Studenty pra zatrymańni žurnalistaŭ: «Chto budzie aśviatlać usio, što adbyvajecca?» Kačanava: «A navošta aśviatlać?»
Staršynia Savieta Respubliki Natalla Kačanava pryjšła na fakultet žurnalistyki BDU, kab pahutaryć sa studentami. Voś, što stała viadoma pra źmiest hetaj hutarki.
Pra žančynu-prezidenta
«Žurnalisty ŭmiejuć vyviarnuć, pieraviarnuć i ŭ zahałovak napisać toje, što budzie cikava dla hramadstva. Kažučy pra heta, prezident mieŭ na ŭvazie nie toje, što žančyna nie moža być prezidentam u našaj krainie. U nas takoje raŭnapraŭje ciapier, što žančyny na siabie ŭziali ŭžo vielmi šmat. Jon [Łukašenka] kazaŭ pra toje, što Kanstytucyja, jakaja była pryniataja, — heta archiskładanaja praca. Treba razumieć, što žyćcia ŭ ciabie, jak u zvyčajnaha čałavieka, nie budzie. Bo vy pahladzicie, u paraŭnańni ź inšymi dziaržavami ŭ nas prezident niasie adkaznaść za ŭsio. Što b ni adbyłosia ŭ našaj krainie.
Ja pazaŭčora była na naradzie — my sustrakalisia z hałoŭnymi redaktarami našych telekampanij — jany zadali mnie padobnaje pytańnie. Ja im kažu: «Vy razumiejecie, kali ŭ našaj krainie chto i vinavaty va ŭsim, tak heta prezident». Usio na adnaho čałavieka. Jon kazaŭ pra toje, što heta vielmi ciažka i žančynie paciahnuć takuju nahruzku budzie nie prosta. Heta nie prosta pradstaŭničyja funkcyi — tak, u nas jość urad, administracyja prezidenta, šmat struktur, ale naša kanstytucyja maje na ŭvazie toje, što heta prezidenckaja kraina. Taja, dzie na prezidenta ŭskładzienyja vielmi žorstkija funkcyi <…>
Tolki zychodziačy z hetaha prezident — jon vielmi pa-dobramu stavicca da žančyn, jak i luby mužčyna, z razumieńniem. Jon mieŭ na ŭvazie, što heta vielmi ciažka. I žančynie spravicca budzie nie prosta z-za taho, što ŭ žančyny… Ja vam navat skažu bolš: viedajecie, u mianie tak u žyćci skłałasia, što pryjšłosia pracavać u kalektyvach, dzie byli ŭ asnoŭnym mužčyny <…> Navat čysta — dziaŭčynki viedajuć — kali mužčyna pryčosku nie zrabiŭ, jon zaŭsiody pryhožy. A žančynie treba i toje, i heta.
Nu a naohuł, u nas Kanstytucyja siońnia takaja, što prezident — heta nie tolki pradstaŭničyja funkcyi. Heta vielmi ciažkaja praca, dzie pa kožnym napramku kantrol».
Pra Natallu Ejsmant
[Adnosiny] vielmi dobryja. Niahledziačy na toje, što pa ŭzroście heta maja dačka. U mianie dźvie dački, adna ź ich jakraz pa ŭzroście jak jana [Ejsmant]. Ja ź joj paznajomiłasia, kali pryjšła pracavać u horad Minsk. Usio žyćcio da hetaha pracavała ŭ rehijonie. Čym jana mnie padabajecca — jana vielmi prafiesijnaja. Jana 10 hadoŭ prapracavała na telebačańni. Ja lublu nieabyjakavych ludziej. U jakich jość svaje pierakanańni, jakija vyrazna razumiejuć, čaho jany chočuć ad hetaha žyćcia. Akramia taho, pryhožaja, maładaja žančyna. Jašče raz paŭtarusia: u mianie ź joj dobryja adnosiny, tamu što ja baču ŭ takich maładych ludziach pierśpiektyvu dla našaj krainy.
Pra raźmierkavańnie
«U nas ža chto vučycca na biudžecie, chto nie na biudžecie — pastaŭlena zadača: pieršaje pracoŭnaje miesca pavinna być vyznačana, i jany pavinny atrymać raźmierkavańnie. Dyk voś, što tyčycca raźmierkavańnia: ci to my nie raźmiarkoŭvajem tudy, dzie jość zapyty, ci to niama žadańnia iści pracavać u hetyja dziaržaŭnyja srodki masavaj infarmacyi, a bolš žadańnia iści ŭ niejkija inšyja struktury… U lubym razie dziaržava nakiroŭvaje srodki na padrychtoŭku śpiecyjalistaŭ, kab jany viartalisia [u rodny horad] i pracavali pa tych śpiecyjalnaściach, pa jakich jany navučalisia ŭ VNU i siarednich śpiecyjalnych navučalnych ustanovach. Viadoma, dla nas heta vielmi važna».
Pra metavaje nakiravańnie
«Ciapier havorka idzie pra toje, što metavyja nakiravańni pavinny być. Čamu? Tamu što na niadaŭniaj sustrečy ŭ adnym horadzie Viciebskaj vobłaści mnie hałoŭny lekar kaža: «Razumiejecie, treba metavyja nakiravańni siońnia [ŭvieści] ŭ miedycynskija VNU, nie tolki dla sielskaj miascovaści, — tam jość dla sielskaj miascovaści metavyja nakiravańni, — a raspaŭsiudzić heta na harady». Tamu što pryjazdžajuć śpiecyjalisty, dva hady adpracavali — i źjazdžajuć. A kali b heta było metavaje nakiravańnie… Jak praviła, heta značyć, što małady čałaviek viartajecca tudy, adkul jon pryjechaŭ, dzie jon žyŭ, pa mienšaj miery ŭ jaho jość žyllo, choć by baćkoŭskaje. Atrymlivajecca, hetaja forma budzie vykarystanaja bolš u pracy, zadača pastaŭlena Ministerstvu adukacyi. Užo pry nabory na nastupny hod heta budzie praduhledžana».
Pra niedziaržaŭnyja ŚMI
«Jak ja mahu stavicca da «Našaj Nivy»? Kali ja kožny raz pra siabie tam čytaju tolki chłuśniu. Voś jak? Pryčym ja, kali pryjšła pracavać u Minsk (ja vam tak skažu, ja pryjechała z rehijonaŭ takaja adkrytaja, zaŭsiody, pracujučy tam, u siabie, vielmi adkryta pracavała z usimi srodkami masavaj infarmacyi), <…> i [ŭ Minsku] adrazu ŭsie ŚMI — i BT, i ANT — źniali, pakazali, zapisali. I ja čytaju ŭ «Našaj Nivie» raptam artykuł pra siabie. I tam takija fakty chłuślivyja! Nu dobra b jany napisali pra mianie asabista, a nie pra maju siamju. Kali heta pračytała maja mama, jana była prosta ŭ šoku. Chto moj pieršy muž, druhi, plamieńnikaŭ niejkich maich pazhadvać… Pryčym stolki było łžyvaha. I heta vielmi časta praciahvajecca. Potym ja pryjšła na kalehiju Ministerstva achovy zdaroŭja. Ja kažu adno, lekary pišuć: «Dziakuj, Natalla Ivanaŭna, za padtrymku», a jany pišuć: «Jak robiać, tak i zarablajuć». <…> Ale ja nie tak kazała».
«Voś u mianie takoje staŭleńnie, nie tamu što jana pryvatnaja ci nie pryvatnaja — kali łaska. Ale heta pavinna być praŭda. A kali ty kažaš adno, a tam pišuć inšaje — heta niapravilna. Ja nie prymaju».
«Siońnia samaje važnaje i samaje hałoŭnaje — heta ŚMI. Ad taho, što dziejecca ŭ hetym voś telefončyku, ad taho, što dziejecca ŭ sacyjalnych sietkach, heta ž ujaŭlajecie, jakija adbyvajucca kataklizmy ŭ śviecie dziakujučy infarmacyi. Voś ja ŭvieś čas dumaju: heta jak nas vychoŭvali ŭ Savieckim sajuzie, što my byli nastolki addanyja svajoj krainie — pry jakich by ŭmovach ni žyli, — što ja nikoli ni ŭ žyćci b nie skazała drenna pra svaju krainu. A voś ciapier usio heta tak pieravaročvajecca z noh na hałavu».
«Zaŭsiody treba dumać nad tym, što ty kažaš. Tamu što časam lepš pramaŭčać. Tamu što heta moža zaŭtra pajści ŭ takoje rečyšča, što budzie strašna».
Pra infarmacyjnuju vajnu
«Siońnia idzie infarmacyjnaje prociborstva, mała skazać, siońnia idzie infarmacyjnaja vajna. I pryčym u hetaj vajnie, kab vy viedali, chłopcy i dziaŭčyny, usio kaštuje vielmi niatanna. Naohuł niatanna. [Stvaryć] usie hetyja telehram-kanały, raźmiaścić infarmacyju na YouTube ci jašče dzieści — heta vielizarnyja hrošy siońnia. Siońnia voś tak — i adnym klikam, naciskam pačynajuć raspaŭsiudžvać fejki — a heta paŭsiul ciapier — voś ludzi i vybudoŭvajuć svajo staŭleńnie da taho ci inšaha fakta, padziei, krainy».
«A navošta heta aśviatlać»?
Student spytaŭ u Kačanavaj:
— Kali represavać žurnalistaŭ i zatrymlivać ich, to chto budzie aśviatlać usio, što adbyvajecca?
— A navošta heta aśviatlać? — adkazała jana pytańniem.
Pra demakratyju
«U nas, ja vam skažu, jašče demakratyja! I jašče jakaja demakratyja, u paraŭnańni ź inšymi krainami».
Pra «płan Dalesa»
Natalla Kačanava na sustrečy sa studentami ŭklučyła videa z cytatami tak zvanaha «Płana Dalesa».
Voś što prahučała:
«I my kiniem usio, što majem, usio zołata, usiu materyjalnuju moc na abałvańvańnie i abduračvańnie ruskich ludziej. Pasiejaŭšy ŭ Rasii chaos, my nieprykmietna padmienim ich kaštoŭnaści na falšyvyja i prymusim ich, ruskich, u hetyja falšyvyja kaštoŭnaści vieryć. Epizod za epizodam budzie razyhryvacca hrandyjoznaja pa svaim maštabie trahiedyja hibieli samaha niepakorlivaha na ziamli naroda, kančatkovaha, niezvarotnaha zhasańnia jaho samaśviadomaści».
«Płan Dalesa» — heta falšyŭka, jakaja časta tyražujecca rasijskimi šavinistyčnymi ŚMI, mifičny płan dziejańniaŭ ZŠA suprać SSSR. U vyhladzie, jaki cytujecca, jon nidzie nie publikavaŭsia, a anhlijski aryhinał jaho, zdajecca, nikoli nie isnavaŭ. Jaho prydumali ŭ 1990-ja.
Kamientary