Kitajskuju stratehiju «nulavoha kavidu» mnohija ličyli ŭzornaj. Ale Kitaj, zdajecca, zahnaŭ siabie ŭ kut
Z samaha pačatku pandemii Kitaj ažyćciaŭlaŭ adnu z samych žorstkich, ale efiektyŭnych stratehij u baraćbie z karanavirusam — tak zvanuju palityku «nulavoj ciarpimaści» da kavidu. Pakul va ŭsim śviecie na kavid chvarejuć sotni miljonaŭ čałaviek, i chižaja chvaroba zabrała žyćci dziasiatkaŭ miljonaŭ, u samim paŭtaramiljardnym Kitai, dzie chvaroba i źjaviłasia na śviet, zafiksavana tolki krychu bolš za 100 tysiač vypadkaŭ i 4,6 tysiačy śmierciaŭ (našmat, našmat mienš, čym u 9-miljonnaj Biełarusi). Ale raspaŭsiudžvańnie amikrona i piekinskaja Alimpijada mohuć źniščyć usie namahańni kitajskich uładaŭ — u krainie moža pačacca biesprecedentnaja chvala kavidu, da jakoj Kitaj, praz adsutnaść sučasnych vakcyn, naturalnaha imunitetu i miedycynskich resursaŭ, prosta nie hatovy.
Što za palityka «nulavoj ciarpimaści»?
Jašče ŭ pačatku 2020 hoda, kali novy zahadkavy virus tolki źjaviŭsia, kitajskija ŭłady ŭziali na ŭzbrajeńnie palityku «nulavoj ciarpimaści» da kavidu, z tatalnym adsočvańniem infiekcyi, masavym testavańniem i karancinam dla ŭsich, chto patencyjna mieŭ kantakt z chvorymi.
Aŭtarytarny Kitaj pačaŭ rabić toje, što nie mahli sabie dazvolić demakratyčnyja dziaržavy: całkam izalavaŭ 10-miljonnyja miehapolisy, tatalna adsočvaŭ usie kantakty, całkam abmiažoŭvaŭ svabodu ruchu ŭ niekatorych rehijonach. Ułady hatovyja admianiać paloty i čyhunačnyja rejsy, zakryvać party, testavać miljony ludziej i adpraŭlać na poŭnuju izalacyju cełyja kvartały i miehapolisy. I hetaja stratehija, na pieršy pohlad, akazałasia efiektyŭnaj. Za niekalki miesiacaŭ kitajcy amal pavykaraniali ŭ siabie karonu. Novyja vypadki kali i fiksavalisia, to jany byli pieravažna zaviezienymi ź inšych krain.
Kali fiksavalisia ŭnutranyja ŭspyški — jany całkam kupiravalisia. Adzin ź niadaŭnich prykładaŭ — poŭnaja izalacyja 13-miljonnaha horada Siań. Ludziej tam prosta tydniami zamykali va ŭłasnych kvaterach.
ŚMI paviedamlajuć pra zusim kurjoznyja vypadki. Troje žycharoŭ horada, jakija žyvuć u adnym pakoi, vypili 400 butelek piva za 20 dzion izalacyi.
Žychary časam nie mahli atrymać miedycynskaj dapamohi ad inšych chvarob: da ludziej z sardečnymi prystupami ci ciažarnych z vykidyšami prosta nie jechała chutkaja.
U kastryčniku bolš za 30 tysiač naviedvalnikaŭ Šanchajskaha Dyśniejłenda zakryli ŭ parku tolki praz adnaho kavid-pazityŭnaha naviedvalnika.
U Šanchai ŭłady trymali dziasiatki pakupnikoŭ u kramie adzieńnia na praciahu 48 hadzin, pakul ich usich praviarali na kavid paśla naviedvańnia kramy adnym z chvorych.
Dla Kitaja heta daŭno pieratvaryłasia ŭ rucinu.
Kitaj zastaŭsia adzinaj krainaj, jakaja vykarystoŭvaje padobnuju stratehiju ŭ baraćbie z kavidam. Da hetaha padobnym pryncypam kiravalisia Aŭstralija i Novaja Ziełandyja — ale jany admovilisia ad jaho ŭvosień 2021 hoda.
Nie tolki pytańnie achovy zdaroŭja, ale i pryncyp
Kaniečnie, u aŭtarytarnaha Kitaja jość usie instrumienty dla strymlivańnia raspaŭsiudžvańnia kavidu, navat bolš zaraznaha amikrona, ale heta zapatrabuje našmat bolšych resursaŭ. I ci racyjanalna budzie vykarystoŭvać hetyja kałasalnyja resursy ŭ baraćbie z chvarobaj, jakaja ŭžo nie źjaŭlajecca takoj śmiarotnaj i niebiaśpiečnaj, jak raniejšyja štamy kavidu?
Reč u tym, chto stratehija «nulavoj ciarpimaści» da kavidu dla kitajcaŭ stała nie tolki pytańniem achovy zdaroŭja ci ekanomiki, ale i pytańniem nacyjanalnaha honaru. Niahledziačy na krytyku z Zachadu, kitajcy vierać, što majuć najlepšuju stratehiju ŭ śviecie, i im pryncypova davieści jaje efiektyŭnaść luboj canoj.
Taksama Kitaj prapahandavaŭ svoj padychod u baraćbie z pandemijaj jak śviedčańnie pieravahi svajoj ułasnaj aŭtarytarnaj madeli kiravańnia nad zachodniaj, heta taksama pazbaŭlaje krainu mahčymaści dla manieŭraŭ. Admovicca ad jaho budzie aznačać, što kitajskaja madel nie takaja i ŭnikalnaja, i ničym nie lepšaja za zachodniuju.
Kitajskaja prapahanda ŭvieś čas havaryła ab niazdolnaści zachodnich krain uziać pandemiju pad kantrol. Kitajskija aficyjnyja asoby vychvalalisia ŭłasnym pośpiecham, kab atrymać hramadskuju padtrymku i padtrymać ułasnuju lehitymnaść.
Dajšło da taho, što kitajskija školniki vyvučajuć dośvied svajoj krainy ŭ baraćbie z kavidam na ŭrokach. Im vykładajuć heta jak prykład pieravahi palityčnaj sistemy Kitaja pry kiravańni Kamunistyčnaj partyi.
Sistema achovy zdaroŭja Kitaja stała zakładnikam ideałahičnaha supraćstajańnia krainy z Zachadam.
Amikron usio źmianiaje
Novy štam kavidu bolš zarazny i pieradajecca navat pryščeplenym ludziam. Pry hetym jaho simptomy nie takija ciažkija, jak u aryhinalnaha kavidu ci delty. Niekatoryja śpiecyjalisty navat miarkujuć, što amikron moža spryjać stvareńniu kalektyŭnaha imunitetu z najmienšymi stratami. Niekatoryja zachodnija krainy ŭžo zdymajuć abmiežavańni i vučacca žyć ź virusam.
U hetych novych abstavinach uźnikaje pytańnie: ci sapraŭdy Piekinu varta praciahvać vykarystoŭvać raniejšyja žorstkija padychody?
Chacia kitajcy dasiahnuli vysokaha pracentu vakcynacyi, viadoma, što kitajskija vakcyny (CoronaVac i Sinopharm) nie vielmi efiektyŭnyja suprać raspaŭsiudžvańnia amikrona. Bolš za toje, nieviadoma navat, nakolki jany efiektyŭna abaraniajuć ad ciažkich vypadkaŭ i śmierci. A dostupu da bolš sučasnych zachodnich vakcyn u hramadzian krainy niama. Heta aznačaje, što vakcyny nie zabiaśpiečvajuć adekvatnaha imunitetu.
Bolš za toje, praz palityku «nulavoj ciarpimaści» da kavidu ŭ hramadzian Kitaja zaraz nizki ŭzrovień naturalnaha imunitetu, u adroźnieńnie ad hramadzian zachodnich krain. Mienavita na naturalny imunitet i raźličvajuć mnohija ekśpierty, kali kažuć ab mahčymym zakančeńni pandemii.
Pavodle daśledavańnia, tolki kala 1% kitajcaŭ atrymali naturalny imunitet. Siarod žycharoŭ susiedniaj Indyi hetaja ličba dasiahnuła 67%.
Mnohija jeŭrapiejskija krainy, kštałtu Danii, Hiermanii i niekatorych inšych, dasiahnuli mocnaha imunitetu, ale i vielmi nizkaj śmiarotnaści. Jany vykarystoŭvali efiektyŭnyja vakcyny, prymali razumnyja rašeńni pra abmiežavańni i abaraniali najbolš uraźlivyja hrupy nasielnictva. Hetaja stratehija akazałasia nie tolki lepšaj za kitajskuju, ale i lepšaj za amierykanskuju (dzie ludzi atrymali imunitet, ale vielmi vysokaj canoj, z kałasalnaj śmiarotnaściu).
Niekatoryja śpiecyjalisty ličać, što situacyja ŭ Kitai ŭvohule moža być katastrafičnaja. Zachodni śviet užo niejak navučyŭsia žyć z kavidam, a voś kitajskaja sistema achovy zdaroŭja prosta nie prystasavanaja dla dohladu vialikaj kolkaści chvorych ludziej. Daktary papiaredžvajuć, što Kitaj moža pieražyć toje, što pieražyli raniej užo mnohija krainy kštałtu ZŠA, dzie ad kavidu zahinuli bolš za 860 tysiač čałaviek, a sistema achovy zdaroŭja słaba spraŭlałasia. Stratehija «nulavoj ciarpimaści» zrabiła Kitaj niepadrychtavanym da taho, što kavid stanie endemičnaj chvarobaj.
Da taho ž, u Kitai kolkaść ambułatornych ustanoŭ vielmi abmiežavanaja. U vypadku ŭsplosku pandemii ludzi nie zmohuć atrymać miedycynskaj dapamohi, navat kali im nie budzie patrebnaja špitalizacyja. Balnicy chutka buduć pierapoŭnienyja. Pavodle Forbes, kolkaść miescaŭ u kitajskich reanimacyjach amal u dziesiać razoŭ mienšaja, čym u ZŠA. Kolkaść miedsiaścior — u siem razoŭ mienšaja.
Na dumku ekśpiertaŭ, Kitaju varta marnavać hrošy nie na svaju darahuju palityku «nulavoha kavidu» (z masavym testavańniem i abmiežavańniem pieramiaščeńnia), a ŭkładvać ich va ŭłasnyja balnicy i padrychtoŭku miedycynskaha piersanału.
15 studzienia vypadak amikrona zafiksavali ŭ Piekinie. Novym štamam zaraziłasia trojčy vakcynavanaja ofisnaja pracaŭnica, što pryviało da poŭnaha zakryćcia na karancin usiaho biźnies-centra razam ź jaho supracoŭnikami. Novy štam moh trapić u krainu z pasyłkaj z Kanady, jakaja lacieła ŭ Piekin praz ZŠA i Hankonh.
U Ciańczini, 14-miljonnym miehapolisie, jaki miažuje ź Piekinam, było vyjaŭlena 69 vypadkaŭ zachvorvańnia. Horad pratestavaŭ usio svajo nasielnictva za dva dni, što dziaržaŭnaja presa nazvała «cudam chutkaści» Kitaja ŭ strymlivańni virusa.
Hankonh uzmacniŭ miery pa sacyjalnym dystancyjavańni, u horadzie prypynili vočnaje navučańnie ŭ škołach, zakryli bary i načnyja kłuby i ŭviali kamiendanckuju hadzinu ŭ restaranach. Ułady navat rasparadzilisia zabić 2000 chamiakoŭ i drobnych žyvioł paśla taho, jak u pradaŭščycy ŭ zoamahazinie znajšli deltu.
Ciapier viadoma pra minimum 14 pravincyj, u jakich znajšli novy zarazny štam.
Palityka nulavoha kavidu pryvodzić da taho, što kitajcy imknucca pieramahčy ŭ vajnie, dzie pieramahčy ŭ pryncypie niemahčyma.
«Vy nie možacie spynić viecier rukoj», — kaža Rafael Araos, lekar i epidemijołah. Vydatki na zakryćcio miežaŭ pieravažvajuć vyhadu, ciapier, kali vakcyny mohuć skaracić kolkaść špitalizacyi i śmierciaŭ, kaža jon. «Stanovicca ŭsio ciažej i ciažej apraŭdvać padychod z nulavym uzroŭniem kavidu».
Alimpijada budzie samaj składanaj pravierkaj kitajskaha šlachu
Kala 3000 spartsmienaŭ, absłuha i srodki masavaj infarmacyi z usiaho śvietu źjazdžajucca ŭ Piekin. Kitaj zrabiŭ usio, kab Alimpijada nie vyklikała ŭsplosku kavidu.
Prylacieli delehacyi čartarnymi rejsami. Haradok sa spartsmienami i trenierami, a taksama miascovaj absłuhaj (kucharami, kiroŭcami, vałanciorami) budzie całkam izalavany ad śvietu. Ad spartsmienaŭ buduć patrabavać nie tolki vakcynacyju, ale i PŁR-testy — nie mienš adnaho za dzień. Usiudy budzie sacyjalnaje dystancyjavańnie, a tam, dzie jano niemahčymaje (kštałtu liftaŭ), buduć zabaronienyja navat razmovy.
Kvitki na spabornictvy pradavacca nie buduć, zaŭziatary buduć prychodzić pa śpiecyjalnych zaprašeńniach. Navat kitajski piersanał u alimpijskim haradku nie budzie mieć kantaktaŭ sa źniešnim śvietam, navat sa svaimi siemjami.
Miascovym hramadzianam zabaronienyja lubyja kantakty z transpartnymi srodkami, jakija pieravoziać udzielnikaŭ Alimpijady. Dla ŭdzielnikaŭ Alimpijady buduć svaje, izalavanyja ad inšych, aeraporty i svaje ciahniki.
Ludziam z rehijonaŭ rekamiendujuć nie jeździć u stalicu krainy padčas Alimpijady.
Ale navukoŭcy čakajuć, što Alimpijada moža parušyć płany Kitaja strymać chvarobu.
«Amikron stvoryć bolš prablem i pryviadzie da bolšaj kolkaści zbojaŭ, čym papiarednija varyjanty», — kaža časopisu Nature Ben Koŭlinh, epidemijołah z Univiersiteta Hankonha. Uspyški mohuć raspaŭsiudzicca siarod miascovych, i ich budzie ciažka kantralavać, kaža jon. «Alimpijskija hulni stanuć surjoznym vyprabavańniem».
U čym jašče niedachopy?
Takaja stratehija vielmi doraha kaštuje Kitaju. Praz žorstkuju antykavidnuju palityku za 2021 hod u krainie zakrylisia miljony drobnych firmaŭ i siamiejnych biznesaŭ. Kraina tracić kałasalnyja hrošy na masavaje testavańnie, absiervacyju ludziej i inšyja zachady.
U vypadku bolš zaraznaha amikrona, pry zachavańni ciapierašniaj palityki «nulavoj ciarpimaści», uładam moža spatrebicca čaściej i daŭžej zakryvać tyja ci inšyja harady i rajony na karancin. A heta mocna bje pa dziełavoj aktyŭnaści nasielnictva i zapavolvaje kitajskuju i hłabalnuju ekanomiku. Pradpryjemstvy za miežami Kitaja, vierahodna, buduć skaračać partniorstva z kitajcami, bo pradprymalniki nie zmohuć ujechać u krainu, kab sustrecca z partniorami i naviedać zavody. Takaja stratehija moža pryvieści da jašče bolšych ekanamičnych zbojaŭ. I heta ŭsio na fonie enierhietyčnaha kryzisu ŭ Kitai, a taksama prablem na rynku nieruchomaści.
Toje, što ludzi mienš padarožničajuć, upłyvaje nie tolki na ekanomiku. Pandemija ŭvohule abmiažoŭvaje abmien idejami i čałaviečyja znosiny miž pradstaŭnikami roznych narodaŭ, što viadzie da nieparazumieńniaŭ, izalacyi i dezynfarmacyi.
Ź inšaha boku, rezki sychod ad palityki «nulavoj ciarpimaści» istotna padymie chvalu zaražeńniaŭ i zahruzić miedycynskuju sistemu. Faktyčna, kraina sama siabie zahnała ŭ pastku i cuhcvanh, dzie niama dobrych dalejšych chadoŭ.
Što budzie dalej?
Idealnym scenarom dla Kitaja była b dalejšaja mutacyja virusa, sa źjaŭleńniem jašče bolš miakkich varyjantaŭ, jakija nie buduć pahražać sistemie achovy zdaroŭja pry vysokim uzroŭni vakcynacyi. I tady Kitaj moh by sam cicha asłabić svaju palityku ŭ dačynieńni da kavidu biez surjoznych dla siabie nastupstvaŭ.
Niekatoryja śpiecyjalisty miarkujuć, što Kitaj moh by miakčej vyjści z hetaha zamknionaha koła svajoj stratehii, zabiaśpiečyŭšy svajo nasielnictva bustarnymi zachodnimi mRNK vakcynami (jakija bolš efiektyŭnyja za kitajskija inaktyvavanyja vakcyny). U takim vypadku, pasłabiŭšy abmiežavańni, kraina choć i sutyknułasia b z pavieličeńniem kolkaści chvorych na kavid, ale nie pierahruziła b svaju miedycynskuju sistemu, i nie vyklikała b istotny rost śmiarotnaści. Ale heta taksama budzie niaprosta zrabić — raniej kitajskaja dziaržaŭnaja prapahanda śćviardžała, što zachodnija vakcyny, u adroźnieńnie ad miascovych, nieefiektyŭnyja.
Kitaju ciažka admovicca ad svajoj stratehii i pa palityčnych pryčynach. Palityka «nulavoj ciarpimaści» dazvalaje trymać nasielnictva pad tatalnym kantrolem, mabilizoŭvać jaho. Heta ŭsio aktualna dla kitajskich uładaŭ pierad čarhovym źjezdam partyi, što adbudziecca ŭ kancy 2022 hoda. Na im, jak miarkujecca, Si znoŭ pieraabiaruć kiraŭnikom Kitaja.
Jak by tam ni było, admova ad «nulavoha kavidu» budzie dla Kitaja ciažkim, u pieršuju čarhu, palityčnym rašeńniem.
Čytajcie taksama:
Kavid, kancłahiery, ekanamičny kryzis, dypłamatyčny bajkot i rasijska-ŭkrainski kanflikt. Śviet z tryvohaj čakaje piekinskaj Alimpijady
Kitaj najmaje zachodnich tyktokieraŭ za sotni tysiač dalaraŭ dla palapšeńnia svajho imidžu pierad Alimpijadaj
Aŭtaślesar, aficyjant, tancor u Tajłandzie, roli ŭ «Muchtary» i «Svatach». Piać faktaŭ pra novaha ministra kultury Čarnieckaha7
Aŭtaślesar, aficyjant, tancor u Tajłandzie, roli ŭ «Muchtary» i «Svatach». Piać faktaŭ pra novaha ministra kultury Čarnieckaha
«Možna ŭziać aŭtamat i pierasiekčy miažu?» Pavuk spytaŭ u pamiežnikaŭ, ci zakonna rasijskija vojski ŭ 2022 hodzie pierajšli biełaruska-ŭkrainskuju miažu66
Kamientary