Ціханоўскую выбрала гісторыя. Макей быў беларусам. Калі Масква дасць шанец беларусам? — Віктар Шадурскі, былы дэкан ФМА, вялікая гутарка
Доктар гістарычных навук, прафесар Віктар Шадурскі 13 гадоў быў дэканам факультэта міжнародных адносін БДУ. У сакавіку 2021-га ён звольніўся па ўласным жаданні. «Выбар быў зроблены, пра што я ніяк не шкадую». Цяпер былы дэкан працуе ва Уроцлаве. «Наша Ніва» паразмаўляла з Віктарам Шадурскім пра «той ФМА», пра спробы абараніць студэнтаў у 2020-м, аб прыёме ў Дуды і, канечне, пра тое, хто вінаваты і што рабіць.
«Гэта былі гістарычныя падзеі»
«Наша Ніва»: Па якой прычыне вы сышлі з факультэта?
Віктар Шадурскі: Маё звальненне адбылося ў пачатку сакавіка 2021-га, але рашэнне аб сыходзе саспела значна раней. Я не ідэаліст, вучыўся і працаваў у БДУ ў розных умовах пачынаючы з 1979 года.
Аднак заўсёды лічыў, што ва ўніверсітэце павінна існаваць творчая атмасфера і ўзаемная павага паміж усімі членамі супольнасці, фарміравацца крытычнае стаўленне як да сябе, так і да навакольнага свету. Ва ўніверсітэце не можа быць забароненых тэм, дыскусіі павінны будавацца на аргументах, а не загадах. У пэўныя гады гэта ўдавалася хаця б часткова.
Яшчэ задоўга да падзей 2020-га сітуацыя ва ўніверсітэце стала прыкметна мяняцца ў горшы бок. Аднак нават ва ўмовах, калі ў краіне ўзмацнілася палітыка страху і нянавісці, калектыў БДУ спрабаваў захаваць свой аўтарытэт і выказаць сваю пазіцыю. Так, 18 жніўня 2020 года Савет БДУ прыняў спецыяльны зварот, у якім асудзіў гвалт і агрэсію ў краіне, запатрабаваў падрабязнага іх расследавання. Вышэйшы орган БДУ заклікаў да перамоваў і шырокага дыялогу ў беларускім грамадстве. Гэты заклік, як і многія іншыя звароты, не быў пачуты, улады сталі дзейнічаць яшчэ больш жорстка.
Не хачу паглыбляцца ў падрабязнасці свайго драматычнага сыходу з альма-матар, падобныя падзеі адбыліся і працягваюць адбывацца са многімі маімі калегамі-аднадумцамі. Выбар быў зроблены, пра што я ніяк не шкадую.
Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт перажыў многае, перажыве і гэтыя выклікі. А пра чыноўнікаў ад адукацыі, якія па камандзе зверху спрабавалі ператварыць ВНУ ў рэжымнае прадпрыемства, хутка забудуцца. Спадзяюся, сыдзе ў мінулае архаічная сістэма «пакаранне невінаватых, узнагароджанне недатычных».
Пра гісторыю БДУ ў 2020-я, як і пра гісторыю ўсёй краіны, будзе напісана шмат навуковых і мастацкіх кніг. Будуць створаны фільмы.
Менавіта ў 2020-м беларуская нацыя гучна заявіла пра сваё жаданне заняць годнае месца ў дэмакратычнай Еўропе. Выбачайце за патэтыку, але гэта былі сапраўды гістарычныя падзеі.
«НН»: Вам, як дэкану факультэта, улады выстаўлялі нейкія ўмовы? Напрыклад, казалі, каго са студэнтаў трэба адлічыць, каго звольніць з выкладчыкаў?
ВШ: У працэсе маёй працы былі розныя выпадкі.
Былі «рэкамендацыі» звярнуць увагу на таго ці іншага студэнта. У асноўным удавалася дамаўляцца з кіраўніцтвам універсітэта, але аднойчы атрымаў папярэджанне аб няпоўнай службовай адпаведнасці.
За той перыяд, які я працаваў, нікога са студэнтаў не адлічылі з ФМА па палітычных матывах. Лічу гэта адным з галоўных вынікаў сваёй працы.
«Нельга дэманізаваць усіх міліцыянтаў»
«НН»: У верасні 2020-га вы прыязджалі да РУУС, калі затрымлівалі вашых студэнтаў. Ці вы размаўлялі там з міліцыянтамі, што яны вам казалі?
ВШ: 6 верасня 2020-га, калі на студэнцкім маршы затрымалі больш за 20 студэнтаў БДУ, мы з дэканам юрыдычнага факультэта Таццянай Міхалёвай адразу ж паехалі ў адзін з мінскіх РУУС. Гэта быў час, калі дэканы ўніверсітэта мелі магчымасць дапамагчы. З намі ў міліцыі добра пагаварылі, правялі да затрыманых студэнтаў, паабяцалі іх вызваліць.
Афіцэры, з якімі мы размаўлялі, здаліся адэкватнымі і адкрытымі для дыялогу. Да вечара яны выканалі свае дамоўленасці, большая частка студэнтаў была адпушчаная.
Упэўнены, што дэманізаваць усіх міліцыянтаў небяспечна і для сённяшняга часу, і тым больш для будучыні. Вядома, трэба вызначыць асоб у пагонах, якія здзейснілі злачынствы. Яны павінны быць адданыя законнаму суду. Але ўсё павінна, паўтараю, рабіцца на індывідуальнай падставе.
Фота: асабісты архіў
«З ахвярамі тэлевізара працягваю размаўляць»
«НН»: Што вы казалі сваім студэнтам у 2020-м?
ВШ: Мне заўсёды падабалася адкрыта размаўляць са студэнтамі. Яны часта дзяліліся досведам замежных стажыровак, адкрыта казалі аб наяўных навучальных праблемах і «праблемных выкладчыках». Я выказваў ім сваё меркаванне. Па магчымасці са сваімі калегамі спрабавалі ўлічваць студэнцкія рэкамендацыі.
Са свайго боку спрабаваў перадаць моладзі засвоеныя жыццёвыя ўрокі, расказваў аб сваіх навуковых ідэях. Мы шмат пра што размаўлялі са студэнтамі і ў перыяд пандэміі, і ў перыяд масавых пратэстаў.
Галоўнай ідэяй, якой я хацеў падзяліцца са сваімі вучнямі, было тое, каб яны не верылі папулісцкім лозунгам, спрабавалі вызначыць аб'ектыўныя прычыны падзей і рэальныя інтарэсы іх удзельнікаў. Раіў толькі пасля глыбокага вывучэння сітуацыі рабіць свае высновы і планаваць дзеянні.
Гэты дыялог працягваецца. Я атрымаў шмат галасоў у сваю падтрымку.
«НН»: Ці былі сярод вашых сяброў, блізкіх, выпускнікоў тыя, хто падтрымаў уладу пасля 2020-га? Ці стала для вас гэта нечаканасцю?
ВШ: Для мяне ніколі не было нечаканасцю, што Беларусь — расколатая краіна, у якой прысутнічаюць розныя погляды на мінулае, сучаснасць і будучыню краіны. Праеўрапейскія сілы суіснуюць разам з прадстаўнікамі так званага «рускага свету».
Многія мае знаёмыя падтрымалі дзеянні ўлад, таму што яны былі цесна з ёй звязаныя і не бачылі сваёй перспектывы ў дэмакратычнай краіне. Іншых жа, у тым ліку маіх сваякоў, можна назваць «ахвярамі тэлевізара». Імкнуўся і працягваю з імі акуратна размаўляць.
«Дэградацыя, каб абараніць інтарэсы вузкай кіруючай групоўкі»
«НН»: Калі коратка — як мянялася палітыка міжнародных адносін Беларусі за гэтыя 13 год, пакуль вы былі дэканам?
ВШ: Да 2020-га, асабліва пасля абвастрэння ўкраінскага крызісу ў 2014-м, Беларусь праводзіла, на мой погляд, досыць узважаную палітыку. Пра гэта шмат пісалі і айчынныя, і замежныя эксперты. Наша краіна стала пляцоўкай мірных перамоў супрацьлеглых бакоў па Украіне пад эгідай АБСЕ. Усе гэтыя дзеянні, якія праводзіліся, перш за ўсё, па ініцыятыве замежнапалітычнага ведамства краіны, адпавядалі шматвектарнай замежнай палітыцы і адпавядалі нацыянальным інтарэсам Беларусі.
Вялікую працу ў гэтым напрамку зрабілі намеснікі міністра замежных спраў Алена Купчына і Алег Краўчанка, які, на жаль, рана пайшоў з жыцця.
Пасля падзей 2020 года карэнным чынам змянілася як унутраная, так і замежная палітыка.
На мой погляд, галоўнай прычынай масавых пратэстаў у Беларусі былі ўнутраныя супярэчнасці паміж уладай і грамадствам. Знешнія сілы маглі граць і гралі ў гэтых падзеях толькі другарадную ролю. Відавочна, што, калі ў дзяржаве існуе згода ўрада і грамадства, знешнім сілам вельмі цяжка знайсці ўнутраныя «праломы».
Аднак беларускія ўлады, каб выратаваць сябе і заручыцца падтрымкай Крамля, абвінавацілі ва ўсіх грахах заходнія краіны, і перш за ўсё Польшчу і Літву. Дасталася і многім іншым краінам. У выніку «змены курсу» Беларусь усё ў большай ступені станавілася інструментам у агрэсіўных расійскіх планах.
Па словах беларускага аналітыка Валерыя Карбалевіча,
Беларусь, якая не без падстаў прэтэндавала на тое, каб быць «донарам» бяспекі ў рэгіёне, ператварылася ў фактар дэстабілізацыі не толькі рэгіёна Усходняй і Цэнтральнай Еўропы, але і больш шырокага абшару, у чыннік пагрозы рэгіянальнай бяспекі. Трэба падкрэсліць, што гэтая дэградацыя адбылася, каб абараніць інтарэсы вузкай кіруючай групоўкі.
«Макей быў беларусам, але не быў дэмакратам»
«НН»: Вы, як дэкан, мелі зносіны і ведалі розных беларускіх дыпламатаў, дзяржаўных персон. Ад каго якія ўспаміны, уражанні засталіся?
ВШ: Магу назваць многіх годных людзей, але ў цяперашніх умовах не буду рабіць гэтага.
Добрыя ўражанні засталіся ад сустрэч з першым кіраўніком незалежнай Беларусі Станіславам Шушкевічам, які, на жаль, пайшоў ад нас. Ён з'яўляецца прыкладам удзелу «прафесара і вучонага» ў вялікай палітыцы з усімі сваімі плюсамі і мінусамі.
Менавіта ў перыяд яго кіраўніцтва Вярхоўным Саветам Беларусь сфармавала дэмакратычныя дзяржаўныя інстытуты, атрымала шырокае міжнароднае прызнанне. Дасягненні парламенцкага перыяду гісторыі Беларусі афіцыйная прапаганда спрабуе альбо замоўчваць, альбо апісваць у чорным колеры. Да досведу першых гадоў незалежнасці беларусы будуць актыўна звяртацца. У гэтым няма сумневу.
Наконт тых, ад каго засталіся дрэнныя ўражанні, — давайце не будзем рабіць дадатковую рэкламу высокім і не вельмі чыноўнікам, якія прывялі нашу дзяржаву да цяжкага крызісу і расколу.
Гэта беларусам давядзецца пераадольваць працяглы час. Папулізм, дэмагогія, абразы апанентаў, непавага да падначаленых — гэта ўсяго толькі невялікая частка негатыўнага і непрымальнага стылю камунікацыі, які культывуецца ў краіне.
«НН»: Ці былі вы знаёмы з Уладзімірам Макеем?
ВШ: Відавочна, падчас працы на ФМА я меў цесныя кантакты з Міністэрствам замежных спраў, у тым ліку з ягоным кіраўніком. Пра Уладзіміра Макея ўжо было шмат сказана. Напэўна, яшчэ будуць казаць і пісаць.
Коратка паўтару агучаныя раней ацэнкі, што ён быў беларусам, але не быў дэмакратам.
«Усё было дэмакратычна»
«НН»: Вы былі на традыцыйным прыёме прэзідэнта Польшчы для беларусаў. Чым ён адрозніваўся ад лукашэнкаўскіх прыёмаў?
ВШ: Меў гонар 8 снежня мінулага года быць у ліку запрошаных на Калядны прыём у рэзідэнцыі Анджэя Дуды. Гэтым мерапрыемствам польскае кіраўніцтва дало моцны сігнал аб падтрымцы дэмакратычнай Беларусі. У арганізацыі гэтай сустрэчы, на мой погляд, адна з галоўных роляў належала амбасадару Артуру Міхальскаму — сапраўднаму дыпламату і сябру Беларусі.
У Бельведэры ўсё было вельмі дэмакратычна і добра арганізавана. Аховы амаль не было відаць. Удзельнікі знаёміліся з памяшканнямі палаца, з задавальненнем дыскутавалі. Яны маглі свабодна размаўляць з польскім кіраўніком і яго памочнікамі.
Я не прысутнічаў на прыёмах такога ўзроўню ў Беларусі, таму не магу параўноўваць.
«Супрацоўнікі факультэта хочуць элементарна выжыць»
«НН»: Ці падтрымліваеце вы сувязь з вашымі былымі калегамі? Што яны кажуць пра сітуацыю на факультэце?
ВШ: Маё стаўленне да сённяшняга факультэта міжнародных адносін фарміруецца на аснове прынцыпу «не нашкодзь». Я добра ведаю калектыў выкладчыкаў і супрацоўнікаў факультэта пасля падзей 2020-га. Ён змяніўся толькі часткова. З факультэта з-за сваёй грамадзянскай і навуковай пазіцыі быў звольнены пад рознымі падставамі цэлы шэраг найлепшых педагогаў, некаторыя з іх прайшлі праз арышты і затрыманні. Дацэнт Аляксандр Данілевіч з-за сваёй грамадзянскай пазіцыі знаходзіцца ў зняволенні.
Зразумела, што цяперашнія супрацоўнікі факультэта хочуць элементарна выжыць у гэтых складаных умовах, захаваць працоўнае месца, мець сродкі для хаця б сціплага існавання сваёй сям'і. Так было ў розныя эпохі і ў Беларусі, і ў іншых краінах. Вучыць студэнтаў можна і трэба ў розных умовах.
Галоўнае, што супрацоўнікі могуць зрабіць сёння, — гэта не ўпускаць у сваю свядомасць хлуслівую і агрэсіўную прапаганду, старацца засцерагчы ад яе студэнтаў. Як гэта зрабіць без сур'ёзных страт? Кожны вырашае сам.
Маім калегам, не хачу называць іх былымі, жадаю таксама пазбягаць засмучэння, раздражнення ў адносінах да сваіх навакольных. Трэба заставацца аптымістамі і быць упэўненымі, што зло і нянавісць да нашых нацыянальных беларускіх каштоўнасцяў і традыцый, прызнаных ва ўсім свеце дэмакратычных прынцыпаў, якія культывуюцца ў сучаснай Беларусі, абавязкова пацерпяць крах. Давайце гэтаму спрыяць усімі магчымымі спосабамі.
Скажу таксама, што да ранейшага факультэта мы наўрад ці ўжо вернемся, але гэта не падстава, каб баяцца будучыні.
На жаль, заўважаю, што паміж тымі, хто з’ехаў, і тымі, хто застаўся ў Беларусі, пашыраецца дыстанцыя. Людзі не жадаюць шмат гаварыць пра палітыку, будучае Беларусі. Яны наўпрост, як я ўжо казаў, жадаюць выжыць, спрабуюць адаптавацца да нялепшых змен.
На жаль, беларуская гісторыя неаднаразова даказвала, што ўсе тыя, хто кідаў выклік уладзе, меў сур'ёзныя праблемы. Сур'ёзныя праблемы мелі ягоныя блізкія. Адсюль у беларусаў сфарміраваўся некаторы гістарычны песімізм.
Неаднаразова знаходзіў пацвярджэнне, што наш народ мог дастаткова паспяхова вырашаць свае нацыянальныя задачы, калі Масква была занята сваімі вострымі праблемамі. Так было і ў пачатку ХХ стагоддзя, і ў 1920-я, і ў пачатку 1990-х гг. Спадзяюся, што хутка будзе зноў такі перыяд.
«Шрайбман не адзін такі»
«НН»: Адным з выпускнікоў ФМА быў палітолаг Арцём Шрайбман. Якім ён быў студэнтам?
ВШ: Арцём Шрайбман вучыўся на спецыяльнасці «міжнароднае права», таму мне не прыйшлося сустракацца з ім на занятках. Аднак, пачынаючы з першага курса, ён браў актыўны ўдзел у пазааўдыторных мерапрыемствах: сустрэчах з палітыкамі і дыпламатамі з розных краін, беларускімі і замежнымі даследчыкамі. Заўсёды вылучаўся разумнымі пытаннямі і каментарамі. Вучыўся добра, удзельнічаў у шматлікіх студэнцкіх замежных праектах. Пасля пачатку медыйнай кар'еры добрыя водгукі аб імкненні Арцёма да аб'ектыўнасці чуў нават ад высокапастаўленых беларускіх чыноўнікаў.
Імёны многіх выпускнікоў ФМА сёння на слыху, сярод іх Кацярына Дэйкала, Павел Слюнькін, Павел Мацукевіч, Аляксандр Апейкін, Юліяна Шэметавец, Мікіта Моніч. Немагчыма пералічыць усіх. Тысячы выпускнікоў годна працуюць для будучай дэмакратычнай Беларусі на многіх кірунках. На жаль, многія з іх вымушаны былі пакінуць Беларусь, шукаць сябе ў розных месцах і розных сферах.
Галоўным вынікам дзейнасці ФМА, у тым ліку маёй, як дэкана факультэта, з'яўляюцца нашы выпускнікі. Яны сталі вельмі прыкметнымі і запатрабаванымі ў дэмакратычнай Беларусі, актыўна выступілі супраць спаўзання Беларусі ў таталітарызм, рэзка асудзілі расійскую агрэсію супраць Украіны і садзейнічэнне гэтай вайне з боку беларускіх уладаў.
Яшчэ ў «старыя часы» мы часта разважалі са студэнтамі, якім павінен быць выпускнік ФМА: патрыётам Беларусі і паважаць усе іншыя народы, валодаць якаснымі прафесійнымі ведамі і навыкамі, на высокім узроўні валодаць замежнымі мовамі, заўсёды і ва ўсім заставацца адэкватным чалавекам. У большасці выпадкаў гэта ўдалося.
«Менш сварак!»
«НН»: Каму з цяперашніх апазіцыйных палітыкаў вы сімпатызуеце і чаму?
ВШ: Мне падабаюцца сучасныя апазіцыйныя палітыкі. Яны смела і адкрыта заявілі аб супрацьдзеянні аўтарытарнаму рэжыму, кожны па-свойму працуе для будучай дэмакратычнай Беларусі. Вядома, у іх розныя вопыт і патэнцыял, колькасць прыхільнікаў.
Я вельмі высока ацэньваю асобу і дзейнасць Святланы Ціханоўскай. Яе выбрала гісторыя! Адначасова Святлана стала мішэнню не толькі агрэсіўнай прапаганды аўтарытарнай улады, але і неабгрунтаванай крытыкі некаторых апазіцыянераў. Яна шмат зрабіла, робіць і будзе рабіць для Беларусі.
У дэмакратычнай Беларусі ёсць дастойныя і разумныя палітыкі, у тым ліку выпускнікі БДУ Павел Латушка і Валерый Кавалеўскі.
Залатымі літарамі ў гісторыю Беларусі будуць упісаны імёны мужных беларусаў, якія пакутуюць у засценках.
На жаль, дэмакратычны працэс не пазбаўлены папулізму, крытыканства, самалюбавання і нават здрады.
Ва ўмовах пакуль невысокай палітычнай культуры, адсутнасці навыкаў дзейнасці палітыкаў у дэмакратычных умовах, сёння першачарговая задача бачыцца ў распрацоўцы зразумелых дэмакратычных працэдур. Гэта значыць, можна і трэба глыбока абмяркоўваць розныя праблемы з розных бакоў і пазіцый, але пасля прыняцця рашэння спрабаваць сумесна ўключыцца ў іх выкананне. Альбо, у крайнім выпадку, не перашкаджаць дзеянням большасці.
Хацелася б, каб было менш сварак, беспадстаўных чаканняў, неабгрунтавана завышаных патрабаванняў да іншых палітыкаў і структураў.
Сумленныя і празрыстыя выбары, якія, упэўнены, пройдуць у Беларусі, вызначаць, хто з палітыкаў з'яўляецца самым галоўным і найбольш удачлівым. Цяпер яшчэ вельмі рана сцвярджаць свае амбіцыі за кошт іншых прыхільнікаў дэмакратычнай Беларусі.
Аднак ніхто не абяцае, што дэмакратыя, дэмакратычныя выбары адразу ж прынясуць беларусам росквіт, спакой і парадак. Аўтарытарны рэжым доўга і «ўпарта» насаджаў страх выказваць сваё ўласнае меркаванне, працаваў супраць таго, каб умець выслухаць і спрабаваць зразумець іншае меркаванне. Вельмі часта на п'едэстале дамінавала «агрэсіўнае невуцтва». На пераадоленне гэтага патрэбныя гады, патрэбна напружаная праца. За беларусаў гэтую працу ніхто не зробіць. Беларусаў наперадзе чакаюць сур’ёзныя выпрабаванні.
Што тычыцца беларускай дыпламатыі, то да 2020-га яна нават у рамках аўтарытарнага рэжыму дасягнула прыкметных поспехаў. У апараце і замежных установах Міністэрства замежных спраў працавалі добрыя прафесіяналы, многія з якіх у знак пратэсту звольніліся альбо былі звольненыя з міністэрства. Іх будзе дастаткова, каб сфармаваць будучае замежнапалітычнае ведамства краіны. Ведаю, што многія дзейныя дыпламаты нават у гэты турбулентны час імкнуцца захаваць сябе і свой твар. Многія мае суразмоўцы кажуць, што цяпер гэта немагчыма. Але ўсё ж хочацца верыць.
«На доўгі перыяд рэпрэсій у Мінска няма сродкаў»
«НН»: Што беларусам чакаць у бліжэйшыя 3—5 гадоў, ваш прагноз?
ВШ: Пасля жорсткіх падаўленняў масавых мірных выступаў аўтарытарная ўлада для ўласнага захавання пачала пераходзіць да таталітарных метадаў, якія прадугледжваюць апору на пастаянны гвалт, умяшанне ў асабістае жыццё. Мала хто ў свеце, за выключэннем беларусаў, можа зразумець, што за «падабайку» ў сацыяльных сетках можна трапіць нават у турму.
Аднак для працяглага правядзення такой рэпрэсіўнай палітыкі, пастаяннай падтрымкі страху, падаўлення ўсялякай ініцыятывы ў афіцыйнага Мінска няма дастатковых сродкаў.
Улада хутка дэградуе. Пры гэтым яе прапагандысты ўвесь час паўтараюць, што ў свеце ўсе зайздросцяць беларусам.
Я часта сустракаюся з рознымі замежнікамі, але пакуль нікога не сустрэў, хто б зайздросціў Беларусі. Беларусам нармальныя людзі толькі спачуваюць і жадаюць, каб мы хутчэй аказаліся ў сям'і свабодных еўрапейскіх народаў.
«Стараюся падарожнічаць па свеце, каб пасля вяртання дадому сканцэнтравацца на наведванні беларускіх славутасцяў»
«НН»: Чаму вырашылі з’язджаць з Беларусі?
ВШ: Адразу ж пасля звальнення з БДУ да мяне звярнуліся прадстаўнікі розных замежных універсітэтаў з Германіі, Польшчы, Швецыі, Вялікабрытаніі, якія выказалі не толькі салідарнасць, але і прапанавалі ўзяць удзел у розных праектах.
Пасля пэўных разваг я пагадзіўся са сваімі калегамі падрыхтаваць манаграфію пра беларускую гісторыю першай паловы 1990-х.
Пра гэтыя гады напісана ўжо вельмі шмат. Аднак ёсць сэнс вярнуцца да досведу першых гадоў нашай незалежнасці з улікам мінулых дзесяцігоддзяў. Гэтым я цяпер у асноўным і займаюся.
Акрамя гэтага — пастаянны ўдзел у навуковых канферэнцыях, кароткія навучальныя курсы, абмен думкамі, кансультацыі. Зразумела, што пасля пачатку шырокамаштабнай агрэсіі Расіі супраць Украіны цікавасць да Беларусі прыкметна скарацілася. Але яна застаецца значна вышэйшай, чым была да падзей лета 2020-га.
У любым выпадку, лёс Беларусі ў руках саміх беларусаў. Ва ўрадаў і грамадзян іншых краін хапае сваіх нацыянальных праблем. Не варта чакаць, што яны будуць дзень і ноч будаваць планы ў дачыненні да нашай краіны. Дзяржавы, як і людзі, — вельмі эгаістычныя.
Працуючы ў замежных універсітэтах, даводзіцца актыўна асвойваць новыя інфармацыйныя тэхналогіі. Большасць працэдур тут пераведзена ў лічбавы фармат. Бывае складана. Не саромеюся звяртацца па дапамогу да моладзі, у тым ліку да выпускнікоў БДУ.
Каб расказаць аб сваім досведзе адаптацыі да новых умоў жыцця і працы будзе мала аднаго інтэрв'ю, трэба пісаць кнігу.
Стараюся падарожнічаць па свеце, каб пасля вяртання дадому максімальна сканцэнтравацца на наведванні беларускіх славутасцяў, якія ёсць у вялікай колькасці ў нашых гарадах і вёсках.
У беларусаў багатая гісторыя. Трэба проста яе лепш вывучаць. Трэба ёю больш ганарыцца. Веру, што і цяперашнія цяжкасці беларускі народ перажыве!
Чытайце таксама:
Сяргей Гаранін: Узаемадапамога і салідарнасць сёння зачыненыя ў камерах. Але яны захоўваюцца
У магілёўскай калоніі памёр 22-гадовы палітзняволены Дзмітрый Шлетгаўэр9
Каментары
"Павел Латушка і Валерый Кавалеўскі - дастойныя і разумныя палітыкі"? вы сур'ёзна?