Jana była izhojem pry žyćci, siońnia jaje vyjavami ŭpryhožvajuć madelnaje adzieńnie i hadzińniki

Čas vandroŭnych mastakoŭ

U pieršaj pałovie XX stahodździa pa Biełarusi chadziła šmat samadziejnych mastakoŭ-vandroŭnikaŭ. Jany hrukali ŭ dźviery i prapanoŭvali stvaryć upryhožańnie dla chaty šanoŭnych haspadaroŭ — malavany dyvan.

Ale Drazdovič byŭ daloka nie adziny ŭ svaim ramiastvie, čyjo imia my viedajem. Historyja zachavała imia jašče adnoj pradstaŭnicy vandroŭnaj «mastackaj škoły» i tolki adzin jaje fotazdymak. Zvali hetuju žančynu Alena Kiš. Žyćcio mastački — prykład nieščaślivaha žyćcia tvorcy i spraviadlivaści, jakaja prychodzić tolki paśla śmierci. 

A zamuž vyjšła tolki adna

Alena Kiš naradziłasia ŭ miastečku Ramanava (ciapier — ahraharadok Lenina ŭ Słuckim rajonie) ci to ŭ 1889, ci to ŭ 1896 hodzie — dakładnych źviestak niama. Na pačatku XX stahodździa hetaje miastečka było davoli vialikaje: 260 dvaroŭ i kala 1500 žycharoŭ.

Pavialičyć

Siamja była šmatdzietnaj: starejšy Mitrafan, paśla Alena, paśla — jašče šeść dziaciej. Daśledčyki ličać, što mastacki talent Kiš — heta siamiejnaje. Baćka majstravaŭ, brat Mitrafan byŭ viadomym u svajoj miascovaści cieślarom, dapamahaŭ adnaŭlać rośpisy ŭ carkvie. Siostry taksama dobra malavali. Darečy,

Bulba, sała ci jajki

Alena Kiš pačała malavać dyvany ŭ 1930-ja hady, kab prakarmić siabie i dapamahčy siamji. Bo časy byli niaprostyja. Z prychodam savieckaj ułady i pierajmienavańniem rodnaj vioski Ramanava, nazva jakoj nahadvała balšavikam pra carskuju dynastyju, pačalisia ekśpierymienty z kalektyvizacyjaj, jakija na pačatku 1930-ch vyklikali hoład u mnohich rajonach SSSR.

Alena malavała tam, kudy možna było dajści pieššu. Staroje palito ŭ łatkach, na nahach — halošy, za plačyma — miech z farbami. Mastačka chadziła z chaty ŭ chatu, šukała zamovy, damaŭlałasia pra košt: bulba, zbažyna, sała ci jajki. Kali haspadary pahadžalisia, mastačka zastavałasia žyć u toj chacie, pakul nie skončyć pracu.

Pavialičyć

Taki ład žyćcia ŭ kansiervatyŭnaj vioscy nie ŭchvalali. Alenu nazyvali «kaŭrychaj», «hultajkaj», «varjatkaj» (apošniaje — jašče i z pryčyny taho, što Kiš nadta ž škadavała katoŭ dy sabak).

Pavialičyć

Dyvany-apoviedy

Admietnaść naiŭnych mastakoŭ, pryznanych hienijami, što jany malujuć nie statyčny naciurmort abo piejzaž, a historyju.

«Raj» — zusim nie relihijny, ale dzivosny i pryvabny. Tyhry i lvy, jakich žyŭcom nie bačyli ni tvorca, ni jaje zamoŭcy. Miakkija ciopłyja džunhli, nietutejšyja ptuški. Tamu i hety «Raj» — miesca, kudy nie moh by trapić zvyčajny saviecki kałhaśnik, ale kudy vielmi chaciełasia pieranieścisia chacia b u dumkach.

Pavialičyć

Niahledziačy na nievialikuju raznastajnaść siužetaŭ, mastačka nie lubiła paŭtaracca: kali zamoŭca prasiŭ dyvan taki ž, jak bačyŭ u kahości, dyk kazała, što lepiej krychu padumaje i namaluje taki dyvan, jakoha ni ŭ kaho nie budzie. 

Jeła nie svoj chleb

U 1949 hodzie Alena Kiš utapiłasia — kažuć, ci to pra samahubstva, ci to pra niaščasny vypadak: niesła drovy, paśliznułasia na kładcy i ŭpała ŭ raŭčuk.

Vialiki Basałyha

Pracy Aleny Kiš adšukaŭ i viarnuŭ da žyćcia mastak Uładzimir Basałyha. U dziacinstvie jon časta byvaŭ na Słuččynie ŭ babuli i dziaduli i tam u viaskovych chatach bačyŭ na ścienach dzivosnyja malavanki, jakija nahadvali jamu staronki kazak. I hetyja staronki paŭtaralisia z chaty ŭ chatu, byccam by kazka była adna i taja samaja.

Farby na malavankach vyćvili ci ablacieli, pałatno było sapsavanaje brudam ci hnojem, krai abtrapalisia. Razam z žonkaj Uładzimir Basałyha adrestaŭravaŭ malavanki, viarnuŭ im kazačny vyhlad.

Paźniej artykuł pra Kiš źjaviŭsia ŭ «Suśvietnaj encykłapiedyi naiŭnaha mastactva», pryśviečanaj stahodździu tvorčaj dziejnaści Anry Ruso. Heta było pryznańnie na mižnarodnym uzroŭni — i tak atrymałasia, što nie tolki dla Aleny Kiš, a i dla ŭsiaho naiŭnaha mastactva našaj krainy.

Rusałki kličuć

Siońnia z vyjavami jaje malavanak vypuskajuć adzieńnie, upryhožańni i naručnyja hadzińniki — dzivosnyja lvy i tyhry bolš nie zamknionyja ŭ chatach. Jany na voli i padarožničajuć pa-za miežami Słuččyny.

Pavialičyć

A piśmieńnica Zarasłava Kaminskaja napisała vydatnuju apovieść «Rusałki kličuć», pryśviečanuju tvorčaści Kiš.

• 9
• 0
• 0
• 0
• 0
• 1
• 0
• 43