«Kleili litaru Z, a paśla jaje adździrali». Były viazień škłoŭskaj kałonii raskazvaje, jak niaŭdačy rasijan na froncie źmianiali nastroi siłavikoŭ
Škłoŭskaja kałonija ličycca adnoj z samych žorstkich. Byłomu jaje kiraŭniku praź nialudskaje abychodžańnie z palitviaźniami zabaranili ŭjezd u Jeŭrasajuz, a ciapierašniaha vinavaciać u śmierci Vitolda Ašurka. Palitviazień, jaki vyzvaliŭsia adtul niekalki miesiacaŭ tamu, raskazaŭ pra naviny ad Paŭła Sieviarynca i inšych źniavolenych, a taksama pra toje, jak u kałonii rychtujucca da pryjezdaŭ prapahandystaŭ i jak z chodam vajny źmianialisia nastroi administracyi.
«Presinh na Sieviarynca ŭzmacniŭsia z pačatkam vajny»
U škłoŭskaj kałonii №17 utrymlivajuć palityka Paŭła Sieviarynca, prafsajuznaha lidara Alaksandra Jarašuka, pravaabaroncu Uładzimira Łabkoviča, studenta Arcioma Bajarskaha, fihuranta «spravy Aŭtuchoviča» Paŭła Razanoviča, anarchista Akichiru Hajeŭskaha-Chanadu, byłoha viadoŭcu BT Dźmitryja Łukšu, akciora Paleskaha teatra Siarhieja Vołkava.
Dniami ŭ Škłoŭ etapavali papularyzatara biełaruskaj kultury Paŭła Biełavusa.
Usiaho ŭ viaźnicy pad tysiaču asudžanych. 90 ź ich, pa źviestkach pravaabaroncaŭ z Dissidentby, palityčnyja źniavolenyja.
Palitviaźniem byŭ i surazmoŭca «Našaj Nivy» Alaksiej (pa jaho prośbie imia źmienienaje). 35-hadovy mužčyna adsiedzieŭ u škłoŭskaj kałonii bolš za hod. U niavoli jon akazaŭsia za ŭdzieł u pratestach. Try miesiacy tamu jaho vyzvalili.
Alaksiej kaža, što palityčnych u viaźnicy nie mienš za 150 čałaviek i jany pad pastajannym ciskam administracyi.
Pa słovach byłoha palitviaźnia, rehularna adpraŭlajuć u štrafny izalatar Paŭła Sieviarynca. Presinh na jaho ŭzmacniŭsia z pačatkam vajny va Ukrainie.
Palityk pracavaŭ na piłaramie. Ź im Alaksiej bačyŭsia niačasta. Pierasiakalisia ŭ pakoi, dzie vydavali pasyłki i pieradačy. Pa słovach Alaksieja, Pavieł pastareŭ i krychu asunuŭsia, ale zastajecca čałaviekam z mocnym ducham.
Kali Pavieł nie ŭ ŠIZA, to kožny vychadny i na relihijnyja śviaty chodzić u carkvu. Tam za im pilna sočać supracoŭniki kałonii.
«Havoryć jon z usimi pa-biełarusku, ale kali surazmoŭca nie razumieje biełaruskaj, to pierachodzić na ruskuju. Paŭłava biełaruskaja mova nie padabajecca administracyi, — raskazvaje Alaksiej. — Kali z kimści havoryć, to abaviazkova ŭśmichajecca. Vitajecca taksama z uśmieškaj».
Paŭłu prychodziła šmat listoŭ, i na kožny jon starajecca adkazvać.
«Heta administracyi taksama nie padabajecca, bo adkazy na listy pravakujuć novyja listy», — adznačaje Alaksiej.
Pavieł kamunikuje z usimi niavolnikami.
«Va ŭmovach źniavoleńnia heta nie duža dobra, bo navat siarod palityčnych jość roznyja ludzi. Administracyja stvaraje ŭmovy, kali čałaviek vymušany dakładvać joj, što adbyvajecca ŭ atradzie», — zaŭvažaje Alaksiej.
Jakija naviny ad inšych palitviaźniaŭ
Paznajomiŭsia Alaksiej u kałonii z Paŭłam Aŭčarovym, jakoha administracyja zrabiła złosnym parušalnikam praviłaŭ adbyvańnia pakarańnia.
Palitviaźniu da 5 hadoŭ dadali jašče 1,5 hoda i adpravili ŭ kałoniju stroha režymu. Da hetaha jaho časta kidali ŭ štrafny izalatar.
«Pavieł — dobry čałaviek, ale zanadta pryncypovy. Jaho pačali «stralać» praz heta», — adznačaje Alaksiej.
Jon kaža, što Pavieł na znajomstvie z načalnikam kałonii zajaviŭ: vy nie čapajecie mianie, a ja nie čapaju vas.
«Pavieł paličyŭ, što z administracyjaj možna havaryć ščyra — pa-mužčynsku. Načalnik paśmichaŭsia, ale ŭ dalejšym zrabiŭ usio, kab jaho asudzili pa 411-m artykule («złosnaje niepadparadkavańnie patrabavańniam administracyi»), — raskazvaje Alaksiej.
Pavieł — fizična mocny chłopiec, viadzie zdarovy ład žyćcia.
«Jon badziory ducham i jaho ničoha nie złomić», — ličyć Alaksiej.
Palitviazień Hienadź Śmirnoŭ abviaščaŭ haładoŭku, praciahvaje Alaksiej. Tak jon pratestavaŭ suprać naviazvańnia jamu dadatkovaj pracy.
Hienadzia časta kidajuć u štrafny izalatar. Karali jaho i źmiaščeńniem u PKT. Za čas źniavoleńnia jon duža schudnieŭ.
Alaksiej pierasiakaŭsia ŭ kałonii z akcioram Siarhiejem Vołkavym. Jon pracuje ŭ cechu drevaapracoŭki, piša vieršy. Časam na jaho nakatvaje depresija.
«U cełym jon nie padaje ducham, badziorycca, ale pierapady nastroju ŭ jaho niby majatnik», — kaža Alaksiej.
Zanudziŭsia byŭ i Vital Ščerbič, praciahvaje jon.
Vital Ščerbič. Fota: spring96.org
«Vital — najlepšy čałaviek z tych, kaho ja bačyŭ u žyćci. Sumlenny, dobra vychavany. Lubić siamju. Maje cudoŭnaje pačućcio humaru. Paźbiahaje kanfliktaŭ. Kali bačyć, što situacyja viadzie da svarki, to adychodzić. Nie ŭžyvaje hrubych słoŭ. Zajmajecca sportam».
Palitviazień Anton Sotnikaŭ ažaniŭsia ŭ kałonii. Z budučaj žonkaj paznajomiŭsia padčas listavańnia ź joju. Dziaŭčyna padtrymlivała niavolnika svaimi dopisami.
«Antona hadavała babula, i jon jaje nazyvaŭ maci. Jana pamierła, i Anton nie zmoh ź joju raźvitacca. Duža pieražyvaŭ…» — adznačaje Alaksiej.
Raśpisaŭsia ŭ kałonii i Anton Jakavuk.
Alaksiej kaža, što turemščyki, presujučy źniavolenych, damahajucca, kab tyja zastavalisia ŭ depresiŭnym i pryhniečanym stanie.
«Čym bolšy termin źniavolenaha z žoŭtaj birkaj, tym bolš žorstkija stvarajuć dla jaho ŭmovy, — adznačaje Alaksiej. —
Usio robicca, kab u źniavolenym zabić čałavieka, kab jon bajaŭsia luboha šorhatu.
«Adstrelvajuć» ź luboj nahody. Naprykład padychodziać i kažuć, što ŭ ciabie huzik nie zašpileny abo nie pavitaŭsia. Chacia ty i pavitaŭsia, i huzik zašpileny. Pra heta kažaš, a tabie zajaŭlajuć, što ty spračaješsia — i tut ža spahnańnie».
Čym viadomaja škłoŭskaja kałonija
Kałoniju pabudavali 42 hady tamu. Jana mieścicca na ŭskrajku Škłova. Nasuprać jaje ŭźviedzieny pasiołak Maładziožny. U tutejšych damach žyvuć siemji supracoŭnikaŭ viaźnicy.
Za try kiłamietry ad viaźnicy chata, u jakoj žyŭ sa svajoj siamjoj Łukašenka, pakul nie vypraviŭsia ŭ palityku.
Pieršych palitviaźniaŭ kałonija pryniała paśla 2010 hoda. U joj siadzieli Dźmitryj Daškievič, Mikałaj Statkievič, Mikałaj Dziadok i inšyja aktyvisty.
Paśla pratestaŭ 2020 hoda palitviaźni stali nieadjemnaj častkaj kałonii.
Palityčnych pryvoziać z adznakaju, što jany na prafiłaktyčnym uliku jak schilnyja «da ekstremizmu, destruktyŭnaj dziejnaści» ci «zachopu zakładnikaŭ, napadu na administracyju, prajavaŭ ahresii».
Mnohich zanieśli ŭ śpis «asob, jakija majuć dačynieńnie da terarystyčnaj dziejnaści». Mnohich robiać u kałonii złosnymi parušalnikami praviłaŭ unutranaha rasparadku.
«Usio heta značna ŭskładniaje žyćcio ŭ kałonii, — adznačaje Alaksiej.
Kali administracyi nie spadabalisia pavodziny asudžanaha, to jaho biaruć u apieratyŭnuju raspracoŭku i «abiastłuščvajuć»: pazbaŭlać spatkańniaŭ, pasyłak, pieradač.
Pa słovach Alaksieja, ciapier praktyčna ŭsich palityčnych vyzvalajuć praz štrafny izalatar.
«Tydzień ci 10 dzion — heta stabilnyja terminy ŠIZA», — tłumačyć jon.
Adnu z kamieraŭ štrafnoha izalatara škłoŭskaj kałonii MUS pakazała ŭ videa z Vitoldam Ašurkam paśla taho, jak stała viadoma, što palitviazień pamior. Abstaviny jahonaj śmierci dahetul nieviadomyja. Aficyjna ŭ jaho spyniłasia serca, ale rodnyja palitviaźnia i rasśledavalniki sumniavajucca ŭ hetym.
Alaksiej kaža, što sa śledčaha izalatara jaho etapavali ŭ Škłoŭ užo paśla śmierci Ašurka. Pra jaho los jon daviedaŭsia ad inšych niavolnikaŭ.
«A naohuł hetu historyju starajucca nie zhadvać, bo možna za jaje narvacca na pakarańnie», — adznačaje Alaksiej.
Były palitviazień kaža, što asablivaj lutaściu vyłučajucca supracoŭniki kałonii Udotaŭ, Siamionaŭ, Kamaroŭ.
«Siamionaŭ i Udotaŭ mnie dahetul śniacca», — adznačaje jon.
Pavodle Alaksieja, u kałonii jość supracoŭniki, jakija pavodziać siabie z asudžanymi pa-ludsku. Padkazvajuć, kab jany pryhledzieli za tymi, chto časta padstaŭlajecca.
«Za luboje parušeńnie asudžanym praviłaŭ, akramia pakarańnia jaho samoha, pierapadaje i načalniku atrada. Tamu atradnik i sprabuje damovicca z kimści, kab źniać ź siabie hałaŭny bol», — davodzić Alaksiej.
U 2018 hodzie pamianiaŭsia načalnik kałonii i ŭmovy ŭtrymańnia stali bolš žorstkimi dla ŭsich katehoryj asudžanych, kaža Alaksiej, spasyłajučysia na apoviedy niavolnikaŭ sa stažam.
Siarhieju Jermalickamu — raniejšamu načalniku — u 2011 hodzie byŭ zabaronieny ŭjezd u Jeŭrasajuz za žorstkaje abychodžańnie sa źniavolenym palitykam Mikałajem Statkievičam.
Ciapier kiruje viaźnicaj Alaksandr Karnijenka. Jaho razam z apieratyŭnym rabotnikam kałonii Siarhiejem Karčeŭskim ličać datyčnymi da śmierci Ašurka.
Pa słovach Alaksieja, niekatoryja kryminalniki narakajuć, što praz palityčnych «raniejšaja volnica» pry Jermalickim źmianiłasia na «svavolu administracyi» pry Karnijenku.
Jany zhadvajuć, što raniej im mahli pieraličvać hrošy absalutna ŭsie, a ciapier tolki rodnyja. U raniejšyja časy im dazvalali telefavanać kamu zaŭhodna i kolki zaŭhodna. Ciapier ža tolki pa hrafiku.
«80 pracentaŭ kryminalnikaŭ — stukačy», — ličyć Alaksiej.
Pavodle jaho, sa źjaŭleńniem u kałonii palityčnych «vydychnuli» asudžanyja za narkotyki. Na ich «abkatvali» mietady cisku, jakija stali budzionnymi dla palitviaźniaŭ.
U źniavolenych za narkotyki byli svaje našyŭki zialonaha koleru. Hetuju katehoryju asudžanych źbirali ŭ asobnyja atrady.
«Niejak utylizavali partyju ź niekalkich tysiač par čaravikaŭ, bo ŭ ich była brakavanaja padešva»
Palitviaźni raskidanyja pa atradach i pracujuć u roznych cechach pramzony i na infrastrukturnych abjektach, jakija absłuhoŭvajuć kałoniju: u piakarni, na kuchni.
Na pramzonie, jakaja ličycca asobnaj arhanizacyjaj — pradpryjemstvam «Siamnaccać», asudžanyja zaniatyja na drevaapracoŭcy, u šviejnym i abutkovym cechach.
Pavodle Alaksieja, na drevaapracoŭcy staić dobraje abstalavańnie, ale na im pracujuć asudžanyja biez patrebnych navykaŭ, tamu psujuć jaho.
«Na niaspraŭnych stankach jakasnaj pradukcyi nie zrobiš. Akramia taho, syravinu pryvoziać kiepskuju. Nie chapaje lesu. Toje, što dobra vychodzić, dyk heta paddony dy katuški pad pravady, ale ich robiać uručnuju i vialikaha majsterstva takaja praca nie vymahaje», — davodzić Alaksiej.
Turemnaje pradpryjemstva časta pakazvajuć prapahandysty. Dla ich siužetaŭ admysłova prychavanaja pradukcyja.
«Draŭlanyja vokny, dźviery dastajucca sa składa, a potym, kali prapahandysty źjazdžajuć, viartajucca nazad. Nieadnojčy sam byŭ śviedkam hetaha», — śćviardžaje Alaksiej.
Nie lepšaja situacyja i na inšych vytvorčaściach.
«Z abutkam biada. Niejak im daviałosia ŭtylizavać partyju ź niekalkich tysiač par čaravikaŭ, bo ŭ ich była brakavanaja padešva. Zakupili niedzie chibnuju, — raskazvaje Alaksiej. — U abutku miascovaj vytvorčaści chodziać źniavolenyja, jakaść žachlivaja. U kaho jość mahčymaść, to prosiać dasłać inšy abutak z voli».
Jak źmianialisia nastroi supracoŭnikaŭ kałonii za čas vajny
Pavodle Alaksieja, vajna va Ukrainie vymusiła «pieraabucca» niekatorych supracoŭnikaŭ, asabliva kali stała zrazumieła, što Rasija nie pieramahaje.
Na pačatku ž niechta z supracoŭnikaŭ nakleiŭ na turemnaje abstalavańnie simvał rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu — litaru Z, a paśla jaje adadrali.
Jość supracoŭniki, jakija hatovyja vajavać na rasijskim baku. Vonkava ž supracoŭniki demanstrujuć adzinstva.
«Moža, heta asablivaść Mahiloŭščyny, uschodu Biełarusi. Chłopcy, jakich vazili na raskrutku ŭ Zachodniuju Biełaruś, raskazvali, što tam usie mianty pieraabulisia. Pavoli mianiajecca staŭleńnie da palityčnych. Pieradusim u kantraloraŭ. Administracyja ž zastałasia sa svaimi pierakanańniami», — nastojvaje Alaksiej.
Vajna paŭpłyvała i na samich asudžanych. Značna pabolšała tych, chto staŭ spačuvać ukraincam.
«Radavacca za Ukrainu ŭ kałonii nielha, bo adpraviać u ŠIZA. Ale asudžanyja staralisia vykazvacca. Kazali, što tak i treba ruskim. Tady ja zrazumieŭ, što nie ŭsio zhublena», — zhadvaje Alaksiej.
Alaksiej kaža, što žyćcio na voli bieź jaho źmianiłasia.
«Zhubiŭsia siaredni kłas. Jość zamožnyja i biednyja. Ludzi starajucca nie havaryć pra palityku. Kažuć, što dla ich hałoŭnaje — siamja, tamu im jość što hublać», — adznačaje były palitviazień.
Paśla vyzvaleńnia Alaksieja nie pakidali ŭ spakoi milicyjanty. Patrabavali, kab prychodziŭ u vychadnyja adznačacca. Vyklikali na prafiłaktyčnyja hutarki. Pa jaho słovach, byłym palitviaźniam ciažka znajści pracu. Jon ža vyrašyŭ pabyć udalečyni ad radzimy, kab na čužynie pieravieści duch.
Pavodle jaho, niesupynny cisk u kałonii nahadvaje pra siabie navat na voli. Uspaminy pra pieražytaje sparadžajuć depresiju. Sama viaźnica viartajecca ŭ snach.
«U snach vajuju. Śniu, što znoŭ pasadzili, — raskazvaje Alaksiej. — Na voli nie mahu nadychacca, niby pad kupałam znachodžusia. Rozum zakryty».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆHladzicie taksama:
Alaksiej Kudzin pra kałoniju: Padciahvaŭsia na kratach, adciskaŭsia ad padłohi…
Byłyja siadzielcy «Vićby» raskazali pra Znaka i Viniarskaha. Usiaho tam 150 palitviaźniaŭ
Kamientary
Vam vyrodkam ciapier samy čas jechać "vajavać na Ukrainu", kab tam i zastacca i zrabić čystym biełaruskuju ziamlu i pavietra, bo usie rouna usie hetyja vašyja fašyscka łukašysckija katavalni narod razburyć.