Як склалася жыццё Ялінкі, адзінай беларускамоўнай вучаніцы ў Магілёве ў свой час?
Ялінка Салаўёва скончыла дзевяць класаў магілёўскай СШ №1 у 2019 годзе. Толькі цягам аднаго навучальнага года ў яе былі аднакласнікі. Чыноўнікі спрабавалі ліквідаваць клас для адной вучаніцы, але сям’я Салаўёвых упарта змагалася за права дачкі вучыцца па-беларуску.
Расказваем, чым сёння жыве Ялінка.
Беларускамоўны клас з’явіўся ў магілёўскай СШ №1 у 2010 годзе, і першапачаткова цікавасць да яго была і ў іншых жыхароў горада, але па выніку Ялінка давучвалася ў ім адна. Калі яна перайшла ў пяты, чыноўнікі з гарвыканкама спрабавалі аб’яднаць праграму дзяўчыны з дзецьмі з рускамоўнага класа з аргументацыяй «неабходнасць ашчаджаць расходы бюджэту». Сям’я на такое не пагадзілася. Дзякуючы настойлівасці Надзеі і Змітра, Ялінка стала першай беларускамоўнай выпускніцай СШ №1 за 20 гадоў.
У 2023 годзе ў гэтай жа школе ў беларускамоўны клас паступілі пяць першакласнікаў — гэта быў адзіны клас у горадзе, які рабіў набор для беларускамоўных дзетак. У бягучым навучальным годзе на базе школы працягнулі працаваць 2, 6 і 8 класы з беларускай мовай навучання. А ў магілёўскай СШ №34 — 3, 5, 7 і 9 класы.
Бацька Ялінкі — Зміцер Салаўёў, галоўны рэдактар рэгіянальнага партала 6tv.by. Яшчэ перад выбарамі 2020 года яго супрацоўнікі падпалі пад рэпрэсіі. Самога Змітра затрымлівалі некалькі разоў і адпраўлялі на суткі. Пасля праведзенага дома вобшуку летам 2021 года сям’я была вымушаная эміграваць з Беларусі. У 2023-м інтэрнэт-выданне 6TV Biełaruś прызналі «экстрэмісцкім фармаваннем». Звязаных з ім людзей затрымалі і знялі ў прапагандысцкім сюжэце, назваўшы «ўдзельнікамі ячэек экстрэмістаў».
Разам з жонкай Надзеяй Зміцер сёння жыве ў Беластоку. 20-гадовая Ялінка ж вучыцца ў Люблінскім універсітэце на спецыяльнасці «інжынерыя і аналіз даных».
«Першапачаткова планавалася, што я паеду вучыцца ў Польшчу, а бацькі застануцца ў Беларусі, але лёс вырашыў па-іншаму, — расказвае Ялінка. — Памятаю, паехала ў Мінск да сваёй найлепшай сяброўкі, проста патусіць, адпачыць. Якраз былі канікулы, мы закрылі ўсе экзамены. Праз тыдзень вярнулася ў Магілёў дахаты, а на наступны дзень, здаецца, да нас ужо ламаліся з вобшукам. Мяне асабліва не чапалі, я проста сядзела ў кутку.
Але гэта такі кантраст: літаральна дзень таму ты проста чыліла, весялілася, а тут рэзка трэба бегчы з краіны».
Дзяўчына дзеліцца, што ад’езд стаў для яе досыць стрэсавай падзеяй. Прыйшлося доўга звыкацца з думкай, што назад дарогі няма.
«Я пайшла да псіхолага — не ўпэўненая, ці прапрацавала ўсё цалкам, але ўжо лепш прымаю сітуацыю, што наўрад ці вярнуся ў Беларусь жыць. Можа, змагу прыязджаць, калі будзе магчымасць, але каб будаваць там сваё жыццё — думаю, гэта ўжо немагчыма».
Пасля дзевяці класаў Ялінка паступіла ў Беларускі гуманітарны ліцэй імя Якуба Коласа. Там, сярод іншага, у яе выкладалася і польская мова, таму ў пэўным сэнсе ўключыцца ў навучанне ў Польшчы пасля было прасцей.
«Першапачаткова я яшчэ падалася на праграму Каліноўскага, і ў яе рамках таксама былі моўныя курсы. Але што хачу сказаць: усім, хто ведае беларускую мову і плануе вучыцца за мяжой, гэта дасца прасцей. Калі валодаеш беларускай, потым вельмі лёгка асвоіць тую ж польскую, чэшскую і іншыя славянскія мовы, бо яны ў цэлым падобныя».
Большасць школьных сяброў Ялінкі засталіся ў Беларусі, паступіўшы ў Мінск. Ліцэйскія, як і яна, эмігравалі, але раз’ехаліся па розных мясцінах, таму першы час у замежжы дзяўчына адчувала сябе самотнай. Ва ўніверсітэце сяброўства не клеілася. Аднадумцы знайшліся на танцах, якія яна вельмі палюбіла — Ялінка займаецца новым хобі амаль год.
Яшчэ для душы дзяўчына стварае сваімі рукамі розныя бірулькі.
«Калі сябрам іх паказваю, усе такія: ты павінна гэта прадаваць! Я нават стварыла акаўнт у інстаграме. Але ён больш пра маё хобі, чым пра бізнэс».
Каб знайсці сваёй беларускамоўнай дачцэ аднакласнікаў, бацькі Ялінкі ў свой час нават здымалі рэкламныя ролікі. Але ў іншых людзей была адна галоўная адгаворка: перспектыў няма, бо няма беларускамоўных ВНУ, а ў рускамоўных вучыцца будзе некамфортна з такой базай.
Сама Ялінка ніякага дыскамфорту па моўным пытанні ніколі не адчувала: ва ўніверы яна вучыцца па-польску, са знаёмымі-ўкраінцамі, якія не валодаюць роднай мовай, размаўляе па-руску, з бацькамі і сябрамі па-беларуску, а з дзяўчынай родам з Тайваня, з якой яны сустракаюцца на танцах, — па-англійску.
«Памятаю, што ў класе пятым мне было сумна, хацелася перавесціся ў іншы клас, менавіта каб быць бліжэй да сяброў. Але па выніку я б усё адно паўтарыла свой шлях. Па-першае, у мяне была індывідуальная адукацыя ў прамым сэнсе, шмат увагі ад настаўнікаў. Па-другое, гэта ж мая родная мова, тое, што я першым пачула ў жыцці. Беларуская мова дала мне дакладную самаідэнтыфікацыю — я беларуска, я гэтым вельмі ганаруся. Гэта літаральна другая рэч, якую я кажу пры знаёмстве», — прызнаецца Ялінка.
Дзяўчына кажа, што цяпер мае вялікую матывацыю развівацца ў танцах. А яшчэ ставіць перад сабой мэту лепш разумець сябе:
«Мне вельмі хочацца быць чагосьці вартай, мець нейкае прызнанне (прынамсі, ад дарагіх мне людзей), разумець свае жаданні і пачуцці».
Спіс школ Мінска і буйных гарадоў, дзе вучаць па-беларуску
Аляксей Бацюкоў з Магілёва расказаў пра арышты КДБ, суткі ў ізалятары і спробы вербавання
Тыктокерка-асветніца Ліза Ветрава: Я імкнулася зруйнаваць стэрэатып, што вывучэнне беларускай мовы — складаная і нудная справа
Каго сёння можна назваць сапраўдным патрыётам Беларусі? Гутарка з філосафам Баркоўскім
Каментары