«Bili fłahštokam, kab roŭna stajaŭ na kaleniach pierad načalnikam», — palitviazień, jaki mianiaŭ ściahi na bieł-čyrvona-biełyja, raskazaŭ pra źniavoleńnie
Studenta Uładzisłava Biehuna zatrymali 8 maja 2023 hoda za źniaty čyrvona-zialony ściah na Łahojskim trakcie. Dva miesiacy chłopca ŭtrymlivali pad vartaj, a paśla asudzili da troch miesiacaŭ aryštu za «ździek ź dziaržaŭnych simvałaŭ» (art. 370). Na niekalki dzion da zakančeńnia terminu jaho adpravili ŭ aryštny dom pry mazyrskaj kałonii №20, dzie źmiaścili ŭ karcar, piša «Viasna».
Uładzisłaŭ chacieŭ zastacca paśla źniavoleńnia ŭ Biełarusi, ale nie atrymałasia. Va ŭniviersitecie jamu skazali zabrać dakumienty, na pracy — napisać zajavu pa ŭłasnym žadańni, na inšyja pracy, hledziačy na artykuł, pracaŭładkoŭvać nie chacieli, a milicyja začaściła z pravierkami dadomu. Bajučysia novaha zatrymańnia, Uładzisłaŭ vyrašyŭ źjechać z krainy. Były palitviazień raspavioŭ «Viaśnie» pra žorstkaje zatrymańnie i źbićcio, pieraśled za źniaty dziaržaŭny ściah i piać miesiacaŭ niesvabody za try miesiacy.
«Ad hetaha momantu ty źnik bieź viestak»
«Ja adzin z tych, kamu pašancavała ŭ 2020-m, i mianie nie zatrymali na mitynhach», — pačynaje svoj apovied Uładzisłaŭ.
Adnak jaho zatrymali ŭ pačatku traŭnia 2023 hoda. Uvieś hety čas z 2020 hoda chłopiec zdymaŭ u Minsku čyrvona-zialonyja ściahi dy časam mianiaŭ ich na bieł-čyrvona-biełyja ściahi, takim čynam vykazvajučy svoj pratest suprać dziejnaj ułady Biełarusi. Uładzisłava zatrymali za apošniuju takuju akcyju na Łahojskim trakcie ŭ pačatku traŭnia 2023 hoda. Pry sabie ŭ chłopca ŭ partfieli byŭ toj samy źniaty ściah, a taksama bieły ściah, jaki jon uziaŭ z saboj, kab znajomaja namalavała na im «Pahoniu».
«Mianie zatrymali paśla viečarynki ŭ siabroŭ, kali ja zajšoŭ u kramu. Napeŭna, adsačyli pa kamierach abo pa bilinhu. Mianie skrucili za padjezdam sa śpiny. Ja vyryvaŭsia i navat udaryŭ adnaho łokciem, bo nie razumieŭ, što heta milicyja. A raptam heta napad ci mianie rabujuć? Ale kali mianie ŭdaryli elektrašokieram, ja zrazumieŭ, što heta zatrymańnie. Čaćviora čałaviek mianie zašturchali ŭ mašynu. Tam adrazu zabrali telefon, vybivali parol: bili pa bakach i elektrašokieram. Paśla ŭdaru ŭ šyju majo cieła abmiakła, na mnie zašpilili kajdanki pad kalenami. Taksama jany pahražali vyvieźci ŭ les i kazali: «Z hetaha momantu ty źnik bieź viestak».
Supracoŭniki dapytvali mianie prosta ŭ mašynie: chto maje siabry, chto mnie płacić, nazyvali ŭkrainskim špijonam, pytalisia, jakaja maja nastupnaja meta, što ja chaču padarvać. Uvieś hety čas ja byŭ praktyčna pad siadzieńniami tvaram uniz u kajdankach pad kalenami. A jany sprabavali vybić ź mianie choć niejkuju infarmacyju. Heta praciahvałasia niekalki hadzin».
Uładzisłaŭ raspaviadaje, što vybraŭ pazicyju kazać, što ściahi zdymaŭ z chulihanskich pamknieńniaŭ u stanie ałkaholnaha apjanieńnia. Jon razumieŭ, što za palityčny matyŭ pieraśled budzie stražejšy.
«Ale adrazu byli panika i nierazumieńnie, što adbyvajecca. Pahrozy ja ŭsprymaŭ jak realnyja… Ja naohuł nie dumaŭ, što mianie zatrymajuć, nie byŭ hatovy da hetaha. Ja ŭsio rabiŭ u bałakłavach, chavaŭ tvar pierad kamierami».
«Na Akreścina ŭsio vielmi sumna i drenna»
Pad viečar chłopca dastavili ŭ RUUS Pieršamajskaha rajona Minska. Ale, pavodle dakumientaŭ, jaho zatrymańnie aformili tolki a 18-j hadzinie, niahledziačy na toje, što chłopiec byŭ zatrymany jašče ranicaj. Uvieś hety čas jaho vazili pa Minsku, dapytvali, źbivali, bili elektrašokieram u niepracesualnym paradku. U RUUS zaprasili advakata, adnak toj adrazu zajaviŭ, kab Uładzisłaŭ admaŭlaŭsia ad jaho. Tak na ŭvieś termin chłopiec zastaŭsia biez abarony.
«U RUUS u mianie byli adrazu dva dopyty ŭ apieratyŭnikaŭ. Pry hetym maje ruki i nohi pryšpilvali kajdankami da draŭlanaha kresła. U mianie znoŭ pytalisia, z kim ja pracuju i jakija mety pieraśleduju. Potym mianie paviali da načalnika RUUS, dzie pastavili pierad im na kaleni. Pakolki ŭ mianie pirsinh, mianie nazyvali «nietradycyjnaj aryjentacyi». Mianie bili fłahštokam, kab roŭna stajaŭ na kaleniach pierad načalnikam RUUS. Taksama pahražali jaho zasunuć u pryčynnaje miesca».
Chłopiec uzhadvaje, što supracoŭniki bili tak, kab nie pakinuć na jahonym ciele śladoŭ: bili pa nahach, a elektrašokier užyvali praz vopratku.
«Mnie skazali, što, maŭlaŭ, mahu napisać zajavu ab naniasieńni cialesnych paškodžańniaŭ, ale da mianie buduć horš stavicca i na Akreścina, i na SIZA».
Paśla hetaha chłopca adpravili ŭ IČU na Akreścina ŭ miežach kryminalnaj spravy.
«Na Akreścina ŭsio było vielmi sumna i drenna. Tam mianie ŭvieś čas utrymlivali ŭ adnamiesnym karcary, dzie było jašče 6-11 čałaviek. Pa pamierach jon byŭ kala paŭtara na try mietry, tamu kali my kłalisia spać, to davodziłasia padhinać nohi. Tam byŭ prosta bietonny stoł biez łožka z adkrytaj prybiralniaj. Spali my pa čarzie, bo ŭsio roŭna kožnyja dźvie hadziny nas budzili nibyta na pravierku, kab nichto nie źbieh, choć heta niemahčyma».
«Usie na Akreścina maryli chutčej trapić u SIZA»
Chłopca kožny dzień vazili na śledčyja dziejańni, dzie cisnuli, kab jon pryznaŭsia, što ŭdzielničaŭ u mitynhach u 2020 hodzie.
«Chacieli, kab ja padpisaŭ papiery, što pierakryvaŭ darohi. Pry hetym pakazvali vypadkovyja fota i chacieli, kab ja apaznaŭ u kim-niebudź siabie. Jany randomna tykali palcami na čałavieka i prasili padpisacca, što heta ja. Kali admaŭlaŭsia, kazali, što sustreniemsia na nastupny dzień. Z kamiery mianie zabirali da śniadanka i pryvozili pozna ŭviečary — kala 23 hadzin abo navat u hadzinu nočy. Uvieś hety čas mianie nie karmili. Akramia hetaha, zabirali ŭsie ciopłyja rečy. Było choładna, hoładna, jak toj kazaŭ… Na treci dzień u mianie pačaŭ jechać dach ad niedajadańnia, niedasypańnia i choładu. Ja ŭžo nie razumieŭ, što adbyvajecca. Napeŭna, jašče b paru dzion — i ja b sapraŭdy padpisaŭ usio, što jany zachočuć, navat pad zabojstvam by padpisaŭsia. Kožny dzień u RUUS mianie trymali ŭ «šklancy». Usie na Akreścina maryli chutčej trapić u SIZA, bo tam umovy lepšyja.
Usich palityčnych trymali ŭ kajdankach, tuha zacisnutych za śpinaj, i vadzili «łastaŭkaj». Pamiataju, mianie vieźli z RUUS na Akreścina z mužčynam, jaki spytaŭ, što ja takoha zrabiŭ, što mianie viazuć u kajdankach. Jon jechaŭ biez kajdankoŭ i skazaŭ, što zabiŭ čałavieka…»
Paśla Akreścina Uładzisłava adpravili ŭ žodzinskuju turmu, dzie jon prabyŭ dva miesiacy. Tam jaho pastavili na prafiłaktyčny ŭlik, jak «schilnaha da ekstremisckaj dy inšaj destruktyŭnaj dziejnaści». Tam palitviaźniu nie pieradavali miedyčnyja pieradačy. Pierad sudom Uładzisłava pieraviali ŭ SIZA-1.
«U Žodzinie nas było 12 čałaviek u prastornaj kamiery, a na Vaładarcy ŭ padvalnaj kamiery — 26. Chadzić tam niama dzie było…» — paraŭnoŭvaje chłopiec.
«Dni da vyzvaleńnia ja ličyŭ štochvilinna»
U jakaści dokazaŭ viny na sudzie vystupali pakazańni samoha palitviaźnia, dzie jon u tym liku ahavaryŭ siabie ŭ častcy ałkaholnaha apjanieńnia, kab śpisać zroblenaje na chulihanski matyŭ, a taksama videazapis z kamiery videanazirańnia i ściah, jaki byŭ u partfieli pry zatrymańni Uładzisłava.
«Kazaŭ pra chulihanski, a nie palityčny matyŭ, tamu što nie chacieŭ jechać na hod u łahier, što było całkam realna. Maje sukamierniki byli ŭ šoku, što mnie ŭsio ž pryznačyli aryšt na try miesiacy. Pry ich pa maim artykule ŭsich adpraŭlali ŭ kałoniju. Ja pieršy, kamu dali takoje pakarańnie. Liču, što ŭ hetaj historyi abyšoŭsia lohkim spałocham».
Z parady sukamiernikaŭ Uładzisłaŭ nie padavaŭ apielacyjnuju skarhu, bo jon amal adbyŭ svoj termin pavodle prysudu i dumaŭ, što na niekalki dzion jaho nie buduć kudyści pieravodzić. Adnak siem dzion jon prabyŭ u aryštnym domie pry papraŭčaj kałonii №20 u Mazyry. Pa słovach byłoha palitviaźnia, aryštny dom u Mazyry vyhladaje jak izalatar časovaha ŭtrymańnia na terytoryi kałonii. Palitviaźniu tam vydali čornuju robu i žoŭtuju birku.
«Mianie etapavali praz homielskaje SIZA. Aryštny dom — heta jak IČU, tolki krychu lepiej. Tam nielha było ničoha rabić — navat knih nie było. Karmili tak, što naohuł nie najadalisia, pastajanna chaciełasia jeści. U mianie byŭ adzin sukamiernik — za niekalki dzion my ź imi abhavaryli ŭsie temy, jakija tolki možna było. Adnojčy ja zasnuŭ na stale, abapioršysia na ruku. Za paru dzion da vyzvaleńnia mianie zakinuli ŭ ŠIZA. Ale nasamreč umovy nie źmianilisia — ja prosta zastaŭsia adzin.
Tam karcar sapraŭdy taki ž, jak na Akreścina. Apošnija dni byli adnymi z samych ciažkich za ŭvieś čas źniavoleńnia. Dni da vyzvaleńnia ja ličyŭ štochvilinna. Mnie vydali hrošy na kvitok, paru rubloŭ na ježu i pakazali, u jakim baku horad i prypynak — i rabi, što chočaš. Ja nie viedaŭ, ci sustrenuć mianie rodnyja, bo nie razumieŭ, ci dajšoŭ moj list z dataj vyzvaleńnia. Tamu pajechaŭ na vakzał, dzie daviedaŭsia, što da Minska ŭžo ničoha nie chodzić… Ja nie viedaŭ, što rabić — i ŭbačyŭ brata na vakzale».
Na volu Uładzisłaŭ vyjšaŭ u žniŭni 2023 hoda. Biełaruś jon pakinuŭ u lutym 2024 hoda. Pierad hetym jamu pastavili zabaronu na vyjezd — daviedaŭsia jon heta pierad samym adjezdam z krainy.
«Ja źjechaŭ, tamu što doma pačalisia niejkija niezrazumiełyja pravierki, choć ja ž adsiedzieŭ svoj termin, ich nie pavinna być. Supracoŭniki zachodzili ŭ dom. Pakul adzin sa mnoj hutaryŭ u pakoi, druhi chadziŭ adčyniaŭ i ahladaŭ šafki. Dumaju, jany mahli ŭ luby momant mnie niešta padkinuć… I ja b ničoha nie zmoh dakazać».
Kamientary