 1 vieraśnia 2006 hoda filmaŭ z ukrainskim dublažom pavinna być nie mienš za 20%, z 1 studzienia 2007-ha — nie mienš za 50%, a z 1 lipienia 2007-ha — nie mienš za 70%. Ukrainskija dystrybjutary, jakija pracavali naŭprost z halivudskimi studyjami, padtrymali takuju inicyjatyvu. Jany ničoha nie hublali, bo dublaž na ŭkrainskuju movu apłačvaje halivudskaja studyja. A voś pradstaŭnictvy rasijskich dystrybjutaraŭ va Ukrainie, jakija zavozili ŭžo hatovy rasijski dublaž z Rasii, byli kateharyčna suprać.
U filmach, dublavanych pa-ŭkrainsku, hieroi mohuć havaryć halickim ci lemkaŭskim dyjalektam abo kałarytnym adeskim suržykam, u ich možna sustreć łakalnyja ŭkrainskija žarty i miemy: pra kijeŭskuju Traješčynu, pra miascovych zorak, adsyłki da ŭkrainskich palitykaŭ i histaryčnych piersanažaŭ, vykanańnie narodnych ukrainskich piesień i vykarystańnie aŭtentyčnaj ukrainskaj łajanki. Kinadublaž pieratvaryŭsia ŭ sapraŭdnaje ŭkrainskaje mastactva, jakoje ciapier moža być stračanaje. Ale dziela čaho?
Isnaje mierkavańnie, što prahlad filmaŭ u aryhinale raskryvaje niejkija źniščanyja ahučkaj adcieńni hołasu aryhinalnych akcioraŭ, akcenty, žarty, kryłatyja vyrazy i hulni słoŭ raźbivajucca ab kontrarhumient — heta ŭsio budzie ŭspryniata tady i tolki tady, kali hladač na vydatnym uzroŭni ŭžo vałodaje movaj. Kali hladač nie vałodaje movaj na dastatkovym uzroŭni, to ŭsio heta nie maje anijakaha sensu, bo jon budzie sčytvać infarmacyju ź pierakładnych subcitraŭ, jakija taksama skažajuć aryhinał. Uźnikaje pytańnie: a ci na dastatkovym uzroŭni ŭkraincy viedajuć dyjalekty ŭłasnaj movy, jaje prykazki i prymaŭki, razumiejuć adsyłki da nacyjanalnaj kultury i historyi, kab masava pačać ubirać u sabie jašče i asablivaści zamiežnaj movy?
Toje ž pytańnie mohuć zadać sabie i biełarusy. Kali vy nie možacie adroźnić havorku biełarusa z Paazierja ad havorki biełarusa z Uschodniaha Paleśsia, to navošta vam treba adroźnivać valijski akcent ad šatłandskaha?
Prafiesijny dublaž filmaŭ na nacyjanalnaj movie niasie važnuju adukacyjnuju funkcyju, asabliva dla nacyj, jakija padvierhlisia mocnaj asimilacyi, jak biełarusy i ŭkraincy. Dublaž zamacoŭvaje pravilnuju pabudovu moŭnych kanstrukcyj, pašyraje słoŭnikavy zapas, padvyšaje sacyjalny status samoj movy siarod moładzi. Raniej hetuju funkcyju šmat u čym vykonvała litaratura, ciapier kino.
Pieravod ukrainskaha kinarynku z adnoj tradycyi na inšuju ŭ adzin momant pastavić bolšaść ukraincaŭ u niepryjemnaje stanovišča. Šarahovy hladač maje patrebu ŭ tannym adpačynku, kali nie treba ŭčytvacca ŭ citry pad ekranam, kab zrazumieć sens, a prosta rassłabicca i atrymlivać zadavalnieńnie ad prahladu. I budzie hetaha pazbaŭleny, niechta — na peŭny čas, pakul nie asvoicca z subcitrami abo nie vyvučyć zamiežnuju movu, a niechta, naprykład, sa starejšaha pakaleńnia — mo i nazaŭždy.
Uličvajučy realii Ukrainy, jakaja źviedała vialiki adtok pracoŭnaha nasielnictva jašče da pačatku šyrokamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii, to takija inicyjatyvy ŭkrainskich uładaŭ pa naviazvańni anhlijskaj movy vyhladajuć dziŭna. Bazavaje viedańnie zamiežnych moŭ šyrokimi płastami ŭkrainskaha hramadstva dakładna paspryjaje emihracyjnym pracesam, ale ci pryniasie ŭ budučyni choć niejkija vyhody — zastajecca tolki hadać.
Hety zakonaprajekt dobra pierahukajecca ź idejaj peŭnaj častki novaj biełaruskaj apazicyi, jakaja ŭ 2020 hodzie prapanoŭvała zrabić anhlijskuju movu treciaj dziaržaŭnaj, byccam heta musiła niejak zbałansavać zasille ruskaj movy ŭ Biełarusi. Ale nasamreč heta byŭ by apošni ćvik u trunu nacyjanalnaj biełaruskaj movy. Navošta vučyć niejkuju tam biełaruskuju, kali ŭ nas try dziaržaŭnyja i dźvie inšyja adkryvajuć ujaŭna šyrokija pierśpiektyvy?
Nie ŭ ciapierašnich umovach kažučy, ale ŭkrainski zakonaprajekt padryvaje i namahańni biełarusaŭ mieć ułasny kinadublaž i praź jaho pašyrać biełarusizacyju krainy. Navat pry najlepšym raźvićci palityčnaj situacyi, dakładna znojducca tyja, chto budzie spasyłacca na dośvied Ukrainy, jakaja adyšła ad praktyki dublažu, prapanujučy pieranieści jaho na biełaruskuju hlebu, ale zabyvajučysia (śviadoma ci nie) na toje, što na praciahu dziesiacihodździaŭ ukrainski dublaž byŭ mahutnym srodkam prapahandy ŭkrainskaj movy.
Nie treba zabyvać, što anhlijskaja mova atrymała takoje šyrokaje raspaŭsiudžańnie nie tamu što jana vielmi pryhožaja i miłahučnaja, a tamu što anhlijski moŭny impieryjalizm maršyravaŭ śledam za ahresiŭnaj ekspansijaj Brytanii pa ŭsim śviecie. U hetym sensie nijakaj roźnicy pamiž anhlijskim i ruskim moŭnym impieryjalizmam niama, navat možna skazać, što apošni paciarpieŭ paražeńnie, u toj čas jak anhlijski praz kulturu i navuku praciahvaje nastup na nacyjanalnyja kultury, asabliva ŭ byłych kałonijach.
Vielmi niedarečnymi, zapoźnienymi vyhladajuć inicyjatyvy nadańnia asablivaha statusu anhlijskaj movie na fonie baraćby Ukrainy z vynikami viekavoj kulturnaj asimilacyjaj, imknieńnia da raznastajnaści i inkluzii, a taksama ŭ čas, kali technałohii pierakładu amal ścierli moŭnyja barjery. Vyhladaje, što inicyjatary hetaj reformy hladziać u minułaje, a nie ŭ budučyniu.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆMinčanka pakinuła stanoŭčy vodhuk na sumku — i raptam vykryła zdradu čužoha muža19
Kamientary