Jak skłałasia žyćcio Jalinki, adzinaj biełaruskamoŭnaj vučanicy ŭ Mahilovie ŭ svoj čas?
Jalinka Sałaŭjova skončyła dzieviać kłasaŭ mahiloŭskaj SŠ №1 u 2019 hodzie. Tolki ciaham adnaho navučalnaha hoda ŭ jaje byli adnakłaśniki. Čynoŭniki sprabavali likvidavać kłas dla adnoj vučanicy, ale siamja Sałaŭjovych uparta zmahałasia za prava dački vučycca pa-biełarusku.
Raskazvajem, čym siońnia žyvie Jalinka.
Biełaruskamoŭny kłas źjaviŭsia ŭ mahiloŭskaj SŠ №1 u 2010 hodzie, i pieršapačatkova cikavaść da jaho była i ŭ inšych žycharoŭ horada, ale pa vyniku Jalinka davučvałasia ŭ im adna. Kali jana pierajšła ŭ piaty, čynoŭniki z harvykankama sprabavali abjadnać prahramu dziaŭčyny ź dziećmi z ruskamoŭnaha kłasa z arhumientacyjaj «nieabchodnaść aščadžać raschody biudžetu». Siamja na takoje nie pahadziłasia. Dziakujučy nastojlivaści Nadziei i Źmitra, Jalinka stała pieršaj biełaruskamoŭnaj vypusknicaj SŠ №1 za 20 hadoŭ.
U 2023 hodzie ŭ hetaj ža škole ŭ biełaruskamoŭny kłas pastupili piać pieršakłaśnikaŭ — heta byŭ adziny kłas u horadzie, jaki rabiŭ nabor dla biełaruskamoŭnych dzietak. U biahučym navučalnym hodzie na bazie škoły praciahnuli pracavać 2, 6 i 8 kłasy ź biełaruskaj movaj navučańnia. A ŭ mahiloŭskaj SŠ №34 — 3, 5, 7 i 9 kłasy.
Baćka Jalinki — Źmicier Sałaŭjoŭ, hałoŭny redaktar rehijanalnaha partała 6tv.by. Jašče pierad vybarami 2020 hoda jaho supracoŭniki padpali pad represii. Samoha Źmitra zatrymlivali niekalki razoŭ i adpraŭlali na sutki. Paśla praviedzienaha doma vobšuku letam 2021 hoda siamja była vymušanaja emihravać ź Biełarusi. U 2023-m internet-vydańnie 6TV Biełaruś pryznali «ekstremisckim farmavańniem». Źviazanych ź im ludziej zatrymali i źniali ŭ prapahandysckim siužecie, nazvaŭšy «ŭdzielnikami jačejek ekstremistaŭ».
Razam z žonkaj Nadziejaj Źmicier siońnia žyvie ŭ Biełastoku. 20-hadovaja Jalinka ž vučycca ŭ Lublinskim univiersitecie na śpiecyjalnaści «inžynieryja i analiz danych».
«Pieršapačatkova płanavałasia, što ja pajedu vučycca ŭ Polšču, a baćki zastanucca ŭ Biełarusi, ale los vyrašyŭ pa-inšamu, — raskazvaje Jalinka. — Pamiataju, pajechała ŭ Minsk da svajoj najlepšaj siabroŭki, prosta patusić, adpačyć. Jakraz byli kanikuły, my zakryli ŭsie ekzamieny. Praz tydzień viarnułasia ŭ Mahiloŭ dachaty, a na nastupny dzień, zdajecca, da nas užo łamalisia z vobšukam. Mianie asabliva nie čapali, ja prosta siadzieła ŭ kutku.
Ale heta taki kantrast: litaralna dzień tamu ty prosta čyliła, viesialiłasia, a tut rezka treba biehčy z krainy».
Dziaŭčyna dzielicca, što adjezd staŭ dla jaje dosyć stresavaj padziejaj. Pryjšłosia doŭha zvykacca z dumkaj, što nazad darohi niama.
«Ja pajšła da psichołaha — nie ŭpeŭnienaja, ci prapracavała ŭsio całkam, ale ŭžo lepš prymaju situacyju, što naŭrad ci viarnusia ŭ Biełaruś žyć. Moža, zmahu pryjazdžać, kali budzie mahčymaść, ale kab budavać tam svajo žyćcio — dumaju, heta ŭžo niemahčyma».
Paśla dzieviaci kłasaŭ Jalinka pastupiła ŭ Biełaruski humanitarny licej imia Jakuba Kołasa. Tam, siarod inšaha, u jaje vykładałasia i polskaja mova, tamu ŭ peŭnym sensie ŭklučycca ŭ navučańnie ŭ Polščy paśla było praściej.
«Pieršapačatkova ja jašče padałasia na prahramu Kalinoŭskaha, i ŭ jaje ramkach taksama byli moŭnyja kursy. Ale što chaču skazać: usim, chto viedaje biełaruskuju movu i płanuje vučycca za miažoj, heta dasca praściej. Kali vałodaješ biełaruskaj, potym vielmi lohka asvoić tuju ž polskuju, češskuju i inšyja słavianskija movy, bo jany ŭ cełym padobnyja».
Bolšaść školnych siabroŭ Jalinki zastalisia ŭ Biełarusi, pastupiŭšy ŭ Minsk. Licejskija, jak i jana, emihravali, ale raźjechalisia pa roznych miaścinach, tamu pieršy čas u zamiežžy dziaŭčyna adčuvała siabie samotnaj. Va ŭniviersitecie siabroŭstva nie kleiłasia. Adnadumcy znajšlisia na tancach, jakija jana vielmi palubiła — Jalinka zajmajecca novym chobi amal hod.
Jašče dla dušy dziaŭčyna stvaraje svaimi rukami roznyja birulki.
«Kali siabram ich pakazvaju, usie takija: ty pavinna heta pradavać! Ja navat stvaryła akaŭnt u instahramie. Ale jon bolš pra majo chobi, čym pra biznes».
Kab znajści svajoj biełaruskamoŭnaj dačce adnakłaśnikaŭ, baćki Jalinki ŭ svoj čas navat zdymali rekłamnyja roliki. Ale ŭ inšych ludziej była adna hałoŭnaja adhavorka: pierśpiektyŭ niama, bo niama biełaruskamoŭnych VNU, a ŭ ruskamoŭnych vučycca budzie niekamfortna z takoj bazaj.
Sama Jalinka nijakaha dyskamfortu pa moŭnym pytańni nikoli nie adčuvała: va ŭniviery jana vučycca pa-polsku, sa znajomymi-ŭkraincami, jakija nie vałodajuć rodnaj movaj, razmaŭlaje pa-rusku, z baćkami i siabrami pa-biełarusku, a ź dziaŭčynaj rodam z Tajvania, ź jakoj jany sustrakajucca na tancach, — pa-anhlijsku.
«Pamiataju, što ŭ kłasie piatym mnie było sumna, chaciełasia pieravieścisia ŭ inšy kłas, mienavita kab być bližej da siabroŭ. Ale pa vyniku ja b usio adno paŭtaryła svoj šlach. Pa-pieršaje, u mianie była indyvidualnaja adukacyja ŭ pramym sensie, šmat uvahi ad nastaŭnikaŭ. Pa-druhoje, heta ž maja rodnaja mova, toje, što ja pieršym pačuła ŭ žyćci. Biełaruskaja mova dała mnie dakładnuju samaidentyfikacyju — ja biełaruska, ja hetym vielmi hanarusia. Heta litaralna druhaja reč, jakuju ja kažu pry znajomstvie», — pryznajecca Jalinka.
Dziaŭčyna kaža, što ciapier maje vialikuju matyvacyju raźvivacca ŭ tancach. A jašče stavić pierad saboj metu lepš razumieć siabie:
«Mnie vielmi chočacca być čahości vartaj, mieć niejkaje pryznańnie (prynamsi, ad darahich mnie ludziej), razumieć svaje žadańni i pačućci».
Śpis škoł Minska i bujnych haradoŭ, dzie vučać pa-biełarusku
Alaksiej Baciukoŭ z Mahilova raskazaŭ pra aryšty KDB, sutki ŭ izalatary i sproby vierbavańnia
Tyktokierka-aśvietnica Liza Vietrava: Ja imknułasia zrujnavać stereatyp, što vyvučeńnie biełaruskaj movy — składanaja i nudnaja sprava
Kaho siońnia možna nazvać sapraŭdnym patryjotam Biełarusi? Hutarka ź fiłosafam Barkoŭskim
Kamientary