Пенсіянерка з’ехала з Беларусі пасля пратэстаў і жыве ў Польшчы на 20 даляраў у месяц
Аксана была вымушана з’ехаць з Беларусі пасля некалькіх затрыманняў, СІЗА і допыту на паліграфе. У 67 гадоў яна аказалася адна ў Польшчы і жыве на 90 злотых (20 даляраў), якія застаюцца з дапамогі пасля аплаты за пакой і камунальныя паслугі. «Медыязона» пагаварыла з пенсіянеркай.
Пратэсныя ўлёткі і «Скотны двор»
Аксана жыве адна ў маленькім пакойчыку ў доме на ўскрайку Варшавы. Дома ў Беларусі яна жыла ў сваёй кватэры. Да пенсіі працавала загадчыцай дзіцячага клуба ў Віцебску. Атрымлівала пенсію 380 рублёў, падпрацоўвала бухгалтарам. Мела групу інваліднасці.
У 2020 годзе яна падпісалася за вылучэнне Віктара Бабарыкі. У ноч пасля выбараў яна ўключыла VPN і назірала за тым, што адбываецца ў Мінску. Тады ж яна пачула «салюты» ў сваім горадзе.
«Якія ідыёты, такое адбываецца, а нашы лукашысты святкуюць выбары. А потым высветлілася, што гэта кідаюць святлашумавыя гранаты», — кажа яна.
Пазней Аксана далучылася да пратэстоўцаў: убачыла калону на вуліцы і ўключыла Цоя, паставіла дынамік да акна.
«У мяне высокі паверх, і знізу не вельмі добра чуваць. Убачыла, што калона спынілася, а за імі мікрааўтобусы. Тады ўпершыню выйшла. Аказалася, што гэта проста святлафор, і нашы перад ім спыніліся. Дагнала і пайшла далей. Там знайшла аднадумцаў».
Жанчына прызнаецца, што з «аднадумцамі» яшчэ «даўга хуліганіла»: расклейвала пратэсныя налепкі і ўлёткі, распаўсюджвала газеты.
Упершыню яе затрымалі ў лістападзе 2020 года. Тады яна пагадзілася спыніць разносіць газеты ў пэўным раёне, і яе адпусцілі.
У наступным годзе да яе прыйшлі з ператрусам.
«Я бегла на падпрацоўку. Звычайна заўсёды ўсё хаваю, а тут прынеслі газеты, я паў-ночы сядзела, разабрала іх. Трэцяя гадзіна, уставаць у сем. Думаю: «Ай, нічога не здарыцца». І ў гэты дзень да мяне прыйшлі», — успамінае яна.
Тады яна загаварыла з супрацоўнікам пра пісьменніка Джорджа Оруэла і яго твор «Скотны двор». Зачапілі тэму беларускага журналіста Паўла Шарамета, забітага ў Кіеве — Аксана здзівілася, што аператыўнік не ведае, кім ён быў, і прапанавала яму паглядзець дакументальныя фільмы.
«Ацаніце доказы, факты, якія ён прыводзіць. Потым была такая паўза». Супрацоўнік сказаў, што глядзець не будзе, бо «так будзе спакайней», — пераказвае пенсіянерка размову. — Я разумею, што ў іх унутры ёсць разуменне, што адбываецца абсурд, але яны баяцца думаць, бо давядзецца даваць ацэнку сабе, сваім дзеянням і сумленні».
На допыце адзін з сілавікоў паскардзіўся Аксане, што замест бандытаў даводзіцца траціць час на яе.
«Хлопцы, лавіце сапраўдных зладзеяў, карупцыянераў. А гэтым брудам — лазіць па тэлеграме і выяўляць, хто як думае — хай гэбня займаецца. І вось тут паўза наступіла, яны рэзка пачалі збірацца. Твары каменныя. Потым мяне адвезлі дадому».
Паліграф і СІЗА
Праз некаторы час Аксану выклікалі на новы допыт і адправілі на паліграф. Яна згадала, што чытала пра метад, як падмануць дэтэктар: трэба пакласці пад пятку канцылярскую кнопку і калоць сябе, калі кажаш праўду, і нічога не рабіць, калі хлусіш. Кнопкі з сабой у жанчыны не было, таму яна заганяла пазногаць пад пазногаць.
Паліграф Аксана прайшла. Пасля допыту Аксану адпусцілі. Наступны раз яе затрымалі ўжо «з доказам віны» — яна зноў клеіла налепкі. Тады яна правяла некалькі сутак у СІЗА, ёй выставілі абвінавачванне па «экстрэмісцкім» артыкуле.
«Дзяўчаты цікавыя былі ў камеры: як быццам на чужой планеце жывуць, нічога не ведалі. Я расказвала пра 9 жніўня, што адбываецца. Там мне сказалі, што адна была падсадная. Такая прыемная, інтэлігентная жанчына, ніколі б не падумала», — прызнаецца яна.
Бясплатныя прадукты, замарожаная пенсія
Пасля выхаду з ізалятара пенсіянерка вырашыла з’ехаць з Беларусі ва Украіну, а адтуль у Польшчу. Амаль 5 месяцаў яна жыла ў лагеры для ўцекачоў у Хорбаве. Адтуль Аксана пераехала ў Беласток да знаёмых, у якіх жыла бясплатна амаль год.
У 2022 годзе Аксане павысілі пенсію на некалькі дзясяткаў рублёў, у Беларусі яе атрымлівалі сваякі. Праз некалькі месяцаў яе выклікалі з’явіцца асабіста для пераліку — жанчына ў Беларусь вырашыла не ехаць.
Зараз Аксана не ведае, як правільна аформіць дакументы, каб аднавіць выплату. Каб атрымліваць пенсію ў Польшчы, трэба пацвердзіць працоўны стаж у Беларусі. Але, па яе словах, зрабіць гэта складана: ФСЗН не прысылае даведкі, якія запытвае Польшча.
Яе знаёмая пенсіянерка звярнулася да польскіх уладаў, тыя накіравалі запыт у Беларусь. Адказы на запыт не паступалі, але сілавікі прыходзілі да сваякоў з ператрусам.
Ёсць магчымасць атрымаць апастыль працоўнай кніжкі, але разлік стажу ў краінах розны — у Беларусі ён ідзе па адпрацаваных днях, у Польшчы — па гадзінах. Пенсіянерка не ведае, як перавесці яго правільна. Аксана пайшла працаваць у клінінг, але з-за здароўя працаваць цяжка: падымалася ціск, яна страчвала прытомнасць. Гаспадар ёй заплаціў і паабяцаў, што пазвоніць пазней. Пасля яшчэ некалькіх уборкаў жанчына зразумела, што ёй падыходзіць толькі сядзячая праца.
Беларусцы прызначылі сацыяльную дапамогу — 1000 злотых. 700 з іх яна плаціць за пакой, 180 за камунальныя паслугі і 30 за тэлефон. На жыццё ў яе застаецца 90 злотых.
«У Польшчы не дадуць прапасці, бо тут ёсць бясплатная раздача прадуктаў, у якіх падыходзіць тэрмін прыдатнасці. Вельмі нават нядрэнна ўчора з’ездзіла. Што дадуць, з таго рыхтуем, з голаду не паміраем. Адзіная праблема — лекі. Плюс — хай я буду галадаць, але кінуць курыць не змагу. А цыгарэты дарагія. Не атрымліваецца адкладаць. Але мне дапамаглі з лекамі знаёмыя беларусы».
Таксама яна адзначае «разрыў» паміж пенсіянерамі, якія прыязджаюць з сям’ёй, і тымі, хто робіць гэта адзін
«Гэта жахліва, таму што няма маральнай падтрымкі, няма зносін, на старасці гадоў увогуле вельмі цяжка», — прызнаецца яна.
Адна з яе знаёмых ужо ўладкавалася на працу, зяць і дачка жывуць у Польшчы. Праблемы Аксаны яна падзяліць не можа.
«Я ўжо прывыкла. Галоўнае, каб былі кава, цыгарэты і лекі», — кажа пенсіянерка.
Каментары
Нельга знайсці працу ў краме? Ці на заводзе? Усё хочуць працаваць седзячы ў офісах как можна было курыць цыгатэткі і піць каўку.